Калі б ужо спраўдзілася тое, пра што казаў яшчэ два гады назад губернатар Яраслаўскай вобласці Міхаіл Яўраеў: «Авіярэйс Яраслаўль ― Мінск сапраўды будзе запатрабаваны. Не толькі ў плане турызму, але і з пункту гледжання прамысловага абмену, бо і ў нас, і ў Мінску магутная прамысловасць, і мы шчыльна супрацоўнічаем», то не давялося б аўтару гэтых радкоў на перакладных дабірацца да Яраслаўля, каб пасля нашага Дня Незалежнасці паспець прыняць удзел у сумесным праекце Яраслаўскай рэгіянальнай арганізацыі Саюза пісьменнікаў Расіі (СПР) і Дома народаў Яраслаўскай вобласці, які называўся «У адзіным страі».

А так па лагістыцы з Масквы ў Яраслаўль мы дабіраліся на прысланай па нас машыне. Здавалася б, 250 кіламетраў, як з Мінска ў абласны цэнтр. Але не: гэта маскоўскі трафік, і гэта рамонт федэральнай трасы М-8 «Масква ― Халмагоры». Каб зрабіць яе яшчэ лепшай.

Круглы стол дыскусіі

Мы ― гэта... як у тым анекдоце: «Я не ведаю, каго там вязуць, але спадарожнік у яго ― адказны сакратар СПР Мікалай Іваноў!» І ўсюды мы ў выніку паспелі, галоўнае ― прадукцыйна папрацавалі разам з прадстаўнікамі ад губернатара, ад мэрыі Яраслаўля, з Масквы і іншых гарадоў і абласцей на круглым стале на тэму «Пісьменнікі і грамадскія дзеячы краін СНД супраць скажэння нашай агульнай гісторыі».

Пацвердзілася (і гэта немалаважна), што беларусы з расіянамі прыкладна аднолькава разумеюць і скажэнні нашай гісторыі, і адкуль іх да нас прапіхваюць, і відавочную неабходнасць усё больш жорсткай барацьбы з імі. Таму што калі страцім маладое пакаленне, то можам ужо і не знайсці. І таму, што калі гэта рабіць не пісьменнікам, якія валодаюць словам, то каму ж яшчэ?

Гэтая тэма ― сапраўднай гісторыі, нашай гісторыі, праўдзівай гісторыі ― хвалюе ўсіх патрыётаў, пра яе кажуць усё гучней і ўсё шырэй. Скажам, падораная кніга яраслаўскага святара Сергія Карамышава «Ад Брэсцкай уніі да ўкраінскага нацызму», я ўпэўнены, будзе запатрабавана і ў нашых беларускіх гісторыкаў.

Адказны сакратар СПР Мікалай Іваноў спецыяльна вылучыў і вось што яшчэ: «На СВА (спецыяльнай ваеннай аперацыі) ваююць галоўным чынам трыццаці-саракагадовыя, а гэта ж апошняе пакаленне, народжанае ў Савецкім Саюзе. Па сутнасці, СССР абараняе сёння Расію».

Удзельнікі і госці прызадумаліся. 

Слуга двух гаспадароў

Ваш пакорны слуга ў сваім выступленні на круглым стале таксама казаў пра Савецкі Саюз. Вось што напісала «Литературная газета» (ЛГ, цяпер — прыватная ўласнасць, а калісьці ― орган Праўлення Саюза пісьменнікаў СССР), супрацоўнікі якой прысутнічалі там жа: «Беларускі публіцыст Андрэй Мукавозчык нагадаў, як у часы перабудовы пачалі пасмейвацца з катэгорыі „савецкі народ“. Між тым і праз 30 гадоў пасля развалу СССР савецкі народ (нават у новай капіталістычнай рэальнасці) працягвае існаваць. Да гэтага часу казах, таджык і беларус могуць паразумецца на рускай (мове міжнацыянальных зносін), акрамя таго, усе яны выхаваны на агульнай культуры, на адным і тым жа кіно, песнях, усе былі часткай адзінай гісторыі». 

Усё правільна. І гэта я таксама казаў. Вось толькі пасля завязалася невялікая дыскусія пра тое, што «вы жадаеце вярнуць Саюз, але па частках, а так не бывае, бо цалкам яго вяртаць крый божа, гэта вы ерась сказалі». 

І хоць я зусім не гэтага жадаў і іншае сказаў, не змог не заўважыць, што тыраж «ЛГ» у 1989 годзе быў больш за 6,5 мільёнаў асобнікаў, і яго вельмі хочацца вярнуць, але не вяртаючыся ў СССР. Цяперашні ж тыраж «ЛГ» на ўсёй тэрыторыі Расійскай Федэрацыі, а таксама ў краінах СНД і далёкага замежжа ― каля 200 тысяч асобнікаў, яго вельмі пажадана (для заснавальнікаў перш за ўсё) павялічыць, але не выпускаючы з рук уласнасць. 

«Немагчыма служыць Богу і мамоне», ― услед за Матфеем маглі б сказаць і прысутныя за круглым сталом святары, але дыскусія была «бардзо пожондна» і таму «невелька», не ўсе яе і заўважылі. 

Стаць у строй!

Дарэчы, пра свяшчэннае. «У адзіным страі» ― тэма, узятая арганізатарамі ў рамках Года абаронцы Айчыны ― яна яшчэ і пра тое, што цяпер па ўсёй краіне-суседцы ў Саюз пісьменнікаў Расіі ідзе актыўны прыток новых членаў. З моманту нядаўняга выбрання Уладзіміра Мядзінскага (памочніка Прэзідэнта РФ, сакратара Прэзідэнцкага савета па культуры і мастацтве, старшыні Расійскага ваенна-гістарычнага таварыства) старшынёй ― першым сакратаром СПР усім стала зразумела, што ў ваенны час і пісьменнікі павінны стаяць у адзіным страі.

Бо пасля перабудовы як размножыліся пісьменніцкія Саюзы з падобнымі назвамі ў вялікай колькасці, так яно цягнецца і дагэтуль. І ўсе гэтыя высвятленні на мясцовых узроўнях, хто паэт танчэйшы, хто пісьменнік буйнейшы, у каго прэмій больш, у каго стыпендый менш, а каму вось гэты грант, а куды вось гэты транш ― усё гэта не спрыяе ні кансалідацыі грамадства, ні нават творчаму пісьменніцкаму росту. Цяпер жа відавочна, у каго будзе цікавіцца вынікамі і з каго будзе далей патрабаваць Уладзімір Пуцін (а ўслед за ім і ўвесь дзяржаўны апарат) за ўзровень працы «інжынераў чалавечых душ». 

І куды будзе накіравана ўвага дзяржавы расійскай разам з рознага ўзроўню бюджэтамі, на які менавіта Саюз.

Вось і ідзе цяпер па ўсёй Расіі, па гарадах, абласцях і суб’ектах федэрацыі, самая сапраўдная «прыёмная кампанія»: Канстытуцыя РФ не забараняе грамадзянам знаходзіцца ў розных і многіх Саюзах. Але для вызначаных мэт і задач быць членам СПР становіцца жаданым, неабходным і нават ― пісьменнікі таксама людзі! ― выгадным. 

Пра абяцанае свяшчэннае: у згаданага айца Сергія ёсць сябар-прыяцель, такі ж бацюшка. Вось толькі калісьці даўным-даўно ўступіў ён не ў СПР, а ў іншы пісьменніцкі Саюз. Падобны назвай, як і ў нас у Беларусі, але ― не ў той. Як аднолькава жартавалі, што ў Мінску, што ў Яраслаўлі: «Чорт падбіў».

Цяпер жа ва ўрачыстай абстаноўцы прынялі разам з іншымі і яго, атрымаў і ён членскі білет СПР... Так і хочацца ўслед за Булгакавым дапісаць: «Овладел членским МАССОЛИТским билетом, коричневым, пахнущим дорогой кожей, с золотой широкой каймой, — известным всей Москве билетом»...«, але не, рана пакуль.

Пакуль так: адхіліў бацюшка ерась, пераадолеў раскол, вярнуўся да братоў сваіх ― прыкладна такімі словамі яго і віншавалі.

Дроны і Карабіха

СПР яшчэ трэба будзе вярнуць сабе вялікі масіў уласнасці з часоў таго самага Савецкага Саюза, уключаючы пасёлак Перадзелкіна з усім, як кажуць, кодлам. Не проста ж так успомніўся той самы «билет МАССОЛИТа». 

А вось сядзіба Мікалая Аляксеевіча Някрасава ў вёсцы Карабіха пад Яраслаўлем, якая перажыла і Грамадзянскую, і Вялікую Айчынную вайну, ужо ў 1946 годзе пастановай Савета міністраў СССР стала музеем. 

Там на наступны дзень і праходзіла Усерасійскае Някрасаўскае свята паэзіі. І ўжо на ім усе былі адзіныя, «не было ні эліна, ні іудзея», усё чыталі вершы... і, зразумела, што галоўным чынам свае. Бо Някрасава ж кожны ведае, а вось нагода пачытаць уласныя творы перад вялікай колькасцю публікі калі яшчэ надарыцца!

Увогуле, столькі паэтычных радкоў за палову дня я ніколі ў сваім жыцці дагэтуль не чуў. Нават падумваю... можа... а, не!.. пустое... 

А ў другой палове прыляцелі дроны. Бо Яраслаўль ― гэта і нафтаперапрацоўка, і маторы, і шынная вытворчасць... спакуслівыя цэлі. Уразіла, наколькі спакойна 7-8 тысяч, як потым палічылі, наведвальнікаў паэтычнага свята разыходзіліся па бліжэйшых будынках і сховішчах, раз’язджаліся на аўтобусах і машынах. Не было ні панікі, ні мітусні, ні гвалту, усё гэта рабілася... будзённа, я б сказаў.

Не звыкла, не абыякава, не слепа ― а менавіта так: «Новая цяжкасць, яшчэ адна праблема, патрэбна сумесная праца ― давайце і выканаем яе разам. Пераадолеем разам».

Мне на хвіліну падалося, што я сапраўды адчуў душу расійскага народа, дакрануўся да нейкіх глыбінь, якія для чужых не адкрываюцца. І хачу сказаць вам: ён сапраўды вялікі, гэты рускі народ!

«Ты и убогая, Ты и обильная, Ты и могучая, Ты и бессильная, Матушка-Русь! 

В рабстве спасённое Сердце свободное — Золото, золото Сердце народное! Сила народная, Сила могучая — Совесть спокойная, Правда живучая!» ― гэта Някрасаў, вельмі да месца і да часу яго словы гучалі над Карабіхай.

Саюз непарушны 

Цяпер буду доўга ўспамінаць гэтую сваю паездку, раскладваючы яе па эпізодах, месцах і людзях. Напрыклад, запомнілася нечаканае прачытанне вядомай максімы:

― У Расіі тры саюзнікі! ― сказаў новым (ды і ўсім астатнім таксама) членам СПР Мікалай Іваноў на ўручэнні членскіх білетаў. ― Армія, флот і Саюз пісьменнікаў Расіі!

На найбліжэйшым пасяджэнні Прэзідыума Саюза пісьменнікаў Беларусі працытую новы афарызм калегам ― няхай задумаюцца. Так, як гэта зрабіў і я. Заадно прывітанні перадам ― і Аўруціну, і Пазнякову, і многім іншым. 

Парадую думкамі наконт інтэнсіфікацыі дзейнасці Саюза пісьменнікаў Саюзнай дзяржавы, нашага сумеснага ― і адзінага пакуль! ― творчага аб’яднання. Распавяду пра планы, якіх мноства, дайце вось толькі скончыць ― з правільнымі вынікамі! ― усю гэтую неабходную бюракратычна-арганізацыйную чахарду.

І гэтак жа, як я шчыра віншаваў братоў-расіян з іх мерапрыемствамі, ад душы і яны прасілі перадаць усім беларусам, знаёмым і незнаёмым, свае віншаванні з нашым Днём Незалежнасці. Які мы, беларусы, ― і гэта падкрэслівалася і адзначалася вельмі часта ― адзначаем у дзень вызвалення Мінска ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, а не ў дзень «вызвалення» ад Савецкага Саюза.

Пра што мы, прызнацца, ужо і прызабыцца паспелі за мінулыя гады. А людзі памятаюць, людзі шануюць, людзям важна. 

З задавальненнем выконваю іх просьбу.

Андрэй МУКАВОЗЧЫК

mukovoz@sb.by

t.me/nakipelo_by