...Прыпамінаючы сваё маленства, часам думаю, што, з аднаго боку, для сваіх бацькоў я была падарункам, а з іншага — не і яшчэ раз не! Бо ў сям'і я расла адзінай (старэйшы брат памёр ад менінгіту), і мама з татам занадта песцілі мяне, што, вядома ж, адбівалася на паводзінах. Вось толькі адзін выпадак, за які мне сорамна і цяпер.
Такім чынам, экскурс у гісторыю: ні газавых ні — тым больш — электрычных пліт ды мікрахвалёвак тады не было. Былі — хіба што керагазы. Гэта, скажу вам, — «цуд», а не тэхніка: мала ў ёй газы — пыхкае, як той паравоз (можа нават патухнуць), а дай трохі болей — загарыцца чырвоным полымем, стане капціць, смуродзіць...
Дык вось. У той дзень мама прыйшла з работы і на абед вырашыла падсмажыць бульбы: нарэзала на патэльню, паставіла на керагаз, запаліла агонь, а ён то гарыць (прычым абы-як), то зусім тухне... У мамы, бачу, ніякага цярпення! Што ўжо казаць пра мяне: нагулялася, набегалася на вуліцы, згаладалася, раззлавалася: ну чаму так доўга мне есці не даюць?!
Але ж бульба нарэшце гатовая, мама кліча за стол. Я ў адказ:
— Не буду-не хачу! Еш сама сваю бульбу!
Мама, гляджу, і сапраўды села есці.
— Не хочаш — не трэба, — сказала мне. — Захочаш — не будзе.
Пачуўшы гэта, я зразумела, што магу застацца без абеду і пайшла паплакаць. Мама як быццам не звярнула ўвагі, хіба праз нейкі час паспрабавала мяне суцяшаць: маўляў, бульба ж ёсць, я зараз падсмажу... Ты крышку пачакай.
Ёй лёгка сказаць — яна пад'еўшы, а я, галодная, плачу далей... Аж пакуль на стале не з'яўляецца новая патэльня бульбы.
— Я не буду гэтую есці, — адпіхаю ў дзве рукі. — Я іншай хачу!
— Ды якой жа? — пытаецца мама.
— Той, што ты з'ела! — тупаю нагамі я.
...На маміна шчасце, з работы прыйшоў тата.
— Што за шум? — спытаў ён і, пачуўшы мамін аповед пра мае капрызы, цяжанька ўздыхнуў ды падаўся ў «страшны кут», дзе вісела яго старая дзяжачка. Ёй мяне (бронь божа!) ні разу не білі, але ж калі-нікалі «абяцалі», палохалі... І гэтага, як здаецца, было дастаткова.
Тым разам я хуценька рванула з хаты, схавалася за дрывотняй і прасядзела там, аж пакуль бацькі не прыйшлі з работы.
...Вечарам клікаць мяне да стала ім не прыйшлося. Я самай першай узяла сабе лыжку. Мама наліла талерку заціркі — ды гэтакай смачнай, што я потым яшчэ дабаўкі папрасіла.
— А можа, і бульбачкі даць? — са смехам спытала мама.
— Не, не хачу, — прашаптала я. — Лепей заціркі.
Праўду кажуць: голад — найлепшая прыправа.
Валянціна СУБАЧ
Глыбоцкі раён.
У тыя ўжо далёкія шасцідзясятыя гады мінулага стагоддзя хаты ў вёсках былі багатыя — на дзяцей, на людзей, на кожным падворку хапала жыўнасці. Каб пракарміць яе і пракарміцца самім, вяскоўцы садзілі шмат бульбы ды іншай гародніны, сеялі збажыну.
Цяжка працавалі і на сваіх сядзібах, і на калгасных палетках, але ж не толькі гэтым жылі. Дзятва збягалася на выган. Наша, з вёскі Радкава, у што толькі не гуляла: у лапту, выбівалы, хованкі, казакі-разбойнікі, класікі... Пра тэлевізар ніхто нават не чуў, не ў кожнай хаце стаяла радыёла, але ў суботу ці нядзелю нам прывозілі кіно.
Вёска ведала гэта, і таму, управіўшы гаспадарку, людзі прыбіраліся і спяшаліся да так званага клуба (яго зрабілі ў адной з пабудоў, што засталіся ад панскага маёнтка). У чаканні «кіншчыка» (так вяскоўцы звалі кінамеханіка) мужчыны курылі, жанчыны размаўлялі, дзеці гойсалі вакол іх...
Але ж вось над натоўпам звінела нейчае: «Едзе! Едзе!», і гэта было камандай на тое, каб зайсці ў клуб, каб рассесціся па драўляных лаўках, каб пабачыць, як той «кіншчык» ставіць апаратуру, як вешае на сценку экран, як дастае бабіну з фільмам і нарэшце выключае святло.
Для дарослых пачыналася дзейства, чараўніцтва, кіно, для малых...
Браты Валодзік з Мішкам перш, чым пайсці ў клуб, аб'яўлялі паляванне на вераб'ёў. Гэтыя птушачкі вельмі любілі начаваць у іхнім хляве — пад страхой (дахам з саломы) — і лавіліся, як той казаў, на раз-два: дастаткова было асляпіць ліхтарыкам — і ўсё, справа зроблена! Садзі пухнатую ў сваю кішэньку, бяжы ў клуб, каб потым у нейкі адказны момант (калі на экране, напрыклад, нехта пачне абдымацца) узяць ды выпусціць...
Верабейчык тады стралой ляціць да экрана. І калі адзін, то кіно яшчэ працягнецца, а вось калі болей — паказ спыняецца: «кіншчык» запальвае святло, сварыцца, загадвае выпусціць птушак з клуба.
Самі гледачы таксама азіраюцца — шукаюць вінаватых...
А дзе яны? Дык жа няма! Валодзька з Мішкам сядзяць як мышкі — анічым сябе не выдаюць!
...Кінамеханік тым часам зноў выпускае фільм на экраны, але ж хлопчыкаў кіно не цікавіць: ім карціць яшчэ раз выпусціць птушак. І яны, вядома ж, выпускаюць!
Сцены клуба як не дрыжаць ад рогату! «Кіншчык» зноў запальвае святло, зноў шукае вінаватых. І зноў-такі марна! Браты святкуюць сваю перамогу, у думках рыхтуюцца не раз паўтарыць свой «подзвіг»...
Але ж вось фільм скончыўся, народ (і Мішка з Валодзькам) спакойна ідзе на вуліцу. Як раптам абодвух гэтых жэўжыкаў нехта моцна бярэ за вушы. Ад болю браты адразу ж спыняюцца, задзіраюць галовы: побач з імі стаіць бацька.
Ён жа без адкладу аб'яўляе прысуд: «Значыць, так, у наступную суботу будзеце сядзець дома, дапамагаць матулі церці лён... У кіно пойдуць толькі сястрычкі!»
...З часам хлопцы таксама пайшлі, але ж кожны раз, бацька на ўсякі выпадак правяраў іх кішэні.
В. БАБКО-АЛЯШКЕВІЧ
Салігорскі раён.
Ды што там разумець?!
Гэтыя два хлопцы сябравалі з маленства: разам хадзілі ў садок і ў школу, разам — на заняткі ў тэхнікум, разам жылі ў інтэрнаце. Каларытная пара была: рослы здаравяк Паша — смуглы, чорнавалосы... І невысочанькі, шчуплы, сонцам пацалаваны Коля — з рыжаватым чубам, з рабаватым тварам...
Дык вось пасля трэцяга курса іх студэнцкую групу (на дварэ быў канец 80-х) адправілі на вытворчую практыку — размеркавалі па розных гарадах і заводах. У выніку Паша з Колем апынуліся ажно ў Вільні!
Сябрукі прыехалі туды, худа-бедна ўладкаваліся, зазірнулі ў крамы. Прыкінулі, што снедаць лепей сваімі прыпасамі, вячэраць — дзе-небудзь у горадзе (цікава ж пахадзіць, пагуляць...), а вось на абед можна і ў сталоўку.
Якраз туды яны і лыжы навастрылі ў свой самы першы рабочы дзень. Як належыць — спыталі, хто апошні, занялі чаргу (Пашка наперадзе, Коля за ім). Стаяць, вакол сябе азіраюцца, чужыя размовы слухаюць і нічога не разумеюць: адно толькі «сыканне» (ну такая мова ў людзей — на «с» багатая, асабліва ў канчатках)...
А чарга тым часам ідзе. І Паша ўжо каля раздачы:
— Два блінас, адзін кампотс, — выдае нечакана.
Дзяўчаты, перш чым падаць, пырснулі смехам, а пажылая літоўка — нават вокам не міргнула — спакойна спытала:
— Смятанус да блінас даць?
Пашка разгубіўся, моўчкі залыпаў вачыма: ну не чакаў ён такога павароту ў размове! Але ж тут з-за яго пляча, як зязюля з гадзінніка, «выскачыў» Коля:
— Не-е-е, — засіпеў (бо ўчора пераеў марожанага). — На смятанус немас грошас...
Чарга ўзарвалася рогатам. Бедны Коля атрымаў ад Пашы чарговага кухталя, але ж...
Блінас яныс еліс разамс.
А. НАВАСЕЛЬСКАЯ
Мінскі раён.
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/valyancina-dounar
[2] https://zviazda.by/be/kaleydaskop
[3] https://zviazda.by/be/vyasyolyya-gistoryi
[4] https://zviazda.by/be/tags/vyasyolyya-gistoryi-chytachou