Кліматычны крызіс імкліва мяняе Арктыку, і карэнныя народы рэгіёну — асабліва інуіты і саамі — сутыкаюцца з сур’ёзнымі наступствамі гэтай з’явы. Згодна з дакладам ААН «Стан карэнных народаў свету: кліматычны крызіс», змены закранаюць не толькі навакольнае асяроддзе, але і культурныя традыцыі, харчовую бяспеку і здароўе, уключаючы псіхаэмацыйны стан.
Арктыка — гэта свайго роду сховішча ўнікальных ведаў, якія перадаюцца з пакалення ў пакаленне, цесна злучаных з пэўнымі мясцовасцямі. Веды карэнных народаў уключаюць глыбокае разуменне паводзін жывёл, станы марскога лёду, сезонаў і з’яў надвор’я. Яны назапашваліся тысячагоддзямі і ўвесь час абнаўляліся, а цяперашнія кліматычныя змены падрываюць іх асновы.
У дакладзе падкрэсліваецца, што традыцыйныя экалагічныя веды неаддзельныя ад зямлі, вады і лёду. Па меры змены клімату старэйшым становіцца ўсё цяжэй перадаваць назапашаны вопыт моладзі, што ставіць пад пагрозу не толькі выжыванне, але і культурную ідэнтычнасць. Эксперты з ліку карэнных народаў, якія ўдзельнічалі ў даследаванні Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, адзначаюць: без магчымасці вучыцца практычным навыкам губляецца сувязь з продкамі, прыродай і супольнасцю.
Жыццё арктычных супольнасцяў цесна звязана з прыроднымі рэсурсамі. У дакладзе адзначаецца, што змена клімату ўплывае на паводзіны цюленяў і розных відаў рыбы. Народ саамі ўсё часцей сутыкаецца з абледзяненнем пашы, з-за чаго становіцца небяспечным і непрадказальным аленяводства. Гэта прыводзіць да росту залежнасці карэнных народаў ад перапрацаванай ежы з магазінаў, што, у сваю чаргу, выклікае праблемы са здароўем. У дакладзе падкрэсліваецца, што размова ідзе не толькі аб харчаванні, але і аб страце харчовага суверэнітэту і культурнай устойлівасці.
У дакладзе гаворыцца аб глыбокіх эмацыйных наступствах кліматычных змен для карэнных народаў Арктыкі. Зямля для іх — не проста рэсурс, але таксама сваяк, настаўнік і крыніца ідэнтычнасці. Калі знаёмы пейзаж знікае, узнікаюць трывога, пачуццё страты і страх перад будучыняй. Асабліва востра гэта хвалюе маладых людзей, якія губляюць магчымасць вучыцца ў старэйшых і працягваць культурныя традыцыі.
Нягледзячы на міжнародныя абавязацельствы, удзел карэнных народаў у распрацоўцы кліматычнай палітыкі застаецца абмежаваным. У дакладзе падкрэсліваецца неабходнасць захавання права на свабодную, папярэднюю і ўсвядомленую згоду, а таксама на самавызначэнне. Цяпер кліматычнае фінансаванне недаступнае для карэнных народаў напрамую і размяркоўваецца праз пасрэднікаў, што зніжае яго эфектыўнасць. Гэта ўзмацняе разрыў паміж абвешчанымі мэтамі кліматычнай справядлівасці і рэальнасцю.
Фота з адкрытых крыніц
