Сеткавае выданне zviazda.by

Па трое пісьменнікаў падарылі беларускай літаратуры уздзенскія вёскі Нізок (Паўлюк Трус, Кандрат Крапіва і Лідзія Арабей) і Чурылава (Алесь Якімовіч, Васіль Шырко і Таццяна Цехнябедзіна), двух — Забалацце (Алесь Махнач і Павел Герман). Прозвішча апошняга найменш вядомае.

У яго і раней здараліся хвіліны, калі, здавалася, свет клінам сышоўся, але спадзяванне на лепшае ўсё ж не пакідала. Ды цяпер настаў такі момант, калі стала відавочна: на нешта лепшае спадзявацца больш не даводзіцца. Будучыня не свеціць. Тыя сорак сем гадоў, што пройдзены-выпакутаваны, — мяжа, якую ніколі не пераступіць. Таму адзінае, што застаецца, — прайсці ў думках колішнімі сцежкамі, паспрабаваць разабрацца, ці тымі былі яны, па якіх трэба было ступаць. 

Не так даўно да мяне на работу наведаліся знаёмыя дачкі і ўнучкі туркменскага пісьменніка Ашыра Назарава. Перадалі ад сям’і нашчадкаў даўняга майго сябра прывітанне і новую кнігу празаіка-франтавіка, якую за свае сродкі выдалі ў Ашхабадзе... Абрадаваўшыся гэтай сустрэчы, я шмат што ўспомніў з сярэдзіны 1980-х... 

Адзін з самых слынных беларускіх перакладчыкаў — Юрка Гаўрук — аўтабіяграфію назваў «І сонца, і хмары». Пачаў яе так: «Аглядаючыся на сваё жыццё праз 60 гадоў, дзіву даешся, да чаго ўсё ж трывалая істота — чалавек <...>». Усё ў гэтых словах праўдзіва. Рана заявіў пра сябе. 

Вайна не проста адгукнулася ў лёсе Віктара Казько. Яна стала тым, што трапляе пад вызначэнне: не было б шчасця, ды шмат у чым няшчасце дапамагло. Нагадала, якое ў жыцці ўсё пераменлівае, і часам кепскія і непрыемныя сітуацыі прыводзяць да дабра. Хоць, вядома, куды лепей, каб такіх выпрабаванняў не было. Ды не ад яго гэта залежала. Молах вайны крануўся дзіцячага цельца, калі яму было тры гады. Ад выбуху фашысцкай бомбы загінула маці, сястрычка замерзла. З гэтага моманту і пачаліся для Віктара Казько самыя што ні на ёсць блуканні па пакутах. 

Не сказаць, каб хто з беларускіх пісьменнікаў сустракаўся з вядомым рускім пісьменнікам Аляксандрам Купрыным, не менш знакамітым Леанідам Андрэевым, а тым больш з легендарнай рэвалюцыянеркай Аляксандрай Калантай. Ды, бадай, і тут спрацоўвае знакамітае выключэнне. Такі літаратар усё ж быў. 

У гісторыі роднага краю не толькі даты і падзеі, але яшчэ прозвішчы і імёны герояў з рэальнымі лёсамі і характарамі. Асаблівую цікавасць у сучаснікаў выклікае асоба ганаровага грамадзяніна Беразіно Міхаіла Хонінава.

Адзіную сваю паэтычную кнігу назваў проста — «Жыццё». Тады я, працуючы на Рэспубліканскім радыё, рыхтуючы перадачу па ёй, нібыта і папракнуў аўтара: «Надта ж неяк нечакана ды і празаічна. Можна было б і даўжэй, але больш паэтычна». Ён не пакрыўдзіўся. Быў не з крыўдлівых. Не надта быў і пешчаны чыёйсьці пахвалой, якую любяць людзі творчыя.

Згадваючы Івана Навуменку, не так і проста вызначыць, з чаго пачаць. Настолькі ён шматгранны ў сваіх памкненнях і дасягненнях. Народны пісьменнік Беларусі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР, лаўрэат прэміі камсамола Беларусі, заслужаны дзеяч навукі БССР, доктар філалагічных навук, дырэктар Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы, акадэмік, віцэ-прэзідэнт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, старшыня Вярхоўнага Савета БССР... Дзе б ні працаваў, вызначаўся высокай аддачай свайго даравання. А як пісьменнік праявіў сябе ў розных жанрах: празаік, дзіцячы аўтар, крытык, літаратуразнаўца, драматург, публіцыст. Дасягненні таму і значныя, што валодаў велізарным ад прыроды талентам. Быў упэўнены: сапраўдная літаратура нараджаецца «з таго, што глыбінна перажыта самім пісьменнікам, што запала яму ў сэрца, што яго хвалюе, радуе, абурае». Гэтым кіраваўся і ва ўласнай творчасці.

Генеолагі ведаюць, што для складання кароткай біяграфіі любога чалавека дастаткова метрычных кніг, у якіх ёсць запісы пра самыя важныя для яго і грамадства падзеі — нараджэнне, вянчанне і смерць. Супрацоўнікі Літаратурнага музея Максіма Багдановіча пагаджаюцца з даследчыкамі і з радасцю прымаюць дамапогу ў адшуканні новых звестак да радаводу класіка беларускай літаратуры, а таксама праводзяць генеалагічныя росшукі самі. Ніжэй толькі некалькі прыкладаў, якія тычацца беларускіх пісьменнікаў і іх родных.