Сёлета і надалей

Васьмігадовая Саша Ашэйчык чытала верш Артура Вольскага «Начное здарэнне». Ну, не чытала, вядома, а, паводле ўмоў конкурсу, прамаўляла на памяць са сцэны Шчучынскага раённага дома культуры. Але як прамаўляла! Уся глядзельная зала ўміг апынулася ў тым трамваі, у які ўскочыў герой твора Сон, і кожны быццам не ад Сашы пачуў эмацыйнае «Што такое?.. Як жа гэта? Ехаў зайцам, без білета!.. Ды зрабіў такую шкоду!.. У бяду ўляцелі б з ходу!..», а ад вагонаважатага, «нейкага дзядзькі» і паставога, што яшчэ нядаўна ў кнізе Вольскага прамаўлялі гэтыя словы спакойна, «друкавана». А шасцігодка Даша Дубкова? Верш Максіма Танка пра памяркоўнага Слімака-дабрака і Жука-бяздомніка, які, небарака, зусім забыўся на сваё абяцанне аддзячыць першаму,  гучаў з вуснаў малечы настолькі жыва, што падалося літаральна наступнае: не проста верш, а гэта было на самай справе, і дзяўчо — таму сведка! Адзінаццацігадовая Гражынка Вайцяховіч (на фота) выйшла басанож. Павольна, няўпэўнена, апусціўшы галоўку, з сумным тварыкам, трымаючы ў руцэ цацку — карычневага мішку, яна дайшла да сярэдзіны сцэны і пачала: «У ноч з дваццаць трэцяга на дваццаць чацвёртага ліпеня тысяча дзевяцьсот сорак другога года...» Прамовіла гэта ніякім, як ад вялікай, несусветнай стомы, голасам — і раптам літаральна крыкнула ў глядзельную залу: «Фашысты акружылі родную вёску». І зноў — з адчаем і вялікай стомай, ціха, прыглушана: «Маю вёску...» Дзяўчынка чытала ўрывак з вядомай кожнаму беларусу кнігі «Я з   вогненнай вёскі». Хоць зноў лепш сказаць — не чытала, а... пражывала. У сціплай падранай сукеначцы, з мішкам у правай руцэ. Упаў той мішка долу, ледзь толькі прамовіла яго гаспадыня самыя страшныя, самыя цяжкія словы... І ці знайшлося ў зале хаця б адно сэрца, якое не захлынулася ад гэтага эпізода?.. Шаснаццацігадовы Мікіта Забоеў чытаў «Баладу Брэсцкай крэпасці» Рыгора Барадуліна. Прасцей было б сказаць «чытаў надрыўна», але варта пашукаць больш адпаведныя азначэнні: Мікіта літаральна рваў душу, сваю і кожнага з прысутных. І трэба было так, бо... Кніга мужнасці «не прыпудрана выдумак пацярухай», бо «памяць сыходзіцца ў агні». «Слухай!» — заклікаў Мікіта. Мікіту слухалі, як слухалі калісьці паведамленні Левітана. Мяркуеце, я занадта ўзнёслая, надзвычай уражаная і раздаю тут эпітэты налева-направа? Не, я насамрэч «аб'ектыўнічаю». І не паспею (не хопіць месца) распавесці пра кожнае дзіцячае выступленне мінулай суботы на канцэрце «Жывая класіка» ў рамках Свята беларускага пісьменства ў Шчучыне. Хоць надта ж хочацца. Нехта скажа (ці, можа, ужо сказаў), што дзіцячае бачанне твора псуецца пафасам настаўніцкага падыходу да яго сцэнічнай інтэрпрэтацыі. Дзесьці, маўляў, аўтарам укладалася зусім не тая інтанацыя, дзесьці ад гэтай змененай інтанацыі кульгаў, маўляў, сэнс... Нехта, упэўнена, штосьці не да канца зразумеў. Нехта некаму паблажліва ўсміхнуўся. Але я аддала б шмат што за тое, каб у нас вось так чыталіся творы. Празаічныя і паэтычныя. «Як яны павывучвалі такія кавалкі тэкстаў?» — недаўмявалі некаторыя гледачы. Наіўнасць, узведзеная ў ступень павярхоўнага бачання  сапраўдных  дзіцячых магчымасцей. Я заплюшчваю вочы і бачу Мікіту Лысевіча ў саламяным брылі, як прамаўляе ён: «Даўно гэта, мае дзеткі, было. Па ўсім свеце гуло, у паветры насілася, да нас дакацілася». Хоць лепей сказаць — не прамаўляе, а бае. Чую дагэтуль, як узрушана Ігар Жамойда чытае прысвячэнне Караткевіча Багдановічу. Як непасрэдна Сяргей Смолік распавядае пра Карызнавы «Дзіўныя чаравікі», як «Пісьмо зайца да байкароў» Сымона Блатуна чытае Аляксей Суцько... Так, я аддала б шмат што за тое, каб у нас вось так чыталіся творы. Паэтычныя і  празаічныя. Святлана ДЗЯНІСАВА