Пачынаючы з 13 чэрвеня, калі Армія абароны Ізраіля (ЦАХАЛ) пачала наносіць удары па ядзерных аб’ектах Ірана, увесь свет з трывогай назірае за абвастрэннем канфлікту. Абодва бакі абяцаюць ісці да апошняга і актыўна ўжываюць розныя ракеты і дроны для паражэння цэляў, а таксама сродкі СПА для абароны. Якая зброя ёсць у бакоў? Адказы — у матэрыяле аглядальніка «Лента. ру».

Дроны і ПТРК для раптоўнага нападу

У ноч на 13 чэрвеня стала вядома аб пачатку ізраільскага нападу на Іран. Лічыцца, што былі нанесены паражэнні ядзерным аб’ектам і пускавым устаноўкам для балістычных ракет. На пачатковым этапе ЦАХАЛ выкарыстаў 200 самалётаў, якія нанеслі больш за 300 удараў ракетамі класа «паветра—зямля».

Таксама цэлі паражалі дронамі і ракетамі з тэрыторыі Ірана. 

Спецыяльна для гэтага ізраільскія спецслужбы стварылі на тэрыторыі Ісламскай Рэспублікі некалькі фабрык па вытворчасці дронаў-камікадзэ. Напрыклад, на аб’екце, які знайшлі за дзесяць кіламетраў ад Тэгерана, былі выяўлены камплекты для зборкі 23 беспілотнікаў і 200 кілаграмаў узрыўчаткі. Мяркуючы па апублікаваных звестках, для ўдараў па ракетных комплексах і сістэмах СПА выкарыстоўвалі невялікія робаты-камікадзэ самалётнага тыпу. Такія апараты застаюцца складанай цэллю для большасці зенітных ракетных комплексаў (ЗРК), створаных для барацьбы з ракетамі і самалётамі. Акрамя таго, у Іране знайшлі некалькі машын, якія выкарыстоўвалі ў якасці мабільных пускавых установак для дронаў. Ізраільскія СМІ паведамлялі, што дроны, ракеты і сістэмы падаўлення сродкаў СПА даставілі на тэрыторыю Ірана да пачатку нападзення, загадзя. У прыватнасці, гэта дазволіла аслабіць сістэму СПА і расчысціць магчымасці для авіяцыі.

Таксама ў сетках з’явіліся кадры, на якіх, як сцвярджаецца, паказаны наступствы прымянення процітанкавага ракетнага комплексу (ПТРК) Spike NLOS. Гэтая ракета дазваляе паражаць цэлі, якія знаходзяцца па-за межамі прамой бачнасці. Комплекс аснашчаны двухбаковай электронна-аптычнай сістэмай перадачы ізабражэння, якая дазваляе аператару кантраляваць паражэнне цэлі. Радыус дзеяння боепрыпаса — 25 кіламетраў.

Ізраільскія ракеты для далёкіх удараў

Апроч нападаў з тэрыторыі Ірана, Ізраіль актыўна наносіць і далёкія ўдары. Напрыклад, у аэрапорце Мешхеда быў заўважаны самалёт-запраўшчык. Знішчэнне цэлі на адлегласці 2300 кіламетраў стала адным з самых далёкіх удараў з пачатку ізраільскай аперацыі.

Паражэнне аддаленых аб’ектаў забяспечвае авіяцыя, якая актыўна дзейнічае пасля ўдараў, яны знізілі эфектыўнасць СПА Ірана.

Ваенна-паветраныя сілы Ізраіля выкарыстоўваюць знішчальнікі чацвёртага пакалення F-15 і F-16, а таксама самалёты пятага пакалення F-35 для паражэння наземных аб’ектаў. Самалёты ўзбройваюць высокадакладнымі бомбамі і ракетамі. F-16 і F-15 падчас аперацый неслі амерыканскія бомбы з камплектам навядзення па GPS. Базавая версія бомбы можа паражаць цэлі на адлегласці каля 30 кіламетраў, а некаторыя і да 75 кіламетраў. Таксама на цэлі ў Іране скідаюць высокадакладныя бомбы Rafael Spice з інтэграванай сістэмай навядзення.

Для барацьбы з іранскімі комплексамі СПА выкарыстоўваюцца крылатыя ракеты Delilah, якія наводзяцца на працуючыя радары. Ракета з далёкасцю больш за 250 кіламетраў нясе баявую частку вагой 30 кілаграмаў. Асаблівасцю Delilah стала наяўнасць двухбаковага канала перадачы даных, які дазваляе перадаваць ізабражэнне аператару і карэктаваць траекторыю палёту ракеты.

Акрамя таго, на тэрыторыі Сірыі і Ірака падалі дэталі, падобныя на ракетныя паскаральнікі балістычных ракет паветранага базіравання Blue Sparrow. Выраб вагой 1900 кілаграмаў нясе 150-кілаграмовую баявую частку, а далёкасць палёту ракеты — 2000 кіламетраў. Характэрна, што варыянт боепрыпасу пад назовам Silver Sparrow выкарыстоўваецца ў якасці ракеты-мішэні для імітацыі іранскіх ракет тыпу Shahab-3.

Якімі ракетамі Іран атакуе Ізраіль

Асноўнай зброяй Ірана падчас нападзення ў адказ сталі балістычныя ракеты. Гэтыя сродкі паражэння з малым часам палёту. Акрамя таго, балістычныя ракеты з`яўляюцца складанай цэллю для перахвату. Для паражэння цэляў у Ізраілі выкарыстоўваюць двухступеністыя балістычныя ракеты сярэдняй далёкасці некалькіх мадыфікацый.

У арсенале Ірана знаходзяцца ракеты Shahab-3, якія сталі развіццём савецкай вадкаснай ракеты Р-17, створанай у пачатку 1960-х гадоў. Shahab-3 можа несці да тоны баявой нагрузкі на далёкасць 1000-2000 кіламетраў, здзяйсняючы манеўры для абароны ад перахопу. На яе аснове стварылі ракету Ghadr-110, якая мае палепшаную дакладнасць.

У 2015 годзе ў Іране прадставілі ракету Emad з баявым блокам, які раздзяляецца, і ўдасканаленай сістэмай навядзення, што забяспечвае высокую дакладнасць. Лічыцца, што «Эмад» аснашчана баявой часткай вагой каля 750 кілаграмаў. Таксама ў Іране распрацавалі БРСД сямействы Sejjil, якія адносяць да новых распрацовак, а не варыяцый на аснове савецкіх ці кітайскіх праектаў. Далёкасць версіі Sejjil-2 можа дасягаць 2500 кіламетраў.

Па словах камандуючага Корпусам вартавых ісламскай рэвалюцыі (КСІР) генерал-маёра Ахмада Вахідзі, падчас удару па Ізраілі ўжылі новую ракету Kheibar, якая нясе баявую частку вагой 1,5 тоны. 

Аб новай ракеце стала вядома ў 2023 годзе. Асаблівасцю Kheibar стала малое кругавое верагоднае адхіленне, яно складае ўсяго 10-30 метраў. Інакш кажучы, ракета можа патрапіць у круг дыяметрам каля 10 метраў. 

Яшчэ адной навінкай у арсенале Ірана стала гіпергукавая ракета сямейства «Фаттэх». Такія ракеты адносяць да адных з самых складаных для перахвату.

Іран ужываў дроны-камікадзэ Shahed-136, Shahed-238 і Arash-2

Акрамя ракет, Іран ужываў дроны-камікадзэ некалькіх тыпаў, уключаючы апараты Shahed-136 з рухавіком унутранага згарання і рэактыўныя Shahed-238. Адносна танныя і масавыя апараты могуць адцягнуць на сябе сілы СПА і забяспечыць паражэнне цэлі без выкарыстання дарагіх ракет. Далёкасць Дальнасць дрона Shahed-136, які нясе баявую частку вагой 50 кілаграмаў, складае 1000-2000 кіламетраў. Ціхаходны апарат ідзе да цэлі на малой вышыні, таму для многіх сродкаў СПА ён практычным нябачны. Пры гэтым яго можна збіць гарматай верталёта ці кулямётам. Рэактыўны Shahed-238, які развівае вялікую хуткасць, лепш абаронены ад падобных нападаў, аднак гарачы рухавік робіць яго бачным для зенітных ракет з цеплавым навядзеннем.

Як бакі канфлікту абараняюцца ад нападзенняў

Сістэмы СПА Ірана сталі адной з асноўных мэт першага дня ізраільскага нападзення. Таму большасць інфармацыі аб разгорнутых зенітных сістэмах было атрымана з камер беспілотнікаў і ракет ЦАХАЛ. Вядома, што Іран выкарыстоўвае ЗРК малой далёкасці «Тор-М1» і комплексы Sevom Khordad, якія нясуць тры ракеты з далёкасцю ад 75 да 200 кіламетраў.

Апроч гэтага, у арсенале Ірана знаходзіцца мноства розных сістэм СПА. У 2019 годзе ўпершыню прадставілі зенітную ракетную сістэму вялікай далёкасці Bavar-373. Лічыцца, што радар комплексу можа выяўляць цэлі на далёкасці да 450 кіламетраў. Вышыня паражэння цэляў складае 30 кіламетраў. У тым жа 2019-м Іран прадставіў сістэму СПА Khordad 15. Адна пускавая ўстаноўка ЗРС нясе чатыры ракеты для паражэння цэляў у радыусе 120 кіламетраў. Пры гэтым далёкасць выяўлення варожага аб’екта складае 150 кіламетраў.

Нягледзячы на наяўнасць мноства зенітных комплексаў на ўзбраенні Ірана, меркаваць аб іх эфектыўнасці падчас канфлікту складана з-за недахопу інфармацыі. Таксама ў небе над Іранам заўважалі асобныя знішчальнікі. Можна дапусціць, што самалёты, якія ацалелі пасля першых удараў, таксама выкарыстоўвалі ў рамках СПА.

Ізраільскую авіяцыю больш актыўна ўжываюць для абароны ад паветраных цэляў. Так, многія самалёты, якія нясуць узбраенне для паражэння наземных аб’ектаў, абсталёўваюць ракетамі класа «паветра—паветра». Напрыклад, ізраільскія знішчальнікі F-15D узбройваюць ракетамі сярэдняй далёкасці AIM-7M Sparrow III і AIM-120B AMRAAM, якія могуць паражаць самалёты ці крылатыя ракеты. У той жа час верталёты AH-64 Apache выкарыстоўваюць для перахопу дронаў-камікадзэ пры дапамозе гармат. Таксама супрацьпаветраную абарону забяспечваюць ізраільскія з зенітнымі ракетамі і карабельнай версіяй комплексу Iron Dome («Жалезны купал»).

Ядзерная зброя Ізраіля і ядзерныя праграмы Ірана

Адной з мэт ізраільскіх нападзенняў стала ядзерная праграма Ірана. Пад удар трапілі фізікі-ядзершчыкі і аб’екты, якія можна задзейнічаць у вытворчасці ядзернай зброі (ЯЗ). Пры гэтым звестак аб наяўнасці такой зброі ў Ірана няма. Прэзідэнт Ісламскай Рэспублікі Масуд Пезешкіан падкрэсліў, што Іран не будзе імкнуцца да стварэння ЯЗ.

«Абсалютна дакладна, што палітыка [краіны], як на гэта неаднаразова ўказваў вярхоўны лідар Ірана, заключаецца ў тым, што Іран не атрымае ядзернай зброі і нават не будзе імкнуцца да яе стварэння. Любому, хто займае пазіцыю, якая не адпавядае гэтай палітыцы, не месца ў палітыцы Ісламскай Рэспублікі Іран», — сказаў прэзідэнт.

Афіцыйны ядзерны статут Ізраіля, сапраўды, не да канца ясны. Краіна не адмаўляе і не пацвярджае факт наяўнасці ядзернага арсенала. Таксама Ізраіль не падпісаў Дагавор аб нераспаўсюджанні ядзернай зброі. Па дадзеных Стакгольмскага інстытута даследавання праблем міру, у 2025 году ў арсенал Ізраіля ўваходзіць 90 ядзерных боегаловак, якія знаходзяцца на захоўванні. Асноўным носьбітам ЯЗ Ізраіля з’яўляецца авіяцыя.