Уласна кажучы, у імпарце няма нічога дрэннага. І яго неабходнасць не выклікае сумненняў. Толькі крыху насцярожваюць аб’ёмы яго рэалізацыі. І той жывы водгук, які знаходзяць у спажыўца замежныя гандлёвыя маркі. Прычым прырост адбываецца, наколькі разумею, не за кошт вядомых брэндаў. Хутчэй, бяруць нас замежнікі цаной, але зусім не якасцю. А калі больш карэктна — не спажывецкімі вартасцямі.

Непасрэдна за бяспекай прадукцыі, якая паступае на беларускі рынак, пільна сочаць кантрольныя і наглядныя органы. І калі знаходзяць парушэнні і неадпаведнасці, то бязлітасна разварочваюць партыі сумніўных тавараў або знімаюць іх з паліц. Іншае пытанне, што імпартная прадукцыя нярэдка прайграе айчыннай з пункту гледжання экалагічнасці і натуральнасці. Але за кошт дысконтнай цаны знаходзіць свайго пакупніка.

Канкурэнцыя ёсць канкурэнцыя: быццам бы ніхто не перашкаджае і нашым кампаніям асвойваць асартымент эканом-сегмента. Аднак усё не так проста, як падаецца. Можна зрабіць танна і сярдзіта, але не вельмі смачна ў гурманскім разуменні гэтага тэрміна. Думаю, для нашых тэхнолагаў і спецыялістаў не вельмі складана з годнай рэцэптуры зрабіць сурагатную. І ўсё ж імідж даражэйшы, чым павелічэнне продажаў на некалькі працэнтных пунктаў. Беларусь жа славіцца высокімі стандартамі ў сферы вытворчасці прадуктаў харчавання. За гэта іх і цэняць — і нашы госці, і спажыўцы на замежных рынках. Больш за тое нашы гандлёвыя маркі часта падробліваюць. А таксама пад маркай беларускіх брэндаў рэалізуюць прадукцыю, выпушчаную ў іншых дзяржавах. Дабіцца такой павагі пакупнікоў, распешчаных вялізнай прапановай, дарагога варта.

Таму і стаіць перад нашымі вытворцамі няпростая дылема: зніжаць звыклую планку па якасных характарыстыках або канкурыраваць па цане з замежнымі калегамі. Большасць выбірае варыянт утрымання высокай маркі добрасумленнага вытворцы. І ад гэтага церпяць на ўнутраным рынку. Праўда, дабіраюць неабходныя аб’ёмы продажу па экспартных напрамках.

Іншае пытанне: чаму нас, спажыўцоў, не хвалюе гэта тэндэнцыя? Канкурэнцыя, вядома, выдатная з’ява: дае пакупнікам выбар. Па якіх крытэрыях выбіраць брэнд, ён ужо сам вызначыць. Праблема толькі ў тым, што канкурэнцыя, калі яна ўжо занадта заўзятая, не павышае якасць прадукцыі, а, наадварот, яе змяншае. Спаборніцтва за нізкую цану цягне за сабой незаўважны пераход на зыбкую глебу прымянення розных хітрыкаў, якія заключаюцца ў вытворчасці прадуктаў харчавання па танных рэцэптурах, але так, каб не адрозніць ад сапраўдных. Якасныя прадукты ў бытавым разуменні гэтага слова не могуць быць зусім таннымі. Па азначэнні. І натуральная прадукцыя ў свеце каштуе або дорага, або вельмі дорага. Гульні ж у дысконт вядуць да вялікай колькасці тавару з сумніўнымі якаснымі характарыстыкамі. Гэткі варыянт некаторых еўрапейскіх краін, калі рознай прадукцыі шмат, не вельмі дарагой, але настолькі ж не вельмі і смачнай. Праўда, гандлёвыя сеткі на такім асартыменце нядрэнна зарабляюць.

Канешне, заўсёды ёсць апраўданне: так галасуе рублём спажывец. Але ў гэтым сцвярджэнні ўсё менш ісціны. Хоць з той простай прычыны, што мудрагелісты маркетынг заўсёды здольны неспрактыкаванага пакупніка калі не падмануць, то падштурхнуць да памылкі. Ці ўсе ўважліва чытаюць склад прадукту на ўпакоўцы? Нават калі і прыглядаюцца, то там усё доўга, заблытана і незразумела. Прынамсі, для недасведчаных. Па сутнасці, у сучасным высокатэхналагічным свеце толькі тэхнолагу ўжо пад сілу разабраць, які прадукт з’яўляецца прымальным па колькасці інгрэдыентаў, а які лепш на талерку не класці. Шкоднага эфекту не будзе, але і станоўчага не дачакаешся. Таму спадзявацца на спажывецкую свядомасць ужо ў значнай ступені некарэктна. Мы жывём у век, насычаны інфармацыяй. Прычым яе валоданне ў поўнай меры з’яўляецца асіметрычным. Вытворца і прадавец апрыёры ведаюць на некалькі парадкаў больш, чым пакупнік. І ў гэтай няроўнай барацьбе ў апошняга ёсць права галасавання кашальком. Але цяжка сказаць, да якой ступені яно асэнсаванае.

Ці не час больш актыўна выхоўваць спажывецкі патрыятызм?! І калі ёсць больш-менш раўнацэнны выбар, усё ж набываць айчыннае. Не каб дапамагчы роднаму прадпрыемству рублём (хоць гэта высакароднае імкненне таксама не варта зусім выключаць з матывацыі), але каб захаваць нашу мадэль спажывецкага рынку, накіраваную на безумоўную якасць. У рэшце рэшт, натуральнасць і якасць прадуктаў харчавання — гэта здароўе і якасць жыцця ў доўгатэрміновай перспектыве. І той факт, што мы не сышлі ў надта сучасныя і высокія тэхналогіі, перанасычаныя харчовай хіміяй, — вельмі значнае дасягненне. Для нас гэта выглядае абсалютна звыклым. Таму іншы раз мы можам і пабурчаць з нейкіх аб’ектыўных ці надуманых падстаў. Тым не менш нашы госці і з усходу, і з захаду вельмі нават адчуваюць розніцу. І хацелася б гэту розніцу захаваць. Мы ж не настолькі багатыя і не такія бедныя, каб купляць звыштанныя прадукты. Пакуль нашы вытворцы трымаюць абарону. Але з кожным годам ім становіцца ўсё цяжэй рабіць гэта. Паўтаруся: справа тут не толькі ў эканоміцы, нейкіх лічбах і паказчыках, але ў тым экаасяроддзі спажывецкага рынку, якое ў нас сфарміравалася і якое мы можам страціць. А потым будзем пра яго ўспамінаць з настальгіяй і шкадаваннем. Як сёння аб савецкіх прадуктах, якія былі не вельмі разнастайнымі, з кароткім тэрмінам захоўвання, затое з мінімумам дабавак. Дакладней, апошніх увогуле не было сярод інгрэдыентаў. Мы гэта зразумелі, калі спажывецкі рынак перайшоў на новыя рэйкі. У беларускім выпадку ўдалося застацца ў якаснай каляіне. І вельмі хацелася б з яе не вылецець. У рэшце рэшт якасныя прадукты харчавання (не толькі ў вытворчасці, але і на паліцах крам) з’яўляюцца адным з брэндаў Беларусі. І будзе сапраўды патрыятычна яго захаваць. І за спажыўцом застаецца далёка не апошняе 
слова.

Інтэлект ШТУЧНЫ