Чаму ўкраінскае пытанне апошнім часам адышло на другі план? Гэта звязана з катэгарычнай адмовай Еўропы і Украіны прыняць дамоўленасці, дасягнутыя Уладзімірам Пуціным і Дональдам Трампам на Алясцы. ЗША, у сваю чаргу, не сталі жорстка ціснуць на саюзнікаў, каб прымусіць іх пагадзіцца.

Для Еўрапейскага саюза завяршэнне канфлікту без паражэння Расіі, а тым больш на расійскіх умовах, — катастрофа. Гэта азначала б поўны правал палітыкі, якую еўрапейскія лідары праводзілі апошнія тры з паловай гады.

Такі зыход паставіць іх у вельмі няёмкае становішча перад выбаршчыкамі, бо ім давядзецца растлумачыць, навошта ў Еўрапейскім саюзе адмовіліся ад расійскіх энергарэсурсаў і пайшлі на эканамічныя ахвяры, калі Расія ўсё роўна дабілася свайго.

У выніку еўрапейскія лідары зрабілі стаўку на працяг вайны, абапіраючыся на дамоўленасць з Трампам аб пастаўках амерыканскай зброі для Украіны. Яны спадзяюцца, што здолеюць фінансаваць вайну. Але праблемы ўжо бачныя: абмяркоўваецца нават канфіскацыя замарожаных расійскіх актываў.

Працяг і зацягванне вайны застаецца адзіным спосабам для еўрапейскіх эліт пазбегнуць паражэння.

Адміністрацыю, відаць, не да канца задаволілі ўмовы мірнага ўрэгулявання, прапанаваныя Расіяй на саміце. Наўрад ці бакі тады змаглі цалкам узгадніць пазіцыі. 

ЗША не згодныя на дэмілітарызацыю Украіны. Дэмілітарызацыя азначала б скарачэнне УСУ і абмежаванне на практычнае ваеннае супрацоўніцтва Украіны з Захадам: пастаўкі пэўных відаў узбраенняў, сумесныя вучэнні і навучанне ўкраінскіх ваенных. Для Расіі гэта ключавое патрабаванне, але для ЗША яно непрымальна. Амерыканцы лічаць, што Украіна пасля вайны павінна заставацца моцнай у ваенных адносінах дзяржавай у заходняй знешнепалітычнай арбіце.

ЗША гатовы адмовіцца ад прыняцця Украіны ў НАТА, але не ад яе ваеннага супрацоўніцтва з Захадам. Расія ж на гэта не згодна.

Акрамя таго, Трамп усклаў на Еўрапейскі саюз адказнасць і фінансавы цяжар за жыццезабеспячэнне Украіны — як да канца вайны, так і пасля. ЗША ў такіх умовах складана прымусіць Еўропу прыняць расійскія ўмовы, калі яна сама вырашыла фінансаваць працяг канфлікту.

Суб’ектнасць Еўрапейскага саюза ва ўкраінскім пытанні ўзмацнілася, а пазіцыі ЗША аслаблі, хаця і застаюцца магутнымі. Але гэта ўжо не перыяд Джо Байдэна, калі менавіта ЗША фактычна ўтрымлівалі Украіну.

У выніку склаўся тупік: еўрапейцы і Уладзімір Зяленскі адхіляюць расійскія ўмовы, а Дональд Трамп адмаўляецца на іх ціснуць. 

Пазіцыі Расіі за апошнія месяцы фундаментальна не змяніліся. Але ў дэталях Расія пайшла на кампраміс па тэрытарыяльным пытанні. Верагодна, Уладзімір Пуцін даў зразумець Дональду Трампу, што гатовы не настойваць на кантролі над усёй тэрыторыяй Запарожскай і Херсонскай абласцей. Гэта істотны кампраміс, але прынцыповыя патрабаванні застаюцца: дэмілітарызацыя Украіны, рэформы ў дачыненні да рускай мовы і Украінскай праваслаўнай царквы, забарона неанацысцкіх арганізацый, а таксама перадача пад кантроль Расіі ўсіх тэрыторый Данецкай і Луганскай народных рэспублік.

Пры гэтым сітуацыя з тэрыторыямі можа змяніцца, калі Украіна і надалей будзе адхіляць перагаворы. Расійскія войскі наступаюць і займаюць усё больш земляў. Расія дабілася перавагі на фронце па многіх параметрах — колькасці войск, колькасці і якасці ўзбраенняў, уключаючы дроны. Таму сёння расійскія ўлады зыходзяць з таго, што Украіна рана ці позна не зможа супраціўляцца і будзе вымушана прыняць іх умовы.

А вось ва Украіне, наадварот, узмацнілі жорсткасць рыторыкі. Там зноў сталі настойваць на перамір’і ў якасці папярэдняй умовы мірнага ўрэгулявання. Украіна катэгарычна адмаўляецца ад тэрытарыяльных саступак. Аб унутрыпалітычных рэформах або дэмілітарызацыі гаворкі таксама не ідзе.

Узмацненне жорсткасці пазіцыі звязана з тым, што еўрапейцы пераканалі Украіну працягваць вайну, паабяцаўшы падтрымку зброяй і фінансамі.

Ці азначае гэта, што кампраміс паміж Расіяй і Украінай немагчымы? На дадзены момант — так, з-за пазіцыі еўрапейцаў. 

Для іх гэты канфлікт экзістэнцыйны, і яны гатовы падтрымліваць Украіну да канца. Кампраміс магчымы толькі ў выпадку абвальвання ўкраінскай абароны. Калі фронт пасыплецца, Украіне давядзецца выбіраць: альбо прыняць расійскія ўмовы, альбо атрымаць поўнае паражэнне і рызыку ліквідацыі дзяржаўнасці.

Многія задаюць пытанне, ці магчымая зараз расійска-ўкраінская сустрэча на вышэйшым узроўні? Відавочна, што наўрад ці. Украіна і яе еўрапейскія саюзнікі выбралі працяг вайны. Менавіта таму Уладзімір Зяленскі і прапануе пачаць з сустрэчы на ўзроўні лідараў, добра разумеючы, што для Расіі гэта непрымальна і такая сустрэча без папярэдняй падрыхтоўкі абсалютна бессэнсоўная. Для Расіі перагаворы на вышэйшым узроўні цяпер немагчымыя. Такая сустрэча павінна завяршыць дыпламатычны працэс, а не адкрываць яго. Спачатку патрэбна падрыхтоўка на ўзроўні рабочых груп па пытаннях бяспекі, тэрыторый, правоў чалавека, абмену палоннымі — канкрэтным «кошыкам» мірнага ўрэгулявання. Украіна на гэта не пагаджаецца.

Пры гэтым і Трамп фактычна адпусціў сітуацыю, заявіўшы: «Хочаце ваяваць — ваюйце», — і адмовіўся прымушаць Зяленскага да дыялогу з Расіяй.

Тэарэтычна, калі ЗША зменяць пазіцыю і націснуць на Украіну, працэс можа аднавіцца ў Турцыі, але толькі на рабочым, хаця і высокім узроўні. Але пакуль у Еўрапейскім саюзе выступаюць супраць, а ЗША не настойваюць.

З іншага боку, відаць, што Трамп, як і раней, імкнецца завяршыць вайну як мага хутчэй. Для яго важна менавіта спыненне баявых дзеянняў, а не заканчэнне канфлікту.

Хоць на Алясцы ён гаварыў пра паўнавартаснае мірнае ўрэгуляванне, яго цікавіць перш за ўсё спыненне агню.

Завяршэнне вайны дазволіць Трампу аб’явіць аб перамозе і пераключыцца на ўнутраны парадак дня і іншыя прыярытэты

Таму ён падтрымлівае любыя перагаворныя фарматы, якія могуць наблізіць заканчэнне вайны, — расійска-ўкраінскія, расійска-амерыканскія або трохбаковыя.

Пры гэтым пазіцыя Трампа прыкметна адрозніваецца ад еўрапейскай: ён не гатовы адпраўляць войскі ва Украіну або ўдзельнічаць у «кааліцыі жадаючых». Для ЗША пытанне тэрыторый другараднае.

З пункту гледжання Трампа, Украіна даўно магла пайсці на тэрытарыяльныя саступкі дзеля міру.

Важна, што Трамп зараз адзначае негатоўнасць завяршыць канфлікт з боку як Расіі, так і Еўрапейскага саюза. Таму ён перайшоў да новага раўнда ціску на расійскія ўлады.

Менавіта ў гэтым кантэксце варта разглядаць размовы аб пастаўках ракет сярэдняй далёкасці Tomahawk і зняцці абмежаванняў на ўдары УСУ ўглыб Расіі — усё гэта перамоўны стыль Трамп, яго «мастацтва здзелкі».

На справе верагоднасць паставак малая: ЗША разумеюць, што гэта выкліча рэзкую эскалацыю канфлікту. Трамп гаворыць аб гэтым адкрыта толькі для таго, каб аказаць ціск на Расію.

У той самы час ён незадаволены еўрапейцамі. Ён не гатовы стаць Байдэнам, аднавіць бязвыплатную ваенную дапамогу Украіне і ўводзіць шматлікія антырасійскія санкцыі без якой-небудзь выгады для сябе. Але пры гэтым яго тактыка ў адносінах да еўрапейскіх партнёраў адрозніваецца ад падыходу да Расіі.

Еўропа шмат у чым ідзе насустрач Трампу: пагадзілася на дыскрымінацыйнае гандлёвае пагадненне і павысіла абаронныя выдаткі да 5 працэнтаў ад ВУП.

У гэтых умовах Трамп не можа запалохваць еўрапейцаў. Яму выгадна прадаваць ім узбраенні УСУ з 10-працэнтнай нацэнкай.

Пры гэтым ЗША, зразумела, не прымаюць пазіцыю еўрапейскіх краін. Наадварот, Трамп прапануе загадзя невыканальныя ўмовы для ўвядзення новых санкцый: адмову ад расійскай нафты або ўвядзенне пошлін супраць Кітая і Індыі. Гэта дэманструе адсутнасць еўрапейска-амерыканскай салідарнасці.

У кастрычніку можа адбыцца новая расійска-амерыканская сустрэча па ўхіленні раздражняльнікаў. Чаго ад яе можна чакаць? Чаканні ў мяне дастаткова сціплыя.

У агляднай будучыні поўнай нармалізацыі дыпламатычных адносін або аднаўлення авіязносін не будзе

Простыя крокі ўжо зроблены, зараз засталіся складаныя.

ЗША хочуць больш дыпламатаў у Маскве і найму расійскіх грамадзян у пасольства, Расия патрабуе вярнуць сваю канфискаваную дыпламатычную ўласнасць. Вырашыць гэта без фундаментальнага паляпшэння палітычнай атмасферы паміж краінамі немагчыма. Без прагрэсу па Украіне прарыву не будзе.

Для самога Трампа нармалізацыя дыпламатычных адносін — пытанне другараднае, хутчэй тэхнічнае.

На гэтым напрамку з Расіяй працуе Дзяржаўны дэпартамент. Гэта традыцыйная бюракратыя, якая настроеная жорстка і яна не мае сімпатый да Расіі.

У еўрапейскіх жа лідараў застаецца адзіны варыянт — падняць стаўкі. Правакуючы канфлікты і інцыдэнты, кіраўнікі ЕС хочуць прыцягнуць увагу ЗША, падштурхнуць іх да больш жорсткай палітыкі супраць Расіі і павялічыць дапамогу Украіне.

Акрамя таго, яны спадзяюцца, што пагроза прамога сутыкнення Расіі і НАТА зменіць сітуацыю на ўкраінскім фронце.

Апынуўшыся перад перспектывай трэцяй сусветнай вайны, Расія і Украіна могуць вырашыць, што лепш спыніцца. Для Еўропы такі зыход цалкам прымальны.