Суботнім ранкам Камароўскі рынак прачынаецца разам з горадам. Пакуль сонца толькі пачынае ззяць на дахах дамоў, першыя пакупнікі ўжо асцярожна крочаць па радах з насеннай бульбай, аглядаюць клубні, задаюць пытанні, таргуюцца...

Камароўка — нібы люстэрка прыярытэтаў. Менавіта тут выразна відаць, што людзі садзяць, якая бульба сёння ў пашане, якая адыходзіць у мінулае. Мы прайшлі некалькі прылаўкаў, параўналі цэны, прапановы і, самае галоўнае, пачулі меркаванні людзей, для якіх бульба — не проста гародніна, а частка жыцця.

Ад «Каралевы Ганны» да «Скарбу»

На першым прылаўку, да якога падыходзім, — «Каралева Ганна» і «Скарб», па 5 рублёў за кіло. Прадавец упэўнена кажа: «Каралеву Ганну» выбіраюць «і на варку, і на жарку». Яна ўніверсальная«. Гэтыя словы часта гучаць на рынку. Каштоўна, калі бульба без капрызаў: што ні зрабі — смачна. А «Скарб» — для тых, хто любіць пюрэ. Рассыпістая, смачная, правераная.

На суседнім прылаўку выбар шырэйшы: «Ласунак», «Маніфест», «Каралева Ганна» — усе па тыя ж 5 рублёў. Але найбольшай увагі заслугоўваюць не назвы, а словы прадаўца: «Гэта першая рэпрадукцыя. Бульба элітная, з-пад Смалявічаў. Натуральная...». З аднаго боку, ён гаворыць гэта з упэўненасцю, як чалавек, які часта мае справу з пакупнікамі, што прыходзяць па нешта «сапраўднае». З іншага боку, бульбу яму прывозяць оптам — значыць, бачыць, як яна расце, ён сам не можа. Усё трымаецца на даверы да пастаўшчыка і, магчыма, на асабістым досведзе: ужо не першы сезон працуе з гэтым таварам, ведае, што людзі вяртаюцца і просяць зноў.

Таму такі каментарый — гэта не рэклама, а спроба арыентаваць пакупніка на тое, што працуе. Не ўсе гатовы купляць у краме — там, маўляў, усё «пластыкавае», і нават калі напісана «насенная», вынік часта падманвае. Тут жа вядомая мясцовасць, больш-менш стабільная якасць і адсутнасць тых рызык, што бываюць з незразумелым паходжаннем. Можна сказаць, што гэта тыповая логіка пакупніка: купляць не лепшае, а знаёмае. І такі падыход зусім зразумелы.

На трэцім прылаўку «Каралева Ганна» па 4–5 рублёў. Без дадатковай інфармацыі, але і без сумневаў: калі столькі прылаўкаў прадаюць адзін і той жа сорт, значыць, ён сапраўды варты даверу.

Ідзём далей — і зноў «Каралева Ганна» (5 рублёў) і «Ласунак» (3,30 рубля за кілаграм). Прадавец па-філасофску заўважае: «Адзін і той жа сорт можна садзіць хоць 10 гадоў, галоўнае — каб падабаўся». Гэта праўда. У агародзе галоўнае — любоў да таго, што саджаеш. Бо ў кожнай бульбіне — твая праца, тваё чаканне ўраджаю, твае надзеі на восеньскую скрыню з запасамі.

Не проста клубень

А каля аднаго прылаўка прадаўшчыца, відаць, ужо прызвычаіўшыся да пытанняў пакупнікоў пра тое, як садзіць, ахвотна дзеліцца сваімі ведамі:

— Садзіць трэба ў разорку на глыбіню 25–30 см, каб карані добра прыжыліся і каб бульба атрымала максімум пажыўных рэчываў. Туды абавязкова кладзём гной. Яго трэба дадаваць добрую колькасць, бо гэта тыя самыя рэчывы, што патрэбныя бульбе для росту. Можна замест гною дадаць сумесь азоту, калію і фосфару... 

Слухаючы гэту сімпатычную жанчыну, я пачаў разумець, што яе веды пра пасадку бульбы — не толькі тэхнічныя парады. Гэта асаблівы падыход да працы з зямлёй, гэта разуменне прыроды, яе рытмаў і законаў. Бо жыць з зямлёй — значыць умець разумець яе.

У гэтых словах — цэлая культура. Толькі падумаць: адна бульбінка — і колькі працы, ведаў, умення, любові. Гэта не пра «пасадзіў — вырасла». Гэта пра ўменне назіраць, разумець зямлю, адчуваць рытмы прыроды. І таму нельга сказаць, што бульба — проста ежа. Гэта частка нацыянальнага кода. Гэта сувязь з продкамі, якія рабілі тое самае: ускопвалі, садзілі, акучвалі. І ўсё — каб увосень было што есці, чым падзяліцца, чым ганарыцца.