Па ўважлівай прычыне
Гэту гісторыю я пачула ад сваёй новай прыяцелькі Ніны, з якой летась пазнаёмілася ў санаторыі. Апынуўшыся за адным сталом, мы неўпрыкмет разгаварыліся і чаго толькі не прыгадалі...
Гадоў колькі таму Ніна як малады спецыяліст прыйшла на працу ў адну сталічную арганізацыю. Цікавая работа, цудоўны калектыў, адэкватны кіраўнік — усё найлепшым чынам! Адзінае, праз нейкі час пайшла пагалоска: установа, дзе іх арганізацыя арандуе плошчу пад офіс, збіраецца ўвесці прапускны рэжым. Гэта значыць, што кожны з супрацоўнікаў атрымае электронную картку-пропуск, якая будзе дакладна паведамляць начальству, хто на колькі хвілін спазніўся, хто раней дадому пайшоў. Карацей — аніякай вольніцы, усё пад пільным кантролем, яшчэ і падвоеным, бо час ад часу стан працоўнай дысцыпліны правярала начальства зверху.
І трэба ж — якраз у такі вось дзень адна з Нініных каляжанак умудрылася спазніцца аж... на дзве гадзіны.
— Пішы тлумачальную! — загадаў ёй звычайна стрыманы шэф.
Часу на гэта дзяўчыне спатрэбілася зусім няшмат, і хутка ён, не верачы вачам, чытаў: «Я спазнілася на працу, таму што бачыла вельмі цікавы сон і мне трэба было дагледзець яго да канца».
З гэтай тлумачальнай рагатаў увесь калектыў. Можа, рагоча і зараз, бо аматарка паспаць па-ранейшаму час ад часу спазняецца. Напэўна, якраз пад раніцу ёй сняцца самыя прыгожыя сны?
Ірына Матусевіч, Дзяржынскі раён
Забіць не забіла, але ж шуму нарабіла
Гадоў 50 таму па нашым Дняпры (вёска Лучын на беразе стаіць) праплывалі цэлыя караваны плытоў, кожны — даўжынёй з кіламетр, а то і болей. На іх спецыяльныя «буданы» стаялі, печкі для гатавання ежы, бо шляху ж некалькі дзён: калі да Лоева, а калі і да Кіева...
Ад веку нашы лучынцы зараблялі на сплаве. Праца гэта цяжкая, небяспечная, аднак за яе і плацілі. Загнаў, дапусцім, караван у Лоеў — атрымай 700 савецкіх рублёў, што, вядома ж, не раўня цяперашнім... Ды і «левыя» заробкі ў плытагонаў былі, бо лес жа ўсім патрэбны. А дзе яго ўзяць па боскай цане? Ну вядома — у плытагонаў. «Да Лоева ўсё пабудавана з крадзенага лесу, — казаў стары «сплаўны» дзед Лёнік. — А наш Лучын дык і наогул — да апошняй дошчачкі!»
Значыць, і сапраўды зараблялі плытагоны добра. Гулялі, трэба сказаць, таксама: займалі амаль усю сталоўку і «гудзелі» да позняй ночы. Моды браць з сабой жонак ці «запрашаць дзяўчатак» тады не было. Без іх абыходзіліся: розныя размовы вялі, песні спявалі. Найбольш — пра тое, як ехалі казакі, як «ревела буря, гром гремел»...
Работніцы сталовай супраць гэтых «песень» нічога не мелі, бо гэта ж, сучаснай мовай кажучы, віп-кліенты былі: за некалькі сваіх гулянак месячны план «рабілі».
А вось жонкі «сплаўных» абураліся (яшчэ мякка кажучы): тым найперш, што мужчыны меры не ведалі, напіваліся, на сваіх дваіх з банкету амаль ніхто не выходзіў. Жонкі іх, як бярвенні, расцягвалі: «падрульвалі» хто з каляскай, хто з тачкай — чакалі, «грузілі»...
Дык вось — чарговая палучка, чарговая гулянка.
Першай і загадзя па свайго Пятра пацягнулася Маня. Адчувала, што ранавата яшчэ, таму па дарозе заехала да мясцовага ўмельца — забрала з рамонту рэдуктар ад швейнай машынкі, у торбу паклала. І пасядзела б у людзей, каб ім не спаць...
Прыйшлося да сталоўкі ехаць, стаяць пад вокнамі: банкет быў у поўным разгары.
Але ж чуе Маня, што дзверы адчыняюцца, што нейкі мужык (якраз як яе?), відаць, да ветру ідзе, бо на хаду расшпіляецца, да плота кіруе. І — галоўнае — якраз туды, дзе звычайна жонкі сядзяць, дзе іх тачкі стаяць. А ён што — мазгі адпіўшы, тут паскудства будзе чыніць? Дык жа не!
Маня наперарэз... І з крыкам «Гад... А вось жа табе!» як жахне сваёй торбай з рэдуктарам...
«Гад» з капытоў, як той казаў.
І не яе гэта муж — Маня носам чуе... І ці жывы, не ведае...
З таго страху рванула наўцёкі, гародамі. Толькі ў хату ўляцела — гаспадар яе заяўляецца. Не п'яны. Кажа, усе там працверазелі, бо нейкая вар'ятка ледзь Яўгінчыка не забіла. Па галаве агрэла, ён нічога не помніць...
«Што ж за баба была? — варажылі затым плытагоны. — Можа, нейкай лес задорага прадалі? Можа, нечым пакрыўдзілі?»
А Маня тым часам ужо павесялела, бо жывы чалавек — не забіла! І муж яе паспакайнеў: больш не бунтаваў, калі даводзіла, што з іхнімі гулянкамі трэба завязваць, што яны нічым добрым не скончацца...
Але ж потым не стрымалася, расказала некаму, што «шышкі» ў Яўгінчыка — ад яе... Разам пасмяяліся.
І Яўгінчык гонар не страціў: з бабай разбірацца не стаў...
Вось такі быў каларыт жыцця. Цяпер — на ўспамін аб ім — хіба дзве назвы: і тую прыстань, і кантору людзі па-ранейшаму завуць сплаўнымі.
Соф'я Кусянкова, в. Лучын, Рагачоўскі раён
Якая яна, беларуская вёска?
Аб тым, што ў майго мужа ёсць стрыечныя браты на Пскоўшчыне, я чула даўно: яшчэ ў першыя гады замужжа пра гэта расказвала свякроў, паказвала фатаграфіі, падбівала некалі з'ездзіць — разам. І мы, вядома, згаджаліся, а як да справы, то вечна не выпадала: то ў нас дзеці малыя, то грошай няма, то нейкія клопаты зваляцца... У выніку мы з той блізкай раднёй і сапраўды жылі на адлегласці: абменьваліся паштоўкамі ды тэлефоннымі званкамі з нязменным абяцаннем прыехаць — то мы да іх, то яны.
Але ж...
Гадоў дзесяць назад перад Калядамі адзін з братоў паведаміў, што ён з сям'ёй (калі мы, вядома ж, не супраць) прыедзе на тыдзень, каб не проста пазнаёміцца, але і «ўбачыць краіну»: з'ездзіць у Мір ды Нясвіж, схадзіць у музеі, у тэатры...
Усё гэта было зразумела, мы адразу ж купілі білеты, даведаліся, як наладзіць экскурсіі...
Невырашальным заставалася толькі адно: нашы госці хацелі ўбачыць, што такое беларуская вёска. А як ім яе паказаць, калі мы — гараджане?
Гэты свой клопат я «агучыла» ў кампаніі супрацоўнікаў і ў адказ пачула, што сям'я адной з каляжанак у свой загарадны дом зімою не ездзіць, але ў суседа ёсць ключ. Яны могуць пазваніць яму. Той натопіць печкі (і нават лазню)... Калі госці захочуць, можа звадзіць іх да жонкі на ферму і ў школьны музей, пакатаць па лесе на сваім кані...
Адмаўляцца ад гэтай прапановы нам не выпадала. І вось пасля працы ў пятніцу
мы загрузіліся ў машыну і пакіравалі ў бок Валожына, у незнаёмую (яшчэ і нам) беларускую вёску.
Дарога туды была б добрая, калі б не... мяцеліца, што ва ўсю гуляла за гора-
дам. Але ж ваўкоў баяцца — у лес не хадзіць: мы смела ехалі далей — спачатку па шашы, потым — па асфальце і нават па прасёлку. Да мэты заставалася нейкіх пяць ці сем кіламетраў, калі мы... селі.
— Дзякуй богу, што ў вёсцы, — сказаў мой муж. — Тут хоць лапаты можна пазычыць.
— І што — дадуць? — не паверыў чамусьці яго брат з Пскоўшчыны.
— Думаю, так.
Мужчыны пакіравалі ў бок бліжняй хаты, мы (дзве кабеты і дзесяцігадовае дзяўчо) засталіся чакаць у машыне — думаць, што ж далей, і ніякага выйсця не бачыць...
Тым часам да нас кіравалі ўжо трое мужчын.
— Не дрэйфі, браткі, адкапаемся, — казаў незнаёмы. — А вось дзяўчат трэба ў хату завесці. Чаго ім тут мерзнуць?
Я дрэнна ўяўляла сябе ў чужой незнаёмай хаце. А гасцям дык наогул мову заняло: па глыбокім снезе і след у след мы моўчкі пайшлі за дзядзькам.
— Вось тут вада, вось чайнік, заварка, хлеб, — камандаваў гаспадар у сваёй цёплай кухні. — Так што не сядзіце тут склаўшы рукі — арганізуйце чайку. Хлопцы ў ахвотку вып'юць, снегу пакідаўшы.
Дзядзька ўсё казаў правільна. Але ж як было слухацца?..
Нашу нерашучасць гаспадар зразумеў па-свойму. Насцярожана спытаў:
— Вы што — грэбуеце? Дык так і скажыце...
— Не, ну што вы, — запярэчыла я і... стала гаспадарыць — ставіць на пліту чайнік, а на стол кубкі. Дзіця наша разоў колькі «збегала» да машыны, каб да чаю прынесці нечага свайго.
У выніку хвілін праз трыццаць-сорак мы сядзелі за сталом, пілі гарбату, гаварылі пра дарогу, мяцеліцу, раку Вялікую, што цячэ ў Пскове, пра вёскі — у якой заселі і ў якую ехалі... Развітваліся з новым знаёмым амаль як родныя.
Потым быў іншы дом, іншы вясковец, сапраўдная лазня, вячэра з гарэлкай.
І чым больш нашы госці сядзелі за сталом, тым болей дапытвалі: «А ці выпадкова мы «селі» каля той хаты, ці не «падстаўным» быў яе гаспадар: то-бок ці не дамовіліся мы аб належным «прыёме», бо, маўляў, быць не можа, каб нехта чужы мала таго, што даў інструменту, дык яшчэ і сам стаў раскідваць снег, запрашаць у хату, частаваць...»
Шчыра кажучы, усё гэта здзіўляла і нас, але ж ні аб чым і ні з кім мы не дамаўляліся...
Пасля ад'езду госці нам прыслалі вялікі ліст з падзякай і цэлы пакет фатаграфій: мы на плошчы Перамогі, у Траецкім прадмесці, у Заслаўі, каля Чырвонага касцёла, у тэатры, у лесе на кані...
У той вёсцы, дзе заселі, чамусьці не да здымкаў было, але ж менавіта яна засталася ў памяці — і нашай, і нашых гасцей.
Н. С., г. Мінск
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
Што за таемнымі дзвярыма?
