Ва­лян­ці­на ГА­Я­ВАЯ: "ПА­ЛЁТ НАД ЧА­САМ "

Мас­тац­кі кі­раў­нік "Ха­ро­шак" — пра лёс, твор­часць і ма­ры

Гэ­ты ка­лек­тыў не зблы­та­еш ні з якім ін­шым. Дзя­ку­ю­чы свай­му не­паў­тор­на­му сты­лю, ба­га­тай фан­та­зіі і ары­гі­наль­нас­ці за­дум, не­ве­ра­год­на вы­со­ка­му вы­ка­наль­ніц­ка­му май­стэр­ству, "Ха­рош­кі" зай­ма­юць у су­час­ным бе­ла­рус­кім мас­тац­тве асаб­лі­вае, не­за­мен­нае мес­ца. За амаль со­рак га­доў сва­ёй сцэ­ніч­най дзей­нас­ці "Ха­рош­кі" ста­лі з'я­ваю, свое­асаб­лі­вым брэн­дам Бе­ла­ру­сі. Аб гэ­тым свед­чаць не толь­кі шмат­лі­кія дып­ло­мы і гран-пры, атры­ма­ныя на са­мых прэ­стыж­ных фес­ты­ва­лях і кон­кур­сах, але і бліс­ку­чыя вы­ступ­лен­ні на леп­шых су­свет­ных сцэ­нах — мас­коў­скай кан­цэрт­най за­ле "Ра­сія", лос-ан­джэ­лес­кім "Сі­ты­зен-Хо­ле", шмат­ты­сяч­най спар­тыў­на-кан­цэрт­най за­ле ў Іар­да­ніі...

Вар­та пры гэ­тым ад­зна­чыць: ан­самбль "Ха­рош­кі" — ка­лек­тыў аў­тар­скі. Яго ства­раль­нік і ня­змен­ны кі­раў­нік — Ва­лян­ці­на ГА­Я­ВАЯ. На­род­ная ар­тыст­ка Бе­ла­ру­сі, лаў­рэ­ат Дзяр­жаў­най прэ­міі Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь, лаў­рэ­ат прэ­міі "За ду­хоў­нае ад­ра­джэн­не", ка­ва­лер ор­дэ­наў Фран­цыс­ка Ска­ры­ны і Друж­бы на­ро­даў. Най­та­ле­на­ві­цей­шы ха­рэо­граф з вы­раз­ным і не­паў­тор­ным "по­чыр­кам". Вы­дат­ны пе­да­гог, чы­і­мі ста­ран­ня­мі вы­ха­ва­на не ад­но па­ка­лен­не ар­тыс­таў.

У твор­чым лё­се Ва­лян­ці­ны Іва­наў­ны шмат па­ра­дак­саль­на­га. Ура­джэн­ка Ра­сіі, яна ўсё сваё свя­до­мае жыц­цё пры­свя­ці­ла мас­тац­тву Бе­ла­ру­сі. У юнац­тве ма­ры­ла стаць акт­ры­сай, а ста­ла ба­лет­май­страм, ха­рэо­гра­фам. Ства­ры­ла вы­дат­ны ха­рэа­гра­фіч­на ан­самбль, якім за­хап­ля­лі­ся гле­да­чы ў дзя­сят­ках за­меж­ных кра­ін, а до­ма яго як бы і не за­ўва­жа­лі. Больш за тое, па­гра­жа­лі за­крыць. Яна ўкла­да­ла ў свае пра­гра­мы бяз­меж­нае па­чуц­цё лю­бо­ві да бе­ла­рус­кай куль­ту­ры, бе­ла­рус­кай гіс­то­рыі, а яе аб­ві­на­вач­ва­лі ў на­цы­я­на­ліз­ме, апя­ван­ні шлях­ты, уз­вя­ліч­ван­ні маг­на­таў. Яна глы­бей за мно­гіх бе­ла­ру­саў ад­чу­ла і рас­кры­ла вя­ліз­ны па­тэн­цы­ял на­цы­я­наль­най на­род­най спад­чы­ны, сва­ёй твор­час­цю ўзба­га­ці­ла ду­хоў­ную скарб­ні­цу бе­ла­рус­ка­га на­ро­да, а яе аб­ві­на­вач­ва­лі ў тым, што яна раз­бу­рае фальк­лор, за­во­дзіць ай­чын­ную ха­рэа­гра­фію ў ту­пік. Па­пра­ка­лі на­ват за тое, што яна зай­ма­ец­ца са­ма­рэ­кла­май, пра­яў­ляе ня­сціп­ласць, на­зваў­шы ан­самбль пры­го­жым імем "Ха­рош­кі" (маў­ляў, са­ма са­бе дае атэс­та­цыю — якія яны ха­ро­шыя). А на са­мой спра­ве наз­ва пай­шла ад вёс­кі Ха­рош­кі, што на Ма­гі­лёў­шчы­не, дзе быў за­пі­са­ны адзін з пер­шых ну­ма­роў ан­самб­ля — "Гу­са­ры­кі", які, да­рэ­чы, да гэ­та­га ча­су за­хоў­ва­ец­ца ў рэ­пер­ту­а­ры...

Пры­зна­ю­ся: усю гэ­ту ін­фар­ма­цыю я вы­чы­таў — што ў дру­ка­ва­ных СМІ, а што ў ін­тэр­нэ­це. Ад­нак ці­ка­васць мая да "Ха­ро­шак" і іх мас­тац­ка­га кі­раў­ні­ка не толь­кі не змен­шы­ла­ся, а на­ад­ва­рот, уз­рас­ла. З'я­ві­ла­ся шмат пы­тан­няў, на якія ха­це­ла­ся атры­маць ад­ка­зы. І я на­пра­сіў­ся да Ва­лян­ці­ны Га­я­вой на су­стрэ­чу.

Ад лё­су не ўця­чэш

— Да­свед­ча­ныя лю­дзі ка­жуць: каб лепш зра­зу­мець твор­ча­га ча­ла­ве­ка, трэ­ба па­бы­ваць у яго на ра­дзі­ме. У мя­не ця­пер та­кой маг­чы­мас­ці, на вя­лі­кі жаль, ня­ма. Але мы мо­жам ра­зам з ва­мі, Ва­лян­ці­на Іва­наў­на, зра­біць не­аб­ход­нае па­да­рож­жа ва ўспа­мі­нах. Рас­ка­жы­це, ка­лі лас­ка, кры­ху пра сваю ма­лую ра­дзі­му, пра сваё дзя­цін­ства.

— Вой, хі­ба са­праў­ды кры­ху, бо пра гэ­та мож­на рас­каз­ваць бяс­кон­ца. І што са­мае ці­ка­вае: з га­да­мі гэ­тыя ўспа­мі­ны ўсё больш яр­кія, цёп­лыя, хва­лю­ю­чыя...

А на­ра­дзі­ла­ся я ў Вал­га­град­скай воб­лас­ці, у мяс­тэч­ку Да­ні­лаў­ка. Па тым ча­се гэ­та быў да­во­лі вя­лі­кі на­се­ле­ны пункт, які раз­мя­шчаў­ся на бе­ра­зе ма­ляў­ні­чай рэч­кі Мядз­ве­дзі­ца. По­бач з вёс­кай — за­ліў­ны луг, ці, як ка­жуць у Бе­ла­ру­сі, по­плаў, на якім, уз­доўж рэч­кі — вер­бы, вер­бы, вер­бы... Кры­ху вод­даль — ру­кат­вор­нае во­зе­ра, на бе­ра­зе яко­га ста­яў пан­скі дом. І ўвесь луг усы­па­ны кро­ку­са­мі, што за­цві­та­лі ў маі і цві­лі амаль цэ­лы ме­сяц. А ў чэр­ве­ні ўжо ўсё вы­га­ра­ла ад бяз­лі­тас­на­га сон­ца. Зі­мой у нас заў­сё­ды бы­ло пад со­рак гра­ду­саў ма­ро­зу, але ж і ле­там ста­я­ла не мен­шая спё­ка. Яшчэ бы­ва­лі су­ха­веі, якія ні­бы аг­нём аб­паль­ва­лі ру­кі, твар.

Вя­лі­кай праб­ле­май быў дэ­фі­цыт ва­ды. Піт­ной. У нас быў ка­ло­дзеж та­кой глы­бі­ні, што страш­на бы­ло ў яго гля­дзець. Мне на­ват не­ад­ной­чы сні­ла­ся, што я ту­ды па­даю, і пра­чы­на­ла­ся ад улас­на­га кры­ку. Вось з гэ­та­га ка­ло­дзе­жа нам з сяст­рой да­во­дзі­ла­ся што­дня на­сіць ва­ду вёд­ра­мі.

Але ця­пер усё гэ­та пры­гад­ва­ец­ца з цеп­лы­нёй і за­мі­ла­ван­нем. Больш за тое, я на­ват ду­маю, што ня­прос­тыя аб­ста­ві­ны ме­лі і свой ста­ноў­чы бок: яны фар­мі­ра­ва­лі ха­рак­тар там­тэй­шых жы­ха­роў. Каб неш­та мець, трэ­ба бы­ло пра­яў­ляць цярп­лі­васць, упар­тасць, на­стой­лі­васць. Неш­та ад гэ­та­га, на­пэў­на, пе­рад­ало­ся і мне.

— А хто бы­лі ва­шыя баць­кі?

— Баць­ка пра­ца­ваў бры­га­дзі­рам трак­тар­най бры­га­ды. Ад МТС, ма­шын­на-трак­тар­най стан­цыі. Аб­слу­гоў­ваў, як за­раз пом­ню, кал­гас імя Мо­ла­та­ва. У яго бры­га­дзе бы­ло два трак­та­ры ЧТЗ і не­каль­кі СТЗ — гэ­та трак­тар з та­кі­мі вя­лі­кі­мі жа­лез­ны­мі ко­ла­мі з шы­па­мі. І яшчэ ме­ла­ся два ці тры збож­жа­ўбо­рач­ныя кам­бай­ны.

— Ад­куль вы ўсё гэ­та ве­да­е­це?

— Дык я ж, па­чы­на­ю­чы з кан­ца вяс­ны і па­куль іс­ці ў шко­лу, жы­ла ў гэ­тым атра­дзе, на па­ля­вым ста­не. І мая ма­лод­шая сяст­ра Ні­на так­са­ма. Дый ма­ці на ле­та пе­ра­бі­ра­ла­ся сю­ды. Яна бы­ла па­ва­ры­хай у атра­дзе.

Ве­да­е­це, гэ­тыя лет­нія ме­ся­цы бы­лі для мя­не са­мыя ра­дас­ныя, са­мыя жа­да­ныя. Як толь­кі пры­хо­дзі­ла вяс­на, мя­не ўжо цяг­ну­ла ту­ды, у стэп. Які ж ён пры­го­жы ў гэ­тую па­ру! Су­цэль­ны зя­лё­ны ды­ван з мност­вам цюль­па­наў ці, як мы іх на­зы­ва­лі, га­рыц­ве­таў, без­ліч­чу дзі­кіх пі­во­няў, кро­ку­саў. Ха­раст­во не­звы­чай­нае!

А по­бач з па­ля­вым ста­нам быў бай­рак — гэ­та неш­та па­доб­нае на роў, толь­кі шы­рэй­шы, глы­бей­шы. І ў ім рас­лі дрэ­вы, кус­ты. Ні­дзе больш дрэў, на дзя­сят­кі вёрст, не бы­ло, а тут — са­праўд­ная зя­лё­ная рас­ко­ша. Мы з сяст­рою лю­бі­лі ў гэ­тым бай­ра­ку ла­дзіць роз­ныя гуль­ні. А то і прос­та па­ля­жаць у цянь­ку, па­лю­ба­вац­ца аб­ло­ка­мі, па­ма­рыць.

— Вось, аказ­ва­ец­ца, ад­куль ва­шае ра­ман­тыч­нае, паэ­тыч­нае све­та­ўспрый­ман­не... Ці не та­ды і на­ра­дзі­ла­ся ма­ра стаць ар­тыст­кай, пры­свя­ціць жыц­цё твор­час­ці?

— Маг­чы­ма, неш­та пе­рад­ало­ся і ад на­ва­коль­най пры­ро­ды. Але, ду­маю, га­лоў­ную ро­лю сыг­ра­лі ге­ны. Мой дзед Ці­мо­ха меў не­звы­чай­ны та­лент апа­вя­даль­ні­ка. Ён быў удзель­ні­кам дзвюх вой­наў — рус­ка-япон­скай і гра­ма­дзян­скай. Але звы­чай­на рас­каз­ваў роз­ныя за­баў­ныя гіс­то­рыі і смеш­ныя бай­кі. То пра тое, як з Бу­дзён­ным з ад­на­го гле­чы­ка ма­ла­ко піў. То як ге­не­ра­лу ка­ро­ву куп­ляў і як ву­чыў ге­не­раль­шу гэ­тую ка­ро­ву да­іць... Ка­лі ён са­дзіў­ся і па­чы­наў свае апо­ве­ды, то ад сме­ху кла­лі­ся і ста­рыя, і ма­лыя. Са­праўд­ны шо­ла­хаў­скі дзед Шчу­кар!

— І ра­на дзе­да­вы ге­ны пра­чну­лі­ся?

— Ра­на. Са­мае ці­ка­вае, што ў дзя­цін­стве я бы­ла, у ад­роз­нен­не ад сва­ёй бой­кай, ка­му­ні­ка­бель­най сяст­ры, са­рам­лі­вая, за­мкну­тая. Та­му ўсе ду­жа здзі­ві­лі­ся, ка­лі ў пер­шым кла­се мы з ма­ёй сяб­роў­кай, так­са­ма Ва­ляй, зра­бі­лі ін­сцэ­ні­роў­ку ад­на­го смеш­на­га апа­вя­дан­ня — па­ка­за­лі са сцэ­ны дыя­лог фа­на­бэ­рыс­та­га па­на і глу­ха­ва­та­га, але вель­мі дас­ціп­на­га дзе­да. Я, вя­до­ма, іг­ра­ла дзе­да. І, ві­даць, уда­ла, та­му што ў за­ле за­хо­дзі­лі­ся ад ро­га­ту. А ў пі­я­нер­ва­жа­тай, якая і на­тхні­ла нас на гэ­ты скетч, аж­но цяк­лі слё­зы.

А по­тым у ста­рэй­шых кла­сах я ўжо зай­ма­ла­ся ў дра­ма­тыч­ным гурт­ку і шмат удзель­ні­ча­ла ў роз­ных мі­ні-спек­так­лях. Акра­мя гэ­та­га, я зай­ма­ла­ся яшчэ ў лі­та­ра­тур­ным гурт­ку. Вель­мі мно­га чы­та­ла. Асаб­лі­ва дра­ма­тыч­ных тво­раў. Пра­шту­дзі­ра­ва­ла ўся­го Шэкс­пі­ра, Аст­роў­ска­га, Ло­пэ дэ Ве­га...

— Ужо свя­до­ма рых­та­ва­лі­ся да ак­цёр­скай пра­фе­сіі?

— Рых­та­ва­ла­ся. Пас­ля шко­лы па­еха­ла ў Маск­ву, тра­пі­ла на пра­гляд у Ма­лы тэ­атр. Але ў мя­не на­пя­рэ­дад­ні, як на тое зло, за­ба­леў зуб. І вось у та­кім ста­не я і вы­сту­па­ла пе­рад ка­мі­сі­яй. І, як мне зда­ло­ся, вы­сту­пі­ла ня­бла­га. Ад­нак мне ска­за­лі: "Вы ці­ка­вы эк­земп­ляр. Толь­кі ў вас за­га­на моў­на­га апа­ра­ту..." А я па­са­ро­ме­ла­ся ска­заць пра сваю бя­ду. Так з май­го па­ступ­лен­ня ў тэ­атр ні­чо­га і не атры­ма­ла­ся.

Ад­нак ад свай­го лё­су не ўця­чэш. Ка­лі та­бе неш­та на­ка­на­ва­на ў гэ­тым жыц­ці, то яно аба­вяз­ко­ва збу­дзец­ца. Так атры­ма­ла­ся і ў мя­не. Пас­ля за­кан­чэн­ня куль­ас­ветш­ко­лы я не­каль­кі га­доў пра­ца­ва­ла кі­раў­ні­ком ка­лек­ты­ваў мас­тац­кай са­ма­дзей­нас­ці. Па­сту­пі­ла ў Вы­шэй­шую шко­лу праф­са­юз­на­га ру­ху ВЦСПС, атры­ма­ла спе­цы­яль­насць ха­рэо­гра­фа...

Вось ба­чы­це, якія па­ва­ро­ты лё­су. І хоць я з дзя­цін­ства лю­бі­ла тан­ца­ваць, але ні­ко­лі не ду­ма­ла, што бу­ду ха­рэо­гра­фам. Гэ­та вы­пад­ко­васць. Але вы­пад­ко­васць шчас­лі­вая, бо ста­ла ма­ім пры­зван­нем, га­лоў­най спра­ваю май­го жыц­ця.

— Ва­лян­ці­на Іва­наў­на, а якім чы­нам вы апы­ну­лі­ся ў Бе­ла­ру­сі, на Ма­гі­лёў­шчы­не?

— Тут амаль дэ­тэк­тыў­ная гіс­то­рыя. А ка­лі ко­рат­ка, то бы­ло так. На раз­мер­ка­ван­ні, хоць я і атры­ма­ла чыр­во­ны дып­лом, мне ска­за­лі, што я па­він­на вяр­нуц­ца ту­ды, дзе да­ва­лі на­кі­ра­ван­не. Ад­нак но­вы ды­рэк­тар До­ма куль­ту­ры пе­ра­пу­жаў­ся, што я ма­гу за­няць яго­нае крэс­ла, і па­чаў кру­ціць но­сам. Я зра­зу­ме­ла, што мне там ра­біць ня­ма ча­го. Узя­ла ад­ма­ца­ван­не і па­еха­ла на ра­дзі­му. Да баць­коў. Тым больш што на­дыш­ла па­ра на­ра­джаць. Я ж на апош­нім кур­се вы­ска­чы­ла за­муж, але му­жа не­ўза­ба­ве за­бра­лі ў ар­мію, і мне да­вя­ло­ся ехаць да баць­коў ад­ной. Там я шчас­лі­ва на­ра­дзі­ла сы­на, Алё­шань­ку. А праз коль­кі ме­ся­цаў пай­шла пра­ца­ваць у шко­лу, вы­кла­да­ла ў ста­рэй­шых кла­сах ня­мец­кую мо­ву.

Ды мне ўсё ж быў на­ка­на­ва­ны ін­шы шлях. Не­дзе праз год я амаль ад­на­ча­со­ва атры­ма­ла ад­ра­зу два за­пра­шэн­ні пры­яз­джаць на пра­цу па спе­цы­яль­нас­ці: ад ды­рэк­та­ра та­го за­во­да, дзе мы ства­ры­лі ан­самбль пес­ні і тан­ца, і ад ма­ёй ад­на­курс­ні­цы Та­ма­ры Слас­цё­на­вай, якая ў Ма­гі­лё­ве ўжо пра­ца­ва­ла на­чаль­ні­кам аб­лас­но­га ўпраў­лен­ня праф­са­юзаў. І я, раз­ва­жыў­шы, вы­ра­шы­ла ехаць у Ма­гі­лёў — там ха­рэа­гра­фіч­ны ка­лек­тыў за­стаў­ся без мас­тац­ка­га кі­раў­ні­ка. Спа­чат­ку пры До­ме куль­ту­ры Ма­гі­лёў­ска­га аў­та­за­во­да ра­зам з му­жам ства­ры­лі ха­рэа­гра­фіч­ны ан­самбль "Вяс­нян­ка", а пас­ля ар­га­ні­за­ва­лі яшчэ дзі­ця­чую сту­дыю, каб рых­та­ваць кад­ры для да­рос­ла­га ка­лек­ты­ву. І праз тры га­ды на­ша "Вяс­нян­ка" бы­ла ўжо ў поў­ным сэн­се пра­фе­сі­я­наль­най.

Ад­ной­чы па іні­цы­я­ты­ве Мі­ніс­тэр­ства куль­ту­ры і на­ша­га опер­на­га тэ­ат­ра вы­ра­ша­на бы­ло пра­вес­ці рэс­пуб­лі­кан­скі кон­курс на леп­шы бе­ла­рус­кі на­род­ны та­нец. А я ўжо да та­го ча­су зра­бі­ла "Пе­ра­пляс дзвюх вё­сак". Ну­мар, праў­да, быў кры­ху пра­сцей­шы, чым ця­пер, але ўсё роў­на гле­да­чы пры­ма­лі яго з вя­лі­кім за­хап­лен­нем. Гэ­та быў свое­асаб­лі­вы мі­ні-спек­такль. Дзве вёс­кі са­бра­лі­ся на свя­та. У кож­най свае ўбо­ры, свая ма­не­ра тан­ца­ваць. Хто ж пе­ра­мо­жа ў тан­ца­валь­ным спа­бор­ніц­тве?

Мы вы­ра­шы­лі гэ­ты ну­мар па­ка­заць на кон­кур­се. І не па­мы­лі­лі­ся: наш "Пе­ра­пляс" за­ва­я­ваў са­мую вы­со­кую ацэн­ку жу­ры, а я як ба­лет­май­стар за гэ­ты та­нец атры­ма­ла гран-пры!

А не­ўза­ба­ве пас­ля гэ­та­га да нас у Ма­гі­лёў пры­еха­ла цэ­лая дэ­ле­га­цыя ад Мі­ніс­тэр­ства куль­ту­ры і фі­лар­мо­ніі. Па­пра­сі­лі па­ка­заць усю пра­гра­му. Па­гля­дзе­лі, шмат­знач­на пе­ра­гля­ну­лі­ся і па­еха­лі. А праз коль­кі дзён за­пра­ша­юць нас у мі­ніс­тэр­ства на гу­тар­ку і пра­па­ноў­ва­юць уз­на­ча­ліць Дзяр­жаў­ны ан­самбль тан­ца, які на той час за­стаў­ся без кі­раў­ні­ка. А я ве­да­ла, што ў гэ­тым ка­лек­ты­ве вель­мі скла­да­ная ат­мас­фе­ра. Лю­дзі там не пры­вык­лі сур'­ёз­на пра­ца­ваць, і ка­лі мы пач­нём неш­та па­тра­ба­ваць — ім гэ­та не спа­да­ба­ец­ца. Не­ка­то­рыя з іх па­бя­гуць у мі­ніс­тэр­ства, ма­ю­чы там пэў­ную пад­трым­ку і пра­тэк­цыю. І мы ад­мо­ві­лі­ся.

На­ра­джэн­не ле­ген­ды

— І тым не менш вы апы­ну­лі­ся ў Мін­ску. Як гэ­та ад­бы­ло­ся?

— Спра­ва ў тым, што Па­лац куль­ту­ры, у якім мес­ціў­ся наш ан­самбль, за­кры­лі на ка­пі­таль­ны ра­монт, і мы з му­жам за­ста­лі­ся без пра­цы. Па­еха­лі ў Мі­ніс­тэр­ства куль­ту­ры, да на­чаль­ні­ка ўпраў­лен­ня па спра­вах мас­тац­тваў А.І.Ка­лан­дзён­ка. Ана­толь Іо­сі­фа­віч пра­па­на­ваў мне па­са­ду га­лоў­на­га ба­лет­май­стра фі­лар­мо­ніі. Мя­не пад­ку­пі­ла не гэ­тая па­са­да, а тое, што мне да­лі карт-бланш на ства­рэн­не ары­гі­наль­на­га ха­рэа­гра­фіч­на­га ан­самб­ля.

У тыя га­ды бы­ло мод­ным ства­раць роз­ныя ва­каль­на-ін­стру­мен­таль­ныя і тан­ца­валь­ныя ан­самб­лі. Вось і пры фі­лар­мо­ніі вы­ра­шы­лі ар­га­ні­за­ваць та­кія ка­лек­ты­вы — гурт "Ля­во­ны" (бу­ду­чыя "Пес­ня­ры") і ха­рэа­гра­фіч­ную гру­пу "Ля­во­ні­ха". Ка­лі ста­лі пры­маць пра­гра­мы, то "Ля­во­ны" ака­за­лі­ся на вы­шы­ні, а ха­рэа­гра­фія "Ля­во­ні­хі" ка­мі­сіі не спа­да­ба­ла­ся.

Ка­лі мя­не за­пра­сі­лі на гу­тар­ку, то па­ці­ка­ві­лі­ся, у чым тут, на мой по­гляд, праб­ле­ма і якой мне ба­чыц­ца бу­ду­чы­ня бе­ла­рус­кай ха­рэа­гра­фіі. Я ад­ка­за­ла, што трэ­ба вяр­тац­ца да фальк­ло­ру, але не прос­та пе­рай­маць, бяз­дум­на ка­пі­ра­ваць тое, што не­ка­лі тан­ца­ва­лі на­шыя прод­кі, а твор­ча пе­ра­пра­цоў­ваць, на­да­ваць на­род­най твор­час­ці су­час­нае аб­ліч­ча і гу­чан­не. "Ну вось і зай­мі­це­ся гэ­тым",— ска­за­лі мне і па­кі­ну­лі сам-на­сам з гэ­тай ня­прос­тай праб­ле­май.

— І з ча­го вы па­чы­на­лі?

— Пэў­ны час пра­ца­ва­ла з ва­каль­на-ін­стру­мен­таль­ным ан­самб­лем "Ве­ра­сы", да­па­ма­га­ла зра­біць ім но­вую пра­гра­му. Пас­ля Ва­ло­дзя Му­ля­він за­пра­сіў ра­зам ства­рыць рок-опе­ру "Пес­ня пра до­лю". Але, вя­до­ма, га­лоў­ная мая за­да­ча за­клю­ча­ла­ся ў тым, каб ства­рыць на­цы­я­наль­ны ў поў­ным сэн­се гэ­та­га сло­ва ха­рэа­гра­фіч­ны ка­лек­тыў. Бе­ла­русь бы­ла у Са­ю­зе трэ­цяй па зна­чэн­ні рэс­пуб­лі­кай, а ад­па­вед­на­га ка­лек­ты­ву не ме­ла. Ка­лі трэ­ба бы­ло ехаць на ней­кія звод­ныя кан­цэр­ты ў Маск­ву, то вез­лі га­лоў­ным чы­нам "Юрач­ку" ды "Буль­бу". Ну яшчэ хі­ба "Ля­во­ні­ху". Але і яны не бы­лі ары­гі­наль­ны­мі тан­ца­мі, а ска­пі­ра­ва­ны­мі з па­ста­но­вак Іга­ра Ма­і­се­е­ва, з укра­ін­ска­га га­па­ка. Сло­вам, ба­га­тая на­род­ная куль­ту­ра зво­дзі­ла­ся да ся­рэд­не­нькай по­леч­кі.

Мне ж ха­це­ла­ся па­ка­заць гле­да­чу аў­тэн­тыч­ныя бе­ла­рус­кія тан­цы, якія іс­тот­на ад­роз­ні­ва­юц­ца ад рус­кіх, укра­ін­скіх, поль­скіх, лі­тоў­скіх. Ства­рыць са­праў­ды на­цы­я­наль­ны, са­ма­быт­ны ка­лек­тыў, які б мог спа­бор­ні­чаць у май­стэр­стве з та­кі­мі гі­ган­та­мі, як сла­ву­ты ан­самбль Іга­ра Ма­і­се­е­ва, Гру­зін­скі на­цы­я­наль­ны ба­лет імя Ілі­ко Су­хіш­ві­лі і Ні­но Ра­міш­ві­лі, ан­самбль тан­ца імя Вір­ска­га з Укра­і­ны.

Я ра­зу­ме­ла, што ма­іх ве­даў і прак­тыч­на­га во­пы­ту, на­бы­та­га пад­час пра­цы ў Ма­гі­лё­ве, не­да­стат­ко­ва для та­го, каб вы­вес­ці бе­ла­рус­кую ха­рэа­гра­фію на якас­на но­вы ўзро­вень. Ха­це­ла­ся зра­біць штось­ці яр­кае, ары­гі­наль­нае, ад­мет­нае. Пад­каз­ку я вы­ра­шы­ла шу­каць, за­глы­біў­шы­ся ў ба­га­тыя плас­ты на­цы­я­наль­най гіс­то­рыі. На той час гэ­та бы­ла аб­са­лют­на не рас­пра­ца­ва­ная ў на­шай куль­ту­ры ні­ша. Мне ка­за­лі: "Якая куль­ту­ра? Якая гіс­то­рыя? Бе­ла­русь увесь час бы­ла то пад Поль­шчай, то пад Ра­сі­яй". А я не маг­ла на­ват са­бе ўя­віць, каб та­кая кра­і­на не ме­ла сва­ёй "еў­ра­пей­скай" гіс­то­рыі, ад­люст­ра­ва­най у куль­ту­ры. І мая ін­ту­і­цыя мя­не не пад­вя­ла. Вы­ву­чэн­не шмат­лі­кіх гіс­та­рыч­ных і на­ву­ко­вых кры­ніц яск­ра­ва за­свед­чы­лі, што та­кая куль­ту­ра ў бе­ла­ру­саў бы­ла, і бы­лі лю­дзі, якія зра­бі­лі вя­лі­кі ўклад у ча­ла­ве­чую цы­ві­лі­за­цыю...

Свае ну­ма­ры я ства­ра­ла па-роз­на­му. У ад­ным вы­пад­ку пе­ра­ва­жа­ла фальк­лор­ная ас­но­ва, мы толь­кі на­да­ва­лі ёй су­час­ную, больш пры­ваб­ную фор­му. У дру­гім я іш­ла ад аса­біс­тых ура­жан­няў, ад пад­гле­джа­на­га ў жыц­ці. Ча­сам дзей­ні­ча­ла на­пе­ра­кор за­кас­не­лым тра­ды­цы­ям. Ча­мусь­ці лі­чы­ла­ся, што бе­ла­ру­сам улас­ці­выя ўся­го тры ру­хі: так зва­ны прос­ты ход, пе­ра­мен­ны ход і поль­ка. Не­ка­то­рыя, да­рэ­чы, і ця­пер абы­хо­дзяц­ца толь­кі гэ­тым. А ў тан­цы са­мае важ­нае — пры­ду­маць ад­мет­ны рух і да­лей раз­ві­ваць яго, ства­ра­ю­чы ары­гі­наль­ныя, ві­до­вішч­ныя ка­рун­кі. Але ра­зам з тым у гэ­ты рух па­він­на быць за­кла­дзе­на дум­ка, воб­раз, эмо­цыя. З са­ма­га па­чат­ку я імк­ну­ла­ся да та­го, каб кож­ны та­нец быў са­ма­стой­ным, каб ар­тыс­ты не прос­та бе­га­лі па сцэ­не ды ве­ся­лі­лі­ся, а каб нес­лі ней­кую ідэю, пры­му­ша­лі гле­да­ча над чымсь­ці за­ду­мац­ца.

А не­ўза­ба­ве прый­шоў і пер­шы вя­лі­кі пос­пех. У 1977 го­дзе на Усе­са­юз­ным кон­кур­се пра­фе­сі­я­наль­ных ка­лек­ты­ваў, пры­све­ча­ным 60-год­дзю Каст­рыч­ні­ка , "Ха­рош­кі" ста­лі лаў­рэ­а­та­мі і атры­ма­лі дып­лом пер­шай сту­пе­ні. Гэ­та бы­ла ў ней­кім сэн­се сен­са­цыя. Та­му што да гэ­та­га бе­ла­ру­сы, у ад­роз­нен­не ад укра­ін­цаў і гру­зін, ні­чым асаб­лі­вым не вы­зна­ча­лі­ся на мас­коў­скіх сцэ­нах.

— Дык у чым жа сак­рэт ва­ша­га па­ста­ян­на­га пос­пе­ху?

— Сваю па­пу­ляр­насць мы за­ва­я­ва­лі тым, што ад са­ма­га па­чат­ку бы­лі не па­доб­ны да ін­шых. Мы па­ста­ві­лі са­бе за­да­чу-мак­сі­мум: кож­ны ну­мар ра­біць ары­гі­наль­ным, не­паў­тор­ным. На асно­ве на­род­на-сцэ­ніч­на­га тан­ца ства­ра­ем мі­ні-ба­ле­ты, у якіх ёсць змест. Аба­вяз­ко­ва. Ёсць сю­жэт — зкспа­зі­цыя, раз­віц­цё тэ­мы і куль­мі­на­цыя, фі­нал. Бы­вае фальш-фі­нал, ён пас­ля паў­то­рыц­ца па-ін­ша­му.

Вель­мі важ­на пра­віль­на па­бу­да­ваць пра­гра­му, каб у гле­да­ча з кож­ным на­ступ­ным тан­цам на­рас­та­лі ста­ноў­чыя эмо­цыі, каб ён не толь­кі ра­зу­меў, што ад­бы­ва­ец­ца на сцэ­не, але і жыў гэ­тым, ра­да­ваў­ся, за­хап­ляў­ся, пе­ра­жы­ваў. На сцэ­не ў нас вы­сту­па­юць не прос­та тан­цо­ры, а пэў­ныя пер­са­на­жы. Каб ства­рыць яр­кі, ка­ла­рыт­ны воб­раз та­ко­га пер­са­на­жу, па­тра­бу­ец­ца не­ма­лое ак­цёр­скае май­стэр­ства.

Кад­ры для кад­ры­лі

— І дзе ж вы та­кія кад­ры зна­хо­дзі­це, каб яны вы­дат­на тан­ца­ва­лі ды яшчэ ва­ло­да­лі ак­цёр­скім та­лен­там?

— Свае кад­ры мы рых­ту­ем са­мі. На­па­чат­ку бы­ло вель­мі скла­да­на. На па­пе­ры ан­самбль іс­на­ваў, а рэ­аль­ных лю­дзей не бы­ло. Хто ж нам ад­дасць пад­рых­та­ва­ных тан­цо­раў? Да­вя­ло­ся на­бі­раць хлоп­цаў і дзяў­чат з ха­рэа­гра­фіч­на­га ву­чы­лі­шча — сла­бень­кіх, тых, ка­го пры раз­мер­ка­ван­ні ні­хто не ўзяў. Праў­да, не­каль­кі ча­ла­век пе­рай­шло да нас з на­род­на­га хо­ру. Ся­го-та­го ўда­ло­ся пе­ра­ма­ніць з "Вяс­нян­кі", бы­ло­га на­ша­га ма­гі­лёў­ска­га гур­та... Ар­тыс­ты рэ­пе­та­ва­лі да зня­мо­гі, а са­ма я па­ста­ян­на, апан­та­на шу­ка­ла што-не­будзь но­вае, ары­гі­наль­нае, са­ма­быт­нае. Чы­та­ла спе­цы­яль­ную лі­та­ра­ту­ру, не­кла­січ­ныя на­род­ныя па пад­гляд­ва­ла на вя­сел­лях у глы­бін­цы, на мес­тач­ко­вых свя­тах, на звод­ных кан­цэр­тах мас­тац­кай са­ма­дзей­нас­ці,. Ад­ной­чы, па­мя­таю, на ад­ным з та­кіх кан­цэр­таў-агля­даў я бы­ла ў скла­дзе жу­ры. У пе­ра­пын­ку ўсе пай­шлі абе­даць, а я за­ста­ла­ся. З ці­каў­нас­ці за­зір­ну­ла за ку­лі­сы. Гля­джу — а там жан­чы­ны з Ма­гі­лёў­шчы­ны са­бра­лі­ся ў гурт, се­лі на пад­ло­зе, да­ста­лі са­ла, агур­кі, хлеб. Вы­пі­лі па кроп­лі, за­ку­сі­лі і ці­хень­ка за­спя­ва­лі. А ад­на не­ма­ла­до­га ўжо ве­ку жан­чы­на пай­шла тан­ца­ваць. І коль­кі ж у яе ім­пра­ві­за­ва­ных, не­стан­дарт­ных ру­хах бы­ло на­ту­раль­най гра­цыі, плас­ты­кі, ха­раст­ва! Пас­ля мы ства­ры­лі сваю шко­лу-сту­дыю і не­каль­кі га­доў праб­ле­мы з кад­ра­мі прак­тыч­на не іс­на­ва­ла. Але трэ­ба ж бы­ло ней­кай "ра­зум­най" га­ла­ве ўста­на­віць за гэ­тае па­мяш­кан­не та­кую арэн­ду, што мы вы­му­ша­ны бы­лі ад­даць шко­лу га­рад­ско­му ўпраў­лен­ню куль­ту­ры — з усі­мі пе­да­го­га­мі, кас­цю­мер­най, біб­лі­я­тэ­кай. На жаль, но­вы ўла­даль­нік не па­лі­чыў­ся з на­шы­мі ін­та­рэ­са­мі і пе­ра­ра­біў усё на свой лад і густ. Пе­да­го­гаў ма­іх зволь­ні­лі, за­ня­ткі кла­січ­ны­мі тан­ца­мі ска­ра­ці­лі і та­кім чы­нам уні­каль­ную шко­лу зні­шчы­лі. Мы па­спра­ба­ва­лі бы­лі вяр­нуць па­мяш­кан­не на­зад, але ні­чо­га не атры­ма­ла­ся.

— І як жа вы вы­хо­дзі­це са ста­но­ві­шча?

— Па-роз­на­му. Не­ка­га зна­хо­дзім ся­род вы­пуск­ні­коў ха­рэа­гра­фіч­на­га ву­чы­лі­шча і ін­шых ву­чэль­няў мас­тац­тва. Нех­та да нас пры­хо­дзіць сам. Мы ўсіх пра­гляд­ва­ем, ад­нак бя­ром да­лё­ка не ўсіх. Але на­ват з тых, ка­го пры­ма­ем, пры­жы­ва­ец­ца адзін з дзе­ся­ці. Спра­ва ў тым, што мы пра­цу­ем на асно­ве кла­січ­на­га тан­ца, а для гэ­та­га не­аб­ход­на мець вель­мі доб­рую фі­зіч­ную фор­му.

Наш ар­тыст аба­вя­за­ны мець пры­ваб­ную знеш­насць, пры­го­жую па­ста­ву, му­зы­каль­насць, ар­тыс­тызм. Але най­перш пры ад­бо­ры мы гля­дзім на фі­зіч­ныя да­ныя. Ча­му? Та­му што тан­цоў­шчы­ку да­во­дзіц­ца вы­трым­лі­ваць да­стат­ко­ва вя­лі­кія на­груз­кі. Вы за­ўва­жы­лі, якія шы­ро­кія і вы­со­кія скач­кі вы­кон­ва­юць на­шы ар­тыс­ты? А гэ­та ж да­ся­га­ец­ца ня­прос­та, што­дзён­ны­мі і ня­лёг­кі­мі трэ­ні­роў­ка­мі, рэ­пе­ты­цы­я­мі да сё­ма­га по­ту і ма­за­лёў. Каб без­да­кор­на тан­ца­ваць, па­він­на быць доб­рая, рас­пра­ца­ва­ная ступ­ня, пра­віль­ная па­ста­ноў­ка спі­ны — інакш не бу­дзе на­леж­на­га кру­чэн­ня. А ў нас кру­цяц­ца ўсе — і дзяў­ча­ты, і хлоп­цы.

— А ці бы­лі ў вас вы­пад­кі, ка­лі вы пры­ма­лі ча­ла­ве­ка, які не меў асаб­лі­ва­га та­лен­ту да тан­цаў, але вель­мі ха­цеў пра­ца­ваць у "Ха­рош­ках"?

— Бы­лі. Мы та­кім кан­ды­да­там да­ем шанц, і ня­рэд­ка яны яго апраўд­ва­юць. Ды што ка­заць, хі­ба ў на­шым пер­шым на­бо­ры ўсе бы­лі з вы­дат­ны­мі да­ны­мі, не­аб­ход­ны­мі для ха­рэа­гра­фіі? Не. Але дзя­ку­ю­чы моц­на­му жа­дан­ню і вы­ключ­на­му ста­ран­ню, яны вы­рас­лі ў та­ле­на­ві­тых тан­цоў­шчы­каў. Яр­кі прык­лад та­му — за­слу­жа­ны ар­тыст рэс­пуб­лі­кі Фё­дар Ба­ла­бай­ка. З яго не­са­ма­ві­тай знеш­нас­цю, ма­лень­кім рос­там, ён, зда­ва­ла­ся б, зу­сім не па­ды­хо­дзіць для тан­цаў. Ка­лі ства­ра­лі­ся "Ха­рош­кі", Фё­дар (а яму на той час бы­ло ўжо двац­цаць пяць га­доў — уз­рост для тан­цоў­шчы­ка не­ма­лы) ледзь прай­шоў ад­бо­рач­ны тур. Боль­шасць га­ла­соў бы­ло су­праць, але я на­ста­я­ла. На­ста­я­ла, бо ба­чы­ла яго ар­га­ніч­насць, яго не­звы­чай­ную ар­тыс­тыч­насць. І не па­мы­лі­ла­ся. Ма­ю­чы свой ад­мет­ны, не­паў­тор­ны імідж, Ба­ла­бай­ка стаў улю­бён­цам пуб­лі­кі. Сён­ня Фё­да­ру Якаў­ле­ві­чу за шэсць­дзе­сят, але ён па-ра­ней­ша­му вя­ду­чы са­ліст ан­самб­ля. І вы­трым­лі­вае на­груз­кі на­роў­ні з ас­тат­ні­мі — со­рак пяць хві­лін ля ба­лет­на­га стан­ка і тры га­дзі­ны рэ­пе­ты­цый.

— Як вя­до­ма, ар­тыс­ты — лю­дзі скла­да­ныя, ра­ні­мыя, тон­кія. Як вы з імі спраў­ля­е­це­ся?

— Перш за ўсё — я іх люб­лю. Я за ўсіх іх пе­ра­жы­ваю, ста­ра­юся ўсім па­ма­гаць. І ў твор­чым сэн­се, і ў са­цы­яль­ным. І яны гэ­та ад­чу­ва­юць, пла­цяць мне да­ве­рам і па­ва­гаю.

— Ця­куч­ка кад­раў ёсць?

— Ёсць. І кры­ху боль­шая, чым ха­це­ла­ся б. Пры­чы­ны? Тут і на­ту­раль­ная зме­на па­ка­лен­няў, і пра­фе­сій­ны рост — ча­ла­ве­ка за­ўва­жа­юць, да­вя­ра­юць больш ад­каз­ную, са­ма­стой­ную спра­ву. Так бы­ло з Ана­то­лем Каш­та­ла­па­вым. Ён уз­на­ча­ліў вя­до­мы ця­пер ка­лек­тыў "Свя­та". І мы толь­кі ра­ды, ка­лі нех­та ідзе на па­вы­шэн­не, пра­цяг­вае ак­тыў­на і плён­на слу­жыць мас­тац­тву. На жаль, так бы­вае не заў­сё­ды...

І кож­ны дзень — по­шук

— Ва­лян­ці­на Іва­наў­на, коль­кі бы­ваю на кан­цэр­тах "Ха­ро­шак", заў­сё­ды за­хап­ля­ю­ся стро­я­мі ва­шых ар­тыс­таў — яр­кі­мі, на­цы­я­наль­на-ка­ла­рыт­ны­мі, не­паў­тор­ны­мі. Хто іх вам ства­рае, дзе і як вы іх шы­е­це?

— Шы­ем у тых жа тэ­ат­раль­ных май­стэр­нях, што і ас­тат­нія ка­лек­ты­вы. Але шы­ем, вя­до­ма, па сва­іх эс­кі­зах, сва­іх рас­пра­цоў­ках. І ста­ра­ем­ся кож­ны кас­цюм ра­біць так, каб ён слу­жыў шмат га­доў, та­му што бюд­жэт­ныя срод­кі на гэ­та аб­ме­жа­ва­ныя.

З ча­го я па­чы­на­ла? Бы­ло, ска­жу шчы­ра, ня­прос­та. Ка­лі я прый­шла ў на­шу ака­дэ­мію на­вук і па­пра­сі­ла па­ка­заць мне ўсё, што ў іх ёсць па бе­ла­рус­кім кас­цю­ме, на­ву­коў­цы па­гля­дзе­лі на мя­не, як на дзі­вач­ку, і раз­вя­лі ру­ка­мі. Праў­да, у той мо­мант рых­та­ва­ла­ся не­вя­лі­кая кні­га — яна ў мя­не і ця­пер ёсць, — але ін­фар­ма­цыі і там бы­ло не­ба­га­та. Я па­ду­ма­ла і вы­ра­шы­ла звяр­нуц­ца ў Ле­нін­град. Яшчэ з ча­соў ву­чо­бы я ве­да­ла, што там, у тэ­ат­ры опе­ры і ба­ле­та, ёсць вы­дат­ныя май­стэр­ні. На маю прось­бу ад­гук­ну­ла­ся па­том­ная мас­тач­ка гэ­тых май­стэ­рань Га­лі­на Смір­но­ва. Ра­зам з ёю мы шу­ка­лі ма­тэ­ры­я­лы ў за­па­сні­ках Цэнт­раль­на­га эт­на­гра­фіч­на­га му­зея. Шу­ка­лі і знай­шлі. Та­кім чы­нам бы­лі зроб­ле­ны эс­кі­зы кас­цю­маў для пер­шай пра­гра­мы.

Прын­цы­по­ва но­вым бы­ло тое, што мы свае кас­цю­мы вы­ра­шы­лі ткаць. І су­тык­ну­лі­ся з не­прад­ба­ча­най праб­ле­май. Ака­за­ла­ся, што ні­дзе ў рэс­пуб­лі­цы, ні ў ад­ной май­стэр­ні гэ­тым не зай­ма­юц­ца. Толь­кі ў Івян­цы знай­шлі на­рэш­це на­род­ную май­стры­ху Ма­рыю Са­сон­ку (да­гэ­туль па­мя­таю яе проз­ві­шча), якая ўзя­ла­ся нас вы­ру­чыць. Яна ўга­ва­ры­ла яшчэ дзвюх жан­чын, у якіх бы­лі крос­ны, і ўсе ра­зам зра­бі­лі нам не­аб­ход­ную тка­ні­ну. Вы­дат­ныя атры­ма­лі­ся кас­цю­мы!

Ця­пер кас­цю­ма­мі зай­ма­юц­ца на­шы мас­та­кі Юрый Піс­кун і Аляк­сей Га­я­вы. Юрый аба­пі­ра­ец­ца на ўзо­ры тра­ды­цый­на­га на­род­на­га мас­тац­тва і ў сва­іх ра­бо­тах пад­крэс­лі­вае ха­рак­тар пер­са­на­жаў, рэ­гі­я­наль­ныя ад­мет­нас­ці на­цы­я­наль­на­га адзен­ня. Аляк­сей больш схіль­ны да паэ­ты­за­цыі воб­ра­заў, імк­нец­ца на­да­ваць кас­цю­мам су­час­нае гу­чан­не, не губ­ля­ю­чы на­цы­я­наль­на­га ка­ла­ры­ту. А ра­зам яны вы­ра­ша­юць скла­да­ную за­да­чу — збе­раг­чы эт­на­гра­фіч­ныя ры­сы той ці ін­шай мяс­цо­вас­ці і на­даць ме­та­фа­рыч­насць тан­ца­валь­ным пер­са­на­жам.

— Але ж вы ства­ры­лі для свай­го ан­самб­ля не толь­кі ары­гі­наль­ныя кас­цю­мы, а і ад­мет­ны, са­ма­быт­ны ар­кестр. Рас­ка­жы­це, ка­лі лас­ка, пра гэ­та кры­ху пад­ра­бяз­ней.

— Па­коль­кі наш ан­самбль фальк­лор­ны, то я па­лі­чы­ла, што і наш ар­кестр па­ві­нен скла­дац­ца з на­род­ных ін­стру­мен­таў. Да­рэ­чы, мя­не даў­но ці­ка­ві­лі і цым­ба­лы, і лі­ра, і ін­шыя даў­нія му­зыч­ныя ін­стру­мен­ты. Ад­нак ка­лі я ста­ла іх збі­раць, мно­гія мя­не не зра­зу­ме­лі, ка­за­лі: на­вош­та цяг­нуць гэ­тую ста­рыз­ну? Да та­го ж ні­хто не ха­цеў ву­чыц­ца на іх іг­раць. Да­во­дзі­ла­ся лю­дзей уга­вор­ваць, пе­ра­кон­ваць. У вы­ні­ку на­шы му­зы­кі асво­і­лі яшчэ не­каль­кі ін­стру­мен­таў у пры­да­чу да асноў­на­га. Кло­па­ту я з гэ­тым ме­ла ня­ма­ла, але ні пра што не шка­дую. Ста­ра­даў­нія ін­стру­мен­ты на­да­юць на­ша­му ар­кест­ру асаб­лі­вы ка­ла­рыт, вы­клі­ка­юць ці­ка­васць і за­хап­лен­не ў на­шых гле­да­чоў. І я вель­мі ўдзяч­ная за вя­лі­кую да­па­мо­гу ў ста­наў­лен­ні ар­кест­ра Вік­та­ру Куп­ры­я­нен­ку, Аляк­санд­ру Ра­шчын­ска­му.

А кі­руе на­шым ар­кест­рам вы­дат­ны вы­ка­наў­ца і аран­жы­ро­шчык Ула­дзі­мір Гінь­ко. Лі­ра, жа­лей­ка, ду­дач­ка, ба­сэт­ля, ата­ніч­ныя цым­ба­лы, гу­док, ін­стру­мен­ты з ба­гу­ну, ча­ро­ту, сцяб­лі­ны пша­ні­цы — усё гэ­та ажы­вае, ад­гу­ка­ец­ца ча­роў­ны­мі гу­ка­мі ў яго ўме­лых, цу­да­дзей­ных ру­ках.

— Ва­лян­ці­на Іва­наў­на, вы пры­зна­лі­ся, што па­лю­бі­лі Бе­ла­русь. А я да­даў бы: не толь­кі па­лю­бі­лі, але і глы­бо­ка, вель­мі тон­ка спа­сціг­лі на­род­ны ха­рак­тар, на­род­ную ду­шу, бліс­ку­ча пе­рад­алі на­цы­я­наль­ны мен­та­лі­тэт срод­ка­мі тан­ца. Як вам, да­чцэ па­волж­скіх стэ­паў, гэ­та ўда­ло­ся?

— А ў ма­іх ге­нах, хут­чэй за ўсё, ёсць і бе­ла­рус­кая час­цін­ка. Дзед і пра­дзед па мат­чы­най лі­ніі бы­лі, як яны ка­за­лі, ро­дам не­дзе з-пад Чар­но­бы­ля, з па­лес­кай вёс­кі Га­я­вое. Дзе­да зва­лі Алесь, і ў га­вор­цы яго пра­кід­ва­ла­ся шмат бе­ла­рус­кіх слоў: шкло, вя­роў­ка... Дый ба­бу­ля мая, ка­лі я ча­сам я не слу­ха­ла­ся, не­за­да­во­ле­на бур­чэ­ла: "Гуль­та­ю­га..."

— Ад­на з ва­шых апош­ніх і, на дум­ку спе­цы­я­ліс­таў, ад­на з са­мых знач­ных, ві­до­вішч­ных пра­грам —"Бе­ла­ру­сы". Но­вая пра­гра­ма "Ха­ро­шак" ад­мет­ная не толь­кі ўва­саб­лен­нем сме­лай фан­та­зіі ха­рэо­гра­фа, але і сур'­ёз­ны­мі да­сяг­нен­ня­мі ў ін­тэр­прэ­та­цыі вя­до­мых на­род­ных свят і аб­ра­даў ка­лян­дар­на­га цык­ла.

— За­зна­чу, што за со­рак га­доў сва­ёй дзей­нас­ці мы ства­ры­лі больш за дзе­сяць буй­ных ары­гі­наль­ных пра­грам, кож­ная з якіх ува­со­бі­ла, ува­бра­ла ў ся­бе яр­кія, ад­мет­ныя пры­кме­ты роз­ных ча­соў бе­ла­рус­кай гіс­то­рыі. А ця­пер я як­раз пра­цую над но­вай маш­таб­най пра­гра­май, якая б аб'­яд­на­ла ўсе гэ­тыя пры­кме­ты ў ад­но цэль­нае мас­тац­кае па­лат­но. І на­ват наз­ва ўжо пры­ду­ма­на — "Па­лёт над ча­сам". Гэ­та са­праў­ды па­ві­нен быць та­кі свое­асаб­лі­вы па­лёт, з вы­шы­ні яко­га гле­да­чы змаг­лі б уба­чыць усю на­шу шмат­ве­ка­вую гіс­то­рыю і куль­ту­ру.

Гу­тар­ку вёў Зі­но­вій ПРЫ­ГО­ДЗІЧ.