Не ведаю, як цяпер, а некалі перад стыпендыяй вельмі многіх студэнтаў даймаў голад...
Мы жылі ў інтэрнаце на сталічнай Паркавай магістралі (цяпер гэта праспект Пераможцаў) — хлопцы ў левым крыле, дзяўчаты ў правым, па сем, па восем чалавек у пакоі. Харчаваліся чым давядзецца: атрымлівалі стыпендыі, нейкую капейку і нейкі харч кожны прывозіў з дому. Халадзільнікаў, праўда, не было, таму ўзімку ўсе прыпасы вывешваліся знадворку на фортках і, як правіла, не псаваліся, бо... не паспявалі. Хіба што з салам пытанні былі. На яго, як вядома, дзяўчаты не дужа налягалі — стараліся фігуры трымаць, а вось мы, хлопцы, з'ядалі падчыстую — спачатку сваё, а потым і дзявочае: дзе частаваліся, дзе «пазычалі»...
І вось наступае чарговае прадвесне, грошай перад стыпендыяй кот наплакаў, сала скончылася, а есці хочацца — аж твары баляць.
Што ж прыдумаць?
Алесь, сусед па ложку (і, дарэчы, выдумшчык, якіх пашукаць) кажа:
— А давайце Васілю тэлеграму дадзім — быццам бы з дому... Ён паедзе, нечага прывязе... Згодны? Тады выварочвайце кішэні, — камандуе ён, — скідваемся, і я пабег на паштамт.
Сказана — зроблена: назбіралі мы грошай на тэлеграму, Алесь тут жа сігануў за дзверы...
Зараз самы час сказаць пра Васіля.
Родам ён быў з нейкай глухой палескай вёскі, жыў там удваіх з матуляй (мы часам пыталі: «А іншыя людзі там ёсць?» І самі ж адказвалі: «Ёсць, але дробненькія-дробненькія»).
Васіль, ну вядома ж, ездзіў да іх, дадому — на вялікія савецкія святы альбо на канікулы. І, што важна, кожны раз вяртаўся адтуль з поўнай сумкай — адмыслова прыгатаванага сала, мяса...
Якраз на гэта і быў разлік.
Атрымаў, значыць, Васіль тэлеграму з кароткім «Тэрмінова прыязджай, мама» і куляй паляцеў у дэканат — адпрасіўся з заняткаў.
Адпусцілі яго на тры дні (нікому ў галаву не прыйшло паглядзець, адкуль — канкрэтна — адпраўлена тэлеграма). А значыць нам засталося толькі пачакаць.
Дату і час вяртання сябрука мы ведалі і ў тую раніцу ўжо не спалі — проста выгляд зрабілі, што спім. І вось стук у дзверы. Алесь як быццам спрасонку праціраючы вочы (артыст пагарэлага тэатра!) адчыняе Васілю, кажа:
— А, гэта ты?.. Заходзь... Ну што ў вас там зрабілася?
Васіль нічога яму не адказвае: не скідаючы паліто, садзіцца на свой ложак, «слухае» сонную цішыню, потым рэзкім рухам ускідвае на стол сваю поўную сумку і кажа: «Наце, жарыце!..» (Усё наступнае не для друку.)
Хлопцы ўмомант падхапіліся з ложкаў, тут жа абступілі стол: як тыя крумкачы, наляцелі на палескія прысмакі...
Хай не адразу, але далучыўся да іх і Васіль. Разам з іншымі ўплятаючы гасцінцы, ён, вядома ж, радаваўся, што лішні раз наведаўся дадому, што пабачыўся з маці, нешта зрабіў па гаспадарцы...
Але ж аўтару той тэлеграмы «морду набіць» абяцаў. Ну хоць бы за тое, што неспадзеўкі ўбачыўшы сына, маці ледзьве не самлела. Спытала: «Што — двоек нахапаў?.. Выгналі дурня?..»
А высветлілася, што не — не нахапаў, не выгналі... Яго толькі паслалі. Па сала.
М. Камароўскі,
г. Орша.
Жах — гэта па-нашаму?
Вам звычайна дасылаюць досыць доўгія «праўдзівыя гісторыі», а ў мяне — кароткая, можна сказаць, эпізод, хоць мы, узгадаўшы яго, кожны раз смяёмся. Нехта з чытачоў, магчыма, далучыцца?
Перш-наперш трэба сказаць, што я — дзіця гарадское, у вёсцы да 16 гадоў ні разу не была. Хіба па тэлевізары бачыла драўляныя хаты, прысады, чароды гусей... А тут маёй маме пазваніла яе былая аднакурсніца, запрасіла прыехаць — хоць на выхадныя. А можна, маўляў, і на болей, бо дом вялікі, лес-рэчка побач. І так мне захацелася ў вёску...
У дарогу я выбралася адна (маме нешта не выпала). Ехала спачатку цягніком — да райцэнтра, потым — аўтобусам да цэнтральнай сядзібы калгаса, а нарэшце, да вёскі, кіламетры з тры ішла пехатой.
І вось я на месцы. Цёця Лёля сустракае мяне, ужо прыцемкам водзіць па сялібе, хваліцца сваім кветнікам (толькі жоўтых руж там 9 гатункаў!), паказвае сад і гарод, уключыўшы святло («пульт» у верандзе), вядзе ў хлеў да каровы...
Нарэшце кажа, што так званыя «выгоды» ў яе на дварэ («У тым вунь белым дамку»), што рукі можна памыць паблізу — пад умывальнікам, а потым, маўляў, калі ласка, на веранду, за стол.
Двойчы запрашаць мяне не трэба было. Я тут жа ўключыла святло ў тым «белым дамку», адчыніла дзверы. Хацела знутры зашчапіць і не змагла. Па-першае, таму, што ніякай зашчапкі там проста не было («Ну і не трэба, — падумала, — цёця Лёля жыве адна, баяцца няма каго...») А па-другое, усё палатно дзвярэй, зверху да самага нізу, было акуратненька заклеена... этыкеткамі ад розных напіткаў: вінаў, гарэлак, каньякоў, піва... Ну цікава ж усё разгледзець!
Толькі засяродзілася, толькі прысела...
Усё здарылася ў адно імгненне: раптам патухла святло... Тут жа звонку пачуліся крокі... І — душа ў пяткі! — нехта... расчыніў дзверы. Насцеж...
— А-а-а! — нема заверашчала я.
— А-а-а! — у той жа момант закрычаў нехта...
Трошкі пазней высветлілася, што гаспадыня, спехам збіраючы вячэру, думала пра непадоеную карову і не думала (бо... забылася) пра мяне. Таму, згледзеўшы праз акно веранды, што ў прыбіральні гарыць святло, яна выключыла яго (бо трэба ж эканоміць?) і тут жа... вырашыла зайсці... Чым ледзь не да смерці спужала мяне і спужалася сама.
Зразумеўшы ўрэшце, што адбылося, хвілін з дзесяць мы рагаталі і, дзякуючы гэтаму смеху, неяк адразу пасябравалі. Ва ўсякім разе гадоў з 15 ужо цёця Лёля зрэдку прыязджае да нас у горад, а мы з мамай, маім мужам і дзецьмі прыязджаем да яе ў вёску.
Што, магчыма, цікава, дзверы таго маленькага белага дамка па-ранейшаму ўпрыгожаны «цыкеткамі» (цётчына слова), праўда, новымі. І зашчапка на іх, вядома ж, з'явілася. А вось вялікі дом не замыкаецца амаль ніколі. Дзякаваць Богу, ніхто там нічога не крадзе і нікога не палохае.
А. Усцінчык,
г. Мінск.
«Хадзі, як хадзіла...»
Нешта не тое дзеецца цяпер... Нават у анекдотах. Ну згадзіцеся: жанчыны там, як правіла, ваяўніцы і тыранкі, мужчыны — слабыя, бязвольныя істоты (ці нават істоткі?).
А было ж! Я сама яшчэ помню часы, калі мужчына ў градах — гэта ганьба на ўсё сяло! Яго справа — плуг. А цяпер што? Рачкуюць, як таты Карлы...
Зрэшты, гэта хіба ўступ да гісторыі. Зараз яна сама.
Было гэта яшчэ да рэвалюцыі, непадалёк — у вёсцы Турск. Вёска, што важна, стараверская. Але ж і там ці не кожны мужчына хацеў мець прыгожую жонку. А калі кахаў яе, то і шанаваў.
Дык вось — сужэнцы, сям'я. Ён, Герасім — галава, яна, Еўдакія — жонка яго і прыгажуня на ўвесь той Турск: што пастава ў яе, што твар, што вочы — сіней за неба. А ўжо валасы! Сапраўдная «залатавалоска». Ні адзін сучасны салон іх, мусіць, так не завіў бы!
Нялёгка было Герасіму дабіцца, каб з усіх хлапцоў яна выбрала іменна яго. Але ж цаніў... Іначай як Душа мая ніколі не зваў...
А ў іх жа, у старавераў, парадкі строгія. У прыватнасці, замужняя жанчына і выглядаць павінна як замужняя — гэтакай «чарніцай»: ну, каб ніякіх там вабнотаў з-пад цёмнай сукенкі — нават намёкам, каб ніякіх кудзерак з-пад чорнага «плата» (хустка так называлася)...
Душы не па душы была гэткая мода, вось яна за ёй і не гналася. Ды і Герасім не настойваў. Ён па-ранейшаму любаваўся ёй. Тамтэйшыя мужыкі — таксама. Некаторыя нават сваім жонкам у прыклад ставілі, маўляў, ото ўжо ў Герасіма Еўдакія прыгожая!..
Як кажа Задорнаў: «во-о-сь»! Якраз вось гэта і не падабалася турскім жанчынам. Сталі яны «выступаць»: як гэта можна так выглядаць?.. І каму: не дзеўцы ўжо, а мужавай жонцы?!
Лютавала і Герасімава сям'я (адна з пяці, дарэчы, што заснавалі некалі Турск). Яны ж, маўляў, Сакаловы, найперш павінны трымацца традыцый продкаў, узорам быць, прыкладам для іншых. А тут — такая нявестка...
Герасім на гэта спачатку нічога не казаў, бо з аднаго боку — быццам грэх не згадзіцца, а з іншага...
Карацей, не вытрымаў ён шматлікіх «наездаў» і неяк, пахадзіўшы кругом ды наўкола, сказаў сваёй палавіне:
— Ты гэта... Можа, і праўда, сціплей крыху адзявайся. І валасы хавай.
Дуня пакорліва схіліла сваю прыгожую галоўку: маўляў, як скажаш, гаспадар.
На другі дзень прыйшоў Герасім з поля, вымыўшы рукі, сеў за стол — з пакояў выходзіць... Быццам бы Душа яго і не Душа — чыстая манашка: плат да самых бровак, сама ўся ў чорным...
Герасім, не данёсшы кавалак хлеба да рота, пытае:
— Што зрабілася?!
— Нічога, любенькі, — адказвае Душа. — Ты ж сказаў, што па-іншаму трэба адзявацца, дык я і паслухала.
Герасім доўга маўчаў, доўга разглядаў сваю жонку. Бачна, сумненні меў, і вялікія... Завяршыліся ж яны кароткім:
— Не, хадзі лепш, як хадзіла. Пераадзенься давай.
— Як скажаш, — зноў жа пакорліва прамовіла жонка.
І тым самым без адзінага стрэлу, як той казаў, вырашыла праблему: і мужа паслухала, і на сваім настаяла — на праве быць прыгожай.
...А ўвогуле — гэта не я сказала — мужчына можа дабіцца намнога больш, чым можа — калі побач з ім разумная жанчына.
Соф'я Кусянкова,
в. Лучын, Рагачоўскі раён.
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
