У той жа час, улічваючы, што бягучы 2025 год з’яўляецца заключным годам адыходзячай пяцігодкі, сёння прынцыпова важна не толькі яго годна завяршыць, але і зрабіць задзел, у тым ліку ў частцы вызначэння і рэсурснага забеспячэння стратэгічных прыярытэтаў, як на наступную пяцігодку якасці, так і на больш працяглы перыяд да 2040 года. Зыходзячы з апошняга тэзіса, прааналізуем фактары, якія дазволілі забяспечыць гэтыя, несумненна, добрыя вынікі не толькі ўрада і ўсёй вертыкалі ўлады, але і беларускіх працаўнікоў.

Тэмпы росту вуп да ўзроўню 2023 года

Тэмп росту валавога ўнутранага прадукту (ВУП) за 2024 год склаў 104 % пры заданні 103,8 %. Драйверамі росту выступілі прамысловасць (105,2 %), будаўніцтва (108,9 %), транспарт (105,9 %), сельская гаспадарка (105,1 %), рознічны тавараабарот (111,8 %). Планы ўрадаў па дасягненні росту ВУП у 2025 годзе значэння 104,1 % пацвярджаюць жаданне захаваць апераджальныя тэмпы росту беларускай эканомікі, вышэйшай за сярэднесусветныя.

Даведка. Паводле ацэнак экспертаў Сусветнага Банка, у 2025 годзе ў краінах з высокім узроўнем даходаў (G7) ВУП у сярэднім вырасце на 1,8 %. Пры тым у краінах з сярэднім і нізкім узроўнямі даходаў («Калектыўны Поўдзень») гэты паказчык дасягне адпаведна 4,1 % і 5,7 %.

Рост рэальных наяўных грашовых даходаў насельніцтва

Прэм’ер-міністр адзначыў, што ў 2024 годзе рэальныя даходы насельніцтва (маюцца на ўвазе тыя, якія былі «ачышчаны» ад уплыву інфляцыі) выраслі на 9,4 % пры прагнозе 3,5 %. У тым ліку рэальная заработная плата дасягнула амаль 2700 рублёў, што адпавядае 112 % адносна папярэдняга года.

На першы погляд тут назіраецца парушэнне базавага прынцыпу эканомікі: траціць трэба толькі тыя сродкі, якія былі раней зароблены. Аднак дэфіцыт працоўнай сілы ў суседніх рэгіёнах і краінах, асабліва тых, што ўжо маюць кампетэнцыі ў сферах прамысловасці і ІТ, вымушае кіраўнікоў беларускіх прадпрыемстваў апераджальнымі тэмпамі стымуляваць сваіх работнікаў.

Даведка. На 1 студзеня гэтага года толькі ў расійскай прамысловасці сфарміраваўся дэфіцыт з амаль 4,5 млн работнікаў, у тым ліку каля 600 000 інжынерна-тэхнічнага персаналу.

«Штогод расійскі рынак працы прыцягвае значную колькасць беларусаў, што азначае недахоп працоўных рук у самой краіне. Тая ж праблема, што і ў Расіі. Нам патрэбна ўзгодненая палітыка ў гэтай сферы і дзейсныя прававыя механізмы, якія ўлічваюць інтарэсы абодвух бакоў», — адзначыў Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка на Вышэйшым дзяржсавеце Саюзнай Дзяржавы ў снежні мінулага года.

Інвестыцыі ў асноўны капітал

Пры мэтавым паказчыку 103,9 % у 2024 годзе дасягнуты рост 108 %. Структура інвестыцый палепшылася, большая іх частка накіравана ў абсталяванне і тэхналогіі, прырост укладанняў па гэтай катэгорыі перавысіў 40 %. У грашовым выяўленні аб’ём інвестыцый, накіраваных у абсталяванне, у 2024 годзе дасягнуў 5,5 млрд долараў супраць 3,7 млрд у 2022 годзе і 5,1 млрд у 2023 годзе. Раней на ўкладанні ў машыны і абсталяванне прыходзілася 35 % унутраных інвестыцый, цяпер — 40 %, а ў перспектыве ставіцца задача павялічыць гэты паказчык да 45 %. На думку спецыялістаў Мінэканомікі, інвестыцыі ў асноўны капітал неабходна павялічваць штогод не менш чым на 8-9 %. Вырашаць гэту задачу плануецца і шляхам стымулявання ўнутраных інвестыцый, і за кошт прыцягнення замежных прамых рэсурсаў з боку дружалюбных краін.

Экспарт тавараў і паслуг, сальда знешняга гандлю

Пры мэтавым паказчыку 108 % па выніку 2024 года знешнегандлёвы абарот тавараў і паслуг Беларусі склаў больш за 100 млрд долараў, або 105,1 %. У тым ліку экспарт тавараў і паслуг хоць і вырас да рэкордных 49 млрд долараў, ці на 3,5 %, ён не перавысіў аналагічнага паказчыка па імпарце (50,7 млрд долараў). У выніку сальда знешняга гандлю таварамі і паслугамі склалася з дэфіцытам у памеры мінус 1,3 млрд долараў.

Гэта адзіны паказчык, па якім эканоміка не дасягнула планкі задання. Нягледзячы на тое што аб’ём паставак вырас на 1,7 млрд долараў, ці на 3,5 %, гэта ніжэй, чым ставілася задача — у 7,6 %. Дзеля справядлівасці варта адзначыць, што будзе няправільна спасылацца толькі на «нядбайных» кіраўнікоў прадпрыемстваў-экспарцёраў. Негатыўную ролю адыгралі і санкцыйная палітыка краін калектыўнага Захаду, якая дагэтуль набірае абароты, і неспрыяльная кан’юнктура на нашых традыцыйных рынках збыту. Прапанова Мінэканомікі ў частцы ўзмацнення кантролю за напаўненнем экспартных кантрактаў, несумненна, мае рацыянальнае зерне, але яго значэнне не трэба пераацэньваць. Больш важным уяўляецца нарошчваць нашу прысутнасць у рэгіёнах свету, якія найбольш дынамічна развіваюцца. І наш удзел у такіх інтэграцыйных структурах, як ШАС і БРІКС, павінен стаць такім драйверам.

Даведка. У сусветнай эканоміцы ўдзельная вага экспарту ў ВУП складае 31,4 %. Аналагічны паказчык для Беларусі складае 65 %, г. зн. перавышае на дзве трэці (прамысловы комплекс — 3/4 усяго экспарту). Згодна са звесткамі Сусветнага Банка, па паказчыку долі экспарту тавараў і паслуг у ВУП Беларусь займае 14-е месца ў свеце. Расія — на 101-м месцы (28 %), ЗША — 142-м (14 %).

У якасці вынікаў мінулага года і перспектыў на наступны перыяд можна прывесці вытрымкі з Канцэпцыі нацыянальнай бяспекі, зацверджанай на сёмым Усебеларускім народным сходзе: «У Беларусі сфарміраваны і ўдасканальваюцца неабходныя ўмовы і магчымасці для прадухілення і нейтралізацыі пагроз нацыянальнай бяспецы. Сістэма забеспячэння нацыянальнай бяспекі адаптаваная пад рэаліі абстаноўкі, функцыянуе ўстойліва і забяспечвае вырашэнне пастаўленых задач. Рэалізаваная ў Рэспубліцы Беларусь мадэль сацыяльна арыентаванай рыначнай эканомікі даказала сваю жыццяздольнасць. У поўнай меры забяспечваецца харчовая бяспека, дынамічнае развіццё атрымалі прамысловасць і сфера паслуг».

Наколькі рэалізуюцца гэтыя канкурэнтныя перавагі ў маючы адбыцца адназначна вельмі няпросты перыяд турбулентнасці сусветнай эканомікі, будзе залежаць ад усіх нас — пачынаючы з чыноўнікаў і заканчваючы простымі грамадзянамі каля станка і на полі.

Георгій ГРЫЦ, кандыдат эканамічных навук