У маёй знаёмай ёсць брат — вельмі таленавіты, творчы малады чалавек. Апошнія месяцы яго як быццам падмянілі. Такое адчуванне, што Саша страціў інтарэс да ўсяго, што хвалявала раней. У выніку яго з-за прагулаў звольнілі з працы. Як аказалася, усяму віной — шызафрэнія, якая праявілася ў лёгкай форме. Пасля выпіскі з бальніцы хлопец цэлымі днямі ляжыць у ложку і нічога не хоча рабіць. На фоне апатыі і дэпрэсіі яго самаацэнка апусцілася ніжэй за плінтус. Сястра хоча яму неяк дапамагчы, выцягнуць з чатырох сцен. Але не ведае, як. Знаёмая параіла для пачатку паспрабаваць знайсці яму справу па душы, чымсьці зацікавіць. Нядаўна ў інтэрнэце натрапіла на старонку Брэсцкага Клубнага дома, які якраз займаецца рэабілітацыяй людзей з псіхічнымі асаблівасцямі. Там, адразу бачна, працуюць вельмі крэатыўныя людзі. Яны пастаянна фантануюць ідэямі — прыдумляюць незвычайныя сацыяльныя праекты, каб дапамагчы сваім падапечным павысіць самаацэнку і адчуць упэўненасць і сваіх сілах. Бо на шляху рэабілітацыі важны баланс: медыкаментознае лячэнне — гэта добра, але многае залежыць ад асяроддзя, у якім знаходзіцца чалавек.
«GQ» — так называецца папулярны міжнародны мужчынскі часопіс. На вокладцы кожнага нумара — фота паспяховых і дагледжаных мужчын.
— Менавіта стыльныя вокладкі гэтага часопіса і натхнілі нас на чарговы сацыяльны праект, які стартаваў на пачатку года, — распавядае псіхолаг Брэсцкага Клубнага дома Таццяна КАСЦЮК. — Мы яго так і назвалі «GQ» (або «Джэнтльменскі характар»). Сутнасць праекта ў тым, каб памяняць імідж людзям з псіхічнымі захворваннямі. Тым самым паказаць ім, як стрыжка можа палепшыць знешні від чалавека, як з яе дапамогай можна набыць упэўненасць і павысіць самаацэнку. У творчым эксперыменце прынялі ўдзел тры члены Клубнага дома — Арцём, Нікан і Валерый. Адмыслова выбіралі мужчын рознай знешнасці, рознага эмацыйнага стану, з рознымі дыягназамі, розных узростаў. Самаму малодшаму ўдзельніку 22 гады, старэйшаму — 54.
Усё пачалося з таго, што супрацоўнікі Клубнага дома выпадкова пазнаёміліся з маладым барберам (мужчынскі цырульнік) з Брэста. Паўлу вельмі спадабалася ідэя па змене іміджу людзей з псіхічнымі расстройствамі. Таму ён, не раздумваючы, пагадзіўся зусім бясплатна дапамагчы героям праекта змяніць прычоску. Брэсцкая фотастудыя «Цыкларама» на дабрачынных пачатках дала ў арэнду памяшканне, дзе і адбываліся здымкі. Працэс змянення герояў фатаграфавала сама гаспадыня фотастудыі Алена. Акрамя таго, у здымках праекта прымаў удзел даўні сябар Брэсцкага Клубнага дома фатограф Сяргей Некрашэвіч.
Калі мы прапанавалі мужчынам змяніць прычоску, чэсна скажу, сумненні ў іх усё ж такі былі, — працягвае Таццяна. — Бо не часта яны мяняюць штосьці ў сваім свеце, у тым ліку і ў знешнасці. Спачатку да пераменаў скептычна аднесліся бацькі аднаго з герояў праекта. Бо мы нікому не казалі, якім будзе новы вобраз. І яны баяліся, што сыну заплятуць дрэды ці пафарбуюць валасы ў іншы колер. Але ў выніку хлопец сказаў, што давярае нам: «Ведаю, што ў Клубным доме не зробяць так, каб мне было непрыемна». Вынік усіх вельмі парадаваў. Мы са здзіўленнем і захапленнем назіралі буру эмоцый на іх тварах, калі мужчыны глядзелі ў люстэрка і бачылі сябе ў іншым вобразе. Атмасфера падчас стрыжкі панавала неверагодная. Дзякуючы змене іміджу людзі з ментальнымі асаблівасцямі ўбачылі сябе з іншага ракурса, адчулі штосьці новае. Гэта важна падчас рэабілітацыі. Мы, вядома, пачалі пытацца ў герояў праекта: «Як ты сябе зараз адчуваеш, што новае ўзнікла ўнутры?» Арцём зараз шукае працу. «Я сам сабе падабаюся! Хоць цяпер гатовы ісці на сумоўе». Я як псіхолаг бачу, што ў яго імгненна павысілася самаацэнка, з’явілася ўпэўненасць у сваіх сілах. Нікан сказаў, што адчуў сябе зоркай тэлешоу. «Такога са мной яшчэ не было. Адчувае маё сэрца, што хутка пачнецца новы этап у маім жыцці». Самы старэйшы ўдзельнік эксперыменту Валерый сказаў, што ўпершыню быў у сапраўднага барбера. У звычайнай цырульні яго стрыглі стандартна, як усіх. Ніхто не прыдумваў вобраз. А тут ён адчуў клопат, увагу да сябе ад зусім незнаёмага чалавека. Гэта было так кранальна. Да слёз.
Калі мужчыны вярнуліся з новымі прычоскамі ў Клубны дом, усе глядзелі на іх неадрыўна. У Арцёма да эксперыменту, напрыклад, былі дастаткова доўгія кучаравыя валасы, а сталі кароткія, па-іншаму ляглі. Нават паверыць цяжка, што гэта ён. «Арцём, гэта ты? Мы цябе нават адразу не пазналі, табе пасуе, працягвай падтрымліваць гэты стыль». А жаночая палова Клубнага дома пыталася, ці будзе падобны праект для іх.
Фінальным акордам «Джэнтльменскага характару» стане фотавыстава Сяргея Некрашэвіча. Сваімі фотаздымкамі ён хоча развеяць стэрэатып, што ў людзей з псіхічнымі захворваннямі ў сувязі з ужываннем таблетак адсутнічаюць непадробныя эмоцыі і яны ходзяць з каменнымі тварамі.
— Мы хацелі праз паляпшэнне знешняга выгляду дапамагчы людзям з ментальнымі асаблівасцямі адчуць сябе прыцягальнымі і значнымі, — працягвае Таццяна. — Даць ім магчымасць убачыць свой унутраны патэнцыял і раскрыць нерэалізаваныя магчымасці. Адзенне, падабранае па памеры, прычоска — выдатны рэсурс для павышэння самаацэнкі, які часта недаацэньваецца. Акуратны знешні выгляд садзейнічае ўпэўненасці ў сабе, дапамагае адчуць сябе расслаблена. А з самаацэнкай у людзей з псіхічнымі захворваннямі, як правіла, праблемы. Не сакрэт, што чалавек можа падацца нецікавым толькі таму, што ён сам так лічыць і ад таго адчувае няёмкасць. Таму вельмі важна развіваць упэўненасць у сабе. Цяпер нашы героі могуць прыйсці ў кампанію сяброў і распавесці не толькі пра тое, што выпісалі новыя лекі, але і што вырашыліся на кардынальныя змены знешняга выгляду. А хто ведае, можа, потым яны натхняцца на штосьці большае...
Яшчэ адзін цікавы праект Брэсцкага Клубнага дома звязаны з пінхол-фатаграфіяй. Усе, напэўна, чулі пра камеру-абскура — папярэднік сучасных лічбавых «мыльніц» і люстэркавых фотаапаратаў. Гэта прыбор (святлонепранікальная скрыня з маленькай адтулінай у цэнтры адной са сценак), які дае магчымасць узнаўляць у паменшаным выглядзе прадметы, якія перад ім знаходзяцца. У прыватнасці, Леанарда да Вінчы актыўна выкарыстоўваў камеру-абскура для сваіх замалёвак. Бліжэй да нашага часу для камеры-абскура з’явілася новая назва — пінхол (ад англійскай pinhole — адтуліна, зробленая шпількай).
Вельмі складана вызначыць месца пінхола ў сучаснай фатаграфіі: для кагосьці здымаць самаробнай камерай з адтулінай замест аб’ектыва — гэта забаўка, для кагосьці — даніна караням фатаграфіі, а для кагосьці — чароўны кантакт з рэальнасцю і шырокае поле для творчых эксперыментаў. Для людзей жа з псіхічнымі захворваннямі — гэта новы спосаб рэабілітацыі.
Мы далі магчымасць членам Клубнага дома навучыцца рабіць такія фотаздымкі, -распавядае мая суразмоўніца. — У гэтым нам дапамаглі валанцёры — брэсцкія пінхалісты. Яны навучылі рабіць сваімі рукамі з падручных матэрыялаў (з запалкавых пушак, кардонных каробак, алюмініевых бляшанак з-пад кавы) пінхол-камеру. Мы запраўлялі туды фотапаперу і адпраўляліся на фотапаляванне.
Каб зрабіць здымак, трэба ўсталяваць камеру на штатыў, накіраваць на аб’ект і адсунуць затвор. Аптымальную вытрымку можна вылічыць на практыцы або даведацца з дапамогай спецыяльных мабільных дадаткаў, прысвечаных пінхол-камерам. У адрозненні ад фотаапаратаў з лінзамі, выява атрымліваецца крыху размытай. Ступень размытасці рэгулюецца памерам адтуліны. Здымкі на такія камеры непрадказальныя, але гэта якраз і лічыцца адной з прывабных асаблівасцяў пінхол-фатаграфій.
Стартаваў праект з канца мінулага года. За некалькі месяцаў людзі з псіхічнымі захворваннямі набылі новыя веды і навыкі па стварэнні пінхол-фотаздымка: ад вырабу пінхол-камеры да праяўкі здымкаў у «хімічнай лабараторыі». З пачатку года прайшло ўжо дзве выставы-фотасушкі «Нябачныя».
— На іх паказвалі пінхол-фатаграфіі, створаныя падчас гэтага праекта. Акрамя таго, мы раздрукавалі 300 паштовак з фотапейзажамі Брэста — работамі членаў Клубнага дома — і раздаём іх усім ахвотным. Людзям вельмі падабаецца, бо гэтыя паштоўкі вельмі арыгінальныя і іх можна падпісаць ды адправіць па пошце сябрам. На фотасушках мы паказвалі наведнікам чамадан пачынаючага пінхаліста, у тым ліку і самаробныя пінхол-камеры. І запрашалі ўсіх далучацца да праекта.
Супрацоўнікі Клубнага дома распрацавалі навучальны курс на год па пінхол-фатаграфіі. Цікава, што людзей ужо будуць абучаць не валанцёры, а непасрэдна людзі з ментальнымі асаблівасцямі. Вынікам фотапаляванняў па дворыках Брэста будзе яшчэ адна інклюзіўная выстава.
Тут самае галоўнае — занятасць людзей, даць ім магчымасць навучаць іншых, адчуць сябе ў ролі экспертаў, — кажа псіхолаг. — Бо набыццё новых уменняў і навыкаў надае любому чалавеку, у тым ліку і з псіхічным захворваннем, упэўненасць у сабе. Дыягназ — гэта не прысуд. Ёсць багата прыкладаў, калі людзі з псіхічнымі захворваннямі знаходзяць сябе, шмат чаго робяць на карысць іншых. Некаторыя, пахадзіўшы на арт-тэрапію, рэалізуюць сябе ў мастацтве, пішуць цудоўныя каріцны. Многія займаюцца іншымі відамі творчасці, рамесніцтвам. Ёсць людзі, якім удаецца знайсці працу. Некаторыя з іх займаюцца псіхаактывізмам і на сваіх асабістых блогерскіх каналах адкрыта расказваюць пра сваё захворванне, тым самым руйнуюць стэрэатыпы пра людзей, якія маюць псіхічнае расстройства. Ведаеце, у іншых трэба адкрываць скарбы, а не шукаць дэфіцыты. Навучыцца глядзець на чалавека, а не на яго дыягназ, звяртаць увагу на яго моцныя бакі і патэнцыял. І гэта датычыцца любых людзей. Значна прадуктыўней заўважаць і хваліць за добрыя ўчынкі і якасці, чым акцэнтавацца на недахопах. Гэта не толькі ўмацоўвае адносіны, але і натхняе вашых блізкіх станавіцца лепшымі.
Надзея ДРЫНДРОЖЫК
Фота прадстаўлены Брэсцкім Клубным домам
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
