Дырэктар Інстытута народнагаспадарчага прагназавання Расійскай акадэміі навук Аляксандр Шыраў перакананы: цяпер у свеце адбываецца пераразмеркаванне ланцужкоў дабаўленай вартасці. І кожны сучасны або патэнцыяльны цэнтр эканамічнай сілы імкнецца іх сканцэнтраваць на сваёй тэрыторыі. Гэтую стратэгію прызнала нават ЗША. Цяпер Белы дом цікавяць дзве ключавыя пазіцыі: зніжэнне дзяржаўнага доўгу і вяртанне прамысловасці на тэрыторыю Штатаў. Адсюль адбываюцца ўсе астатнія дзеянні: прымушэнне набыцця амерыканскіх тавараў, жорсткая пошлінная палітыка, іншыя меры пратэкцыянізму.
На думку Аляксандра Шырава, эканамічны цэнтр ужо перамясціўся ў Азію. Іншае пытанне, што навукова-даследчыя работы на тры чвэрці пакуль сканцэнтраваны ў заходніх дзяржавах. Там жа і фінансавыя рэсурсы. Але доларавая фінансавая сістэма ўсё больш набывае характарыстыкі паветранага шара, які надзьмуты да такой ступені, што хутка можа і не вытрымаць.
Як мяркуе Аляксандр Шыраў, пры ўсіх складанасцях і нюансах Штатам удасца ў сярэднетэрміновай перспектыве захаваць сваю долю ў сусветнай эканоміцы. Але іх абгоніць Кітай, стаўшы першай эканомікай у свеце. На трэцяе месца выйдуць Глабальны поўдзень на чале з Індыяй. Самыя сумнеўныя перспектывы ў Еўрапейскага саюза: за кошт ЕС Штаты будуць утрымліваць свае пазіцыі, а КНР і Індыя — вырывацца наперад.
Дзяржаўны сакратар Саюзнай дзяржавы Сяргей Глазьеў у новым геаэканамічным ландшафце бачыць магчымую змену сусветных гаспадарчых укладаў. На яго думку, падыходзіць да канца эпоха Вашынгтонскага кансэнсусу — набору з дзесяці рэкамендацый па макраэканамічнай палітыцы, прапанаванай Міжнародным валютным фондам (МВФ) і Сусветным банкам у канцы мінулага стагоддзя. Гэтыя прынцыпы ўжо не забяспечваюць развіцця. Чаму прыклад і пацвярджэнне — апераджальны эканамічны рост Азіяцкага рэгіёна. І ў Кітаі, і ў Індыі ёсць сур’ёзная спецыфіка як у частцы руху капіталу за мяжу, на валютных рынках, так і ў частцы крэдытавання эканомікі.
У прынцыпе, манетарная палітыка, калі ўся эканоміка рэгулюецца адной педаллю — уліковай стаўкай (а па-іншаму — эмісіяй), не забяспечвае развіцця. Сяргей Глазьеў нагадаў аб змене тэхналагічных укладаў. І, на яго думку, наперадзе апынуцца тыя краіны і рэгіёны, якія змогуць сканцэнтраваць рэсурсы на развіцці новых напрамкаў. А для гэтага неабходна ў ключавыя навукова-тэхнічныя інвеставаць сур’ёзныя сродкі. Ён лічыць, што неабходна мэтавае крэдытаванне перспектыўных інвестыцыйных праектаў у вытворчасць на аснове новых тэхналагічных укладаў. У тым ліку і за кошт эмісійнага крэдытавання. Але неабходна, на думку Сяргея Глазьева, выбудаваць бар’еры, каб гэтыя рэсурсы не трапілі на спекулятыўныя рынкі або не былі рознымі спосабамі выведзены за мяжу.
Аляксандр Шыраў, у сваю чаргу, перакананы: мадэрнізацыя эканомікі магчымая. Але выключна на аснове навукова-тэхнічнага развіцця. Паводле яго даных, з навукаёмістасцю эканомікі ў Беларусі і Расіі справы ідуць вельмі нават нядрэнна. Сукупныя выдаткі на распрацоўкі ў Беларусі складаюць 3 %, у Расіі — 2,5 %. Занадта шмат навукова-тэхнічных распрацовак, тэхналогій, абсталявання, прыборнай базы паступае з-за мяжы. З аднаго боку, такое супрацоўніцтва дазваляе менш хваравіта перажыць санкцыйныя абмежаванні. З іншага боку, гэта павышае залежнасць эканомікі ад знешніх фактараў. І любая падзея ў той жа Азіі можа балюча адгукнуцца на нашым дабрабыце. Таму неабходна развіваць айчынную сферу навукова-тэхнічных распрацовак і за кошт іх укаранення ўскладняць эканоміку, каб максімальна павялічыць атрыманне дабаўленай вартасці на кожным тэхналагічным перадзеле. Па перакананні Сяргея Глазьева, развіццё такіх вытворчасцяў з’яўляецца крыніцай барацьбы з інфляцыяй.
Як расказала дырэктар Навукова-даследчага эканамічнага інстытута (НДЭІ) Міністэрства эканомікі Наталля Берчанка, у Беларусі зроблены стратэгічны акцэнт на павышэнне тэхналагічнай незалежнасці. Распрацаваны 32 карты тэхналагічных ланцужкоў. Паводле ацэнак Наталлі Берчанка, іх рэалізацыя дазволіць павялічыць вытворчасць на 9 мільярдаў долараў у год.
У цэлым, як адзначыў Сяргей Глазьеў, інстытуцыянальнае асяроддзе ў Беларусі выбудавана больш стройна, зыходзячы з новай рэальнасці і нармальнасці. У прыватнасці, на яго думку, беларуская грашова-крэдытная палітыка накіравана на стымуляванне інвестыцый. Захаваўся навукова-інстытуцыянальны асяродак — Нацыянальная акадэмія навук, Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналогіях, якія з’яўляюцца крыніцамі інавацыйных і інвестыцыйных праектаў. Па перакананні дзяржаўнага сакратара, гэты вопыт Беларусі мае сэнс маштабаваць на інвестыцыйныя пляцоўкі ў рамках інтэграцыйных аб’яднанняў: Саюзнай дзяржавы, Еўразійскага эканамічнага саюза.
Інтэлект ШТУЧНЫ
