— Можна здаць без залікоўкі? — пытаецца студэнт.
— Нельга, — кажу. — Учора на кансультацыі я ўсіх папярэджваў.
— А я не быў... І не чуў.
— Тады выклікайце таксі, едзьце па залікоўку.
— Да Мар’інай Горкі далёка.
— Значыць, бывайце.
Я меркаваў, што на сёння развітаўся з гэтым студэнтам. Аж не! Хлопец са сваім пытаннем, падобна, схадзіў у дэканат, і таму хвілін праз колькі я ўжо куратару групы па тэлефоне даводзіў (і той згадзіўся), што нельга без залікоўкі прымаць экзамен.
Думаеце, пасля гэтага студэнт здаўся? Я таксама падумаў, а ён узяў ды зноўку з’явіўся — з... дазволам на здачу экзамену ад... прарэктара па навуковай рабоце.
— Ты што, — цікаўлюся ў хлопца, — да рэктарата дайшоў?
Ён — пытаннем на пытанне:
— А чаму б і не?!
Далей усё звычайна: выцягнуў білет, падрыхтаваўся, здаў экзамен. У панядзелак прынёс залікоўку. «Малайчына!» — больш, здаецца, нічога не скажаш! Хіба дзякуй бацькам, якія навучылі сына не губляцца ў складаных абставінах, шукаць і знаходзіць выйсце. Мяне ў жыцці гэта вельмі выручала.
Малы, помню, плаваць не ўмеў, а мае равеснікі ў вадзе ўжо стаялі. Зайздросціў — страшна! А неяк узяў ды асмеліўся: з мелкаводдзя зайшоў на глыбіню, падскочыў, узняў рукі і... тут жа пайшоў на дно. Спалохаўся, хлебануў вады, але ж сцяміў, што здавацца нельга: перабіраючы рукамі-нагамі, выбраўся наверх — выжыў!
Гэта быў не першы такі выпадак. І не апошні.
Пасля вайны нідзе, напэўна, не засталося ніякіх клубаў, а тым болей — дамоў культуры. На вячоркі людзі збіраліся ў ацалелых хатах: дарослыя з усёй акругі — у адной, падшыванцы ды малыя — у другой. Іх «збюркі» называліся «шалманамі», але ўсё там было па-даросламу: танцы, песні, карагоды і, чамусьці, — бойкі.
Пачатак чарговай: у хату падчас «шалману» ўлятае Міша Лабоха, крычыць: «Мальцы, на нас ідуць хаццяўляне, ломім платы, хапаем палкі!» Мы — лёцьма на вуліцу. Там — цёмна, але ж я бачу, што на мяне нясецца нейкі бамбіза... Бягу насустрач, згінаюся, б’юся галавой яму ў жывот і... перакідваю цераз сябе. Ніколі б не падумаў, што змагу такое зрабіць, прычым лёгка!
Яшчэ адзін эпізод: пасля вайны ў вёсках, можна сказаць, ні мужчын, ні коней: каб прывезці дроў ці абагнаць бульбу, трэба было добра ўгадзіць брыгадзіру. Неяк нам з мамай (тата загінуў) ён зрабіў найвялікшую ласку — дазволіў узяць каня. Я забраў яго ў іншай вёсцы. Шлях дадому ляжаў праз ладную балаціну.
Конік пад’ехаў да яе і ледзь не адразу... праваліўся ў багну — толькі галава тырчыць. Я кідаюся следам, выпрагаю каня. Той, ледзь не падмяўшы мяне пад сябе, выскаквае з багны. Потым — як ні цяжка было — мы разам выцягваем калёсы.
Былі прыгоды і на экзаменах: здаваў, помню, выпускны па рускай літаратуры. У білеце — трагедыя Горкага «Васа Жалязнова», я пра яе — ні сном ні духам... Але ж — эўрыка! — глядзеў фільм пра... Любоў Яравую. Пачаў расказваць — ды з такім запалам...
Мяне спрабавалі спыніць: сказаць, што я пераблытаў, але ж «Астапа ўжо панесла»... «Хоць голы, ды бравы», — усміхнуўся настаўнік Мітрафан Апанасавіч, і экзамен я здаў.
...Сваёй песняй «Надежда» паэт Дабранраваў і кампазітар Пахмутава шмат каму сказалі, што «надо быть спокойным и упрямым». Гэта, па-мойму, не найгоршыя якасці? Ці не так?
І. І. Астроўскі,
г. Мінск.
