Нашу вёску Маляцічы Крычаўскага раёна спалілі фашысты. Людзі, у якіх з раніцы было ўсё — дамы, хлявы, скаціна, ежа, адзенне, — бліжэй да вечара засталіся, 

у чым стаялі... Не расказаць, як гаравалі! Усяго і радасці было, што самі жывыя, што дзеці побач, што разам з імі трэба шукаць прытулку альбо ў радні, альбо ў чужых, але добрых людзей.

Так мы перажывалі доўгую зіму з 43-га на 44-ы год.

Вясной вярнуліся на папялішчы, рукамі жанчын ды падлеткаў сталі будаваць зямлянкі, неяк абжывацца, адраджаць сваю вёску. Гэта спаліць яе — што раз плюнуць, а вось аднавіць... Дзесяцігоддзі патрэбны.

...У памяці святочны дзень 1953-га. Наш калгас тады ўжо адсеяўся, касавіцу пачынаць было рана. Значыць, людзі маглі трошкі вальней уздыхнуць, дазволіць сабе адпачынак.

Якраз у такую пару ў нас штогод праводзілася гулянне. У пэўны дзень усе ад старога да малога прыходзілі на плошчу: слухалі кароткае выступленне старшыні, які пералічваў, што ўдалося зрабіць, і дзякаваў людзям за працу. Потым выступалі самадзейныя артысты, а нарэшце свой спрыт паказвалі танцоркі.

Наша хацінка стаяла на горцы, непадалёк ад яе — школа, сельсавет, хата-чытальня, дзве крамы, тая самая плошча. Мне тады гадоў 9 было, Колю, старэйшаму брату, — 15, і ён ужо даўно, з малых гадоў, працаваў у калгасе, рабіў усё, што скажуць... Вось і ў той святочны дзень ён пасвіў коней.

Але ж, загнаўшы табун на вадапой, адважыўся адлучыцца: конна прыскакаць у вёску, сказаць мне, што вельмі ж хочацца на канцэрт, і папрасіць, каб падмяніла яго з пасьбой — зусім не надоўга! Адмовіць брату я не магла. Разам мы прыскакалі да табуна, адагналі яго на пашу. Потым Коля пасадзіў мяне на самага спакойнага каня і паляцеў на плошчу. Коні спакойна скублі траву (мой спакайняк — таксама). Я, баючыся зваліцца, у дзве рукі трымалася за грыву. 

А паблізу — пасевы аўса, дружныя ўсходы і такія ж сакавітыя...

Коні, бачу, туды адзін за адным — прагна хапаюць зеляніну. Я на іх крыкам крычу, загадваю вярнуцца назад, а яны і вухам не вядуць!

Мой (з пастушкай на спіне) ужо таксама ў шкодзе. І брата няма...

А найгорай — да слёз! — што здалёк, замест тупату Колевага каня, даносіцца грукат калёс: да нас падлятае брычка старшыні.

У мяне ад страху і душа ў пятцы! Думаю, што зараз будзе — са мною, з Колем? Сіроты, але ж і такім не даруюць патравы?! Старшыня тым часам саскочыў з брычкі, выгнаў табун з аўса, потым зняў мяне, ледзь жывую, з той шырокай конскай спіны і кажа:

— Бяжы, дзіцятка, на плошчу, скажы свайму брату, хай не спяшаецца, хай пабудзе на свяце, колькі захоча. Коней я сам папасу.

Ці трэба казаць, што ў вёску я ляцела, быццам на крылах, што радасць мая не мела ніякіх меж!

...А яшчэ ў памяці, што мы, школьнікі, з пятага да дзясятага класа, кожную восень выбіралі калгасную бульбу і ўвесь час прыслухоўваліся, ці не тарахціць старшынёўская брычка? Бо ведалі ўжо, што, прыехаўшы, Іван Пятровіч «аб’явіць» перапынак, што ў час яго абавязкова пажартуе, абавязкова пахваліць нас за працу. І — ці не галоўнае? — што з калгаснага саду ён прывязе нам яблыкаў. На бульбяным полі, напрацаваўшыся, з лустай чорнага хлеба...

Тады нічога смачнейшага мы, здаецца, не елі.

Вось такі быў чалавек — Іван Пятровіч Ткачэнка.

Любоў Чыгрынава
г. Мінск