Сеткавае выданне zviazda.by

28 чэрвеня 1944 года Масква салютавала 20 артылерыйскімі залпамі з 244 гармат у гонар войскаў фронту, якія фарсіравалі Днепр і вызвалілі Магілёў, Шклоў і Быхаў. Наогул, у ходзе аперацыі «Баграціён» на працягу тыдня — з 23 да 30 чэрвеня 1944 года была вызвалена практычна ўся заходняя Магілёўшчына. Нягледзячы на загад фюрара трымацца да апошняга салдата, немцы пад націскам савецкай арміі імкліва здавалі пазіцыі, практычна без бою пакідаючы райцэнтры вобласці. Жорсткія баі разгортваліся ў асноўным за невялічкія населеныя пункты. Сярод іх — Стараселле Шклоўскага раёна, круглянскія вёскі Храпы і Цяцерын. Сёння гэта месцы народнай славы і гонару, куды ідуць людзі, каб схіліць галовы перад мужнасцю савецкіх вызваліцеляў.

Беларускія партызаны ўнеслі важкі ўклад у Перамогу над нямецка-фашысцкімі захопнікамі. На акупаванай тэрыторыі Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны былі створаны 213 партызанскіх брыгад і 258 асобных атрадаў, з акупантамі гераічна змагалася звыш 374 тысяч народных мсціўцаў. Прыводзім цікавыя факты з гісторыі партызанскага руху на беларускай зямлі ў перыяд ваеннага ліхалецця.

На пачатку Вялікай Айчыннай вайны ў баях пад Оршай і Рудняй Смаленскай вобласці ўпершыню былі выкарыстаны рэактыўныя ўстаноўкі БМ-13 — легендарныя «Кацюшы». У акупаваным горадзе змагаліся з ворагам больш за дваццаць груп падпольшчыкаў, у ліку іх — група пад кіраўніцтвам Канстанціна Заслонава, якая дзейнічала на чыгуначным вузле. 27 чэрвеня 1944 года ў ходзе Віцебска-Аршанскай аперацыі горад быў вызвалены ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, а доўгачаканых вызваліцеляў сустракалі на руінах тры тысячы аршанцаў. Дзякуючы гераізму і мужнасці савецкіх байцоў, 37 тысяч з якіх знайшлі вечны прытулак на аршанскай зямлі, Орша стала адным з трох беларускіх гарадоў, узнагароджаных ордэнам Айчыннай вайны І ступені.

Істотны ўклад у вызваленне Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў унеслі партызаны. На тэрыторыі нашай краіны ў гады Вялікай Айчыннай вайны былі створаны 213 партызанскіх брыгад і 258 асобных атрадаў, з акупантамі гераічна змагалася звыш 374 тысяч народных мсціўцаў. З самага першага дня акупацыі партызаны не давалі спакойнага жыцця гітлераўцам і іх памагатым: здзяйснялі дыверсіі на чыгунцы і іншай інфраструктуры ворага, знішчалі фашыстаў і іх тэхніку, узбраенне, здабывалі найкаштоўнейшую інфармацыю. І колькі б фальсіфікатары ваенных падзей ні лілі бруду на партызан, народны характар партызанскай барацьбы прадэманстраваў выключны гераізм савецкага народа, які рабіў усё магчымае і немагчымае дзеля Перамогі.

Безумоўна, гэта паскорыла вызваленчы працэс. Да сярэдзіны красавіка 1944 года завяршыўся першы этап вызвалення тэрыторыі Беларусі Чырвонай Арміяй. Да гэтага часу ад акупантаў было вызвалена 36 раёнаў Віцебскай, Магілёўскай, Гомельскай і Палескай абласцей, а таксама першыя абласныя цэнтры Гомель і Мазыр — практычна пятая частка БССР. Сотні тысяч нашых землякоў уладкоўвалі сваё жыццё ўжо на свабодных тэрыторыях. Аднак барацьба за мірнае жыццё працягвалася. І самы актыўны ўдзел у ёй прымалі народныя мсціўцы. Партызаны выконвалі самыя розныя задачы, пастаўленыя савецкім камандаваннем. Асаблівая ўвага ўдзялялася нанясенню рэйкавых удараў па камунікацыях і лініях сувязі ворага.

Уклад беларускіх партызан у Вялікую Перамогу — беспрэцэдэнтны факт не толькі ў гісторыі нашай краіны, але і ўсяго свету. Усенародны партызанскі рух, які разгарнуўся на тэрыторыі Беларусі ў гады акупацыі, калі на абарону Айчыны сталі і старыя, і жанчыны, і дзеці, з’яўляецца ўнікальнай старонкай у гісторыі нашай шматпакутнай краіны. У гады Вялікай Айчыннай вайны былі створаны 213 партызанскіх брыгад і 258 асобных атрадаў, з акупантамі гераічна змагалася звыш 374 тысяч народных мсціўцаў. За гераізм і мужнасць, праяўленыя ў барацьбе з нямецкімі акупантамі, больш за 140 тысяч партызан і падпольшчыкаў Беларусі ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі Савецкага Саюза. Найвышэйшага звання былі ўдастоены каля ста народных мсціўцаў.

Аб подзвігах насельніцтва гарадоў і гарадскіх пасёлкаў, узнагароджаных вымпелам «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны».

Удары, прарывы, наступленні... Па карце баёў лютага 1944 года на міжрэччы Дняпра і Друці Рагачоўскай зямлі відаць напрамкі, па якіх Чырвоная Армія выбівала з мясцовасці фашыстаў. У тым самым напружаным лютым 1944-га менавіта на гэтым участку савецкія героі захопяць друцкі плацдарм. Гэты ўчастак адваяванай тэрыторыі стане адным з пунктаў, адкуль пачыналася легендарная аперацыя «Баграціён». За стрэлкамі на ваенных картах, бітвах, апісаных у хроніках, — лёсы байцоў, іх камандзіраў, генералаў войскаў. Баявы шлях савецкіх герояў на Рагачоўшчыне вывучаюць, памяць аб іх захоўваюць школьнікі. Рагачоўскі раённы цэнтр турызму і краязнаўства кожны год арганізоўвае патрыятычныя экспедыцыі для навучэнцаў. 24 лютага — пункт адліку мірнага жыцця пасля перажытай нямецкай акупацыі.

Для гітлераўскага камандавання Калінкавіцкі вузел чыгуначных і шасэйных дарог меў выключную важнасць, а таму вораг прыняў усе меры для ўмацавання сваіх пазіцый. Аднак доўгачасовыя абарончыя збудаванні, канцэнтрацыя вялікай колькасці танкаў, гармат і мінамётаў не спынілі наступленне савецкіх войскаў. Кровапралітныя баі разгарнуліся на зямлі і ў небе. Нягледзячы на тое, што сітуацыю яшчэ ўскладняла цяжкапраходная балоцістая мясцовасць і няўстойлівае надвор’е, калі моцныя маразы раптоўна змяняліся адлігай, чырвонаармейцы паспяхова справіліся з пастаўленымі задачамі. Толькі за вызваленне Калінкавіцкага і Мазырскага раёнаў савецкія войскі заплацілі вельмі высокую цану — у сотнях брацкіх магіл спачываюць тысячы нашых салдат і афіцэраў.

Гэтымі студзеньскімі днямі ўсе пакаленні жыхароў раёнаў Гомельшчыны ўшаноўваюць памяць герояў-вызваліцеляў ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Днямі 80 гадоў мірнага жыцця адзначылі Ельск, Мазыр, Калінкавічы, Азарычы. У раёнах прайшлі мітынгі-рэквіемы, фотавыставы, патрыятычныя акцыі, аўтапрабегі з наведваннем брацкіх пахаванняў герояў Вялікай Айчыннай. Разам з жыхарамі раёнаў успомніць гераічны шлях савецкіх байцоў, партызан, якія збівалі фашысцкую навалу з Прыпяцкага Палесся, заклікае праект «Звязды» — «Шляхамі вызвалення» — да 80-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.