Днямі адбылася насамрэч знакавая падзея ў глабальных фінансах — курс еўра апусціўся ніжэй за долар, паведаміла ТАСС са спасылкай на даныя таргоў. Гэта адбылося ўпершыню за амаль 20 гадоў (са снежня 2002-га). Перад гэтым курс еўра зраўнаваўся з курсам долара. Парытэт еўрапейскай і амерыканскай валют выклікаў занепакоенасць ва ўрадаў краін еўразоны і спажыўцоў, заўважыў Euronews. Гэта азначае павышэнне цэн на шэраг ключавых імпартных тавараў. Затое амерыканскія турысты, якія прыязджаюць на адпачынак у еўрапейскія краіны, актыўна здабываюць выгаду з сітуацыі, расходуючы долары ў мясцовых крамах і рэстаранах, канстатаваў Euronews. Большасць аналітыкаў сыходзіцца на думцы, што для эканомікі Старога свету надышлі найцяжэйшыя часы. «Слабы еўра можа стаць штуршком да і без таго высокай інфляцыі, — перакананы прафесар эканомікі Гамбургскага ўніверсітэта Мікаэль Баўэр. — Не выключаны эфекты зваротнай сувязі. Гэта можа яшчэ пагоршыць сітуацыю». Куды ж рушыць Еўропа, дабрабыт якой зусім нядаўна здаваўся непахісным?
Еўра цяпер на мінімальным узроўні за 20 гадоў, з таго часу як наяўную еўрапейскую валюту ўвялі ў абарачэнне. Цяпер у яе няма асаблівай падтрымкі, заявіла Reuters старшы эканаміст банка Standard Chartered Сара Х'юін. Прычыны падзення еўра — правал гандлёвага балансу Еўразоны, рэкордная інфляцыя, набліжэнне рэцэсіі, велізарныя даўгі шэрага краін і «бяззубы» ЕЦБ, напісаў у Telegram-канале дырэктар «Газпрамбанк Prіvate Bankіng» Ягор Сусін. Гэтыя фактары не абяцаюць еўра лёгкай будучыні, дадаў ён. Эксперт звярнуў увагу таксама на праблемы японскай ены, якая аказалася на мінімальным з 1998 года ўзроўні.
Стагніруючая эканоміка з рызыкай сыходу ў рэцэсію не можа валодаць моцнай валютай, напісаў эксперт BCS Express Міхаіл Зельцэр. Еўрасаюз сам абмяжоўвае экспарт і імпарт, парушае гандлёвы баланс, павялічвае яго дэфіцыт, а з адмоўным сальда гандлю казаць аб устойлівасці еўра не даводзіцца, дадаў ён. Зельцэр не выключыў зніжэнне курсу еўра ажно да 80 цэнтаў.
У Еўропе наступае сістэмны эканамічны крызіс, сігналам гэтага служыць парытэт еўра і долара, заявіў намеснік старшыні Савета бяспекі РФ Дзмітрый Мядзведзеў. «Спачатку еэсаўцы стрэлілі сабе ў галаву з санкцыйнага пісталета. Цяпер пажынаюць горкія плады спаду вытворчасці, закрытай прадуктовай інфляцыі, страты канкурэнтаздольнасці сваіх тавараў і чакання зімы ў ледзяным жыллі без нашага газу. Захоўвайце зберажэнні ў рублях!» — напісаў ён у Telegram. Па словах Дзмітрыя Мядзведзева, уводзячы санкцыі, Еўропа, у адрозненне ад ЗША і Вялікабрытаніі, не ўлічыла ўласныя «валютна-эканамічныя праблемы». «Санкцыі не працуюць. Санкцыі шкодныя самім еўрапейцам. Еўра слабее», — канстатаваў намеснік старшыні Савета бяспекі.
Санкцыі, уведзеныя ЕС супраць Расіі, пагражаюць Еўропе сур'ёзнымі наступствамі. Аб гэтым паведаміла ТАСС са спасылкай на распаўсюджаны даклад Міжнароднага валютнага фонду (МВФ). У ім адзначаецца, што ўзмацненне санкцый супраць Расіі і праблемы з пастаўкамі газу прывядуць шэраг еўрапейскіх краін да рэцэсіі, а таксама далейшага павелічэння сусветных цэн на энерганосьбіты. Адзначаецца, што на фоне недахопу асноўных сыравінных тавараў энергічны крызіс можа пагоршыцца харчовым. Абвастрыць існуючую сітуацыю могуць абмежаванні гандлёвых паставак, якія ўзмоцняцца з-за зніжэння даступнасці асноўных вытворчых рэсурсаў. У МВФ дадалі, што ключавымі фактарамі, якія ўплываюць на рост інфляцыі ў свеце, з'яўляюцца збоі ў ланцужках паставак, высокі попыт і ўстойлівы рост цэн на прадукты харчавання і энергарэсурсы. У прыватнасці, на фоне антырасійскіх санкцый захоўваецца рост кошту нафты.
Дырэктар-распарадчык МВФ Крысталіна Георгіева ў інтэрв'ю агенцтва Reuters заявіла, што ва ўмовах нестабільнай сітуацыі ў сусветнай эканоміцы нельга выключаць глабальнай рэцэсіі. Кіраўнік фінансавай установы адзначыла, што сітуацыя ў сусветнай эканоміцы моцна пагоршылася ў параўнанні з вясной гэтага года (у красавіку быў апублікаваны даклад на адпаведную тэму). Дырэктар фонду падкрэсліла: нягледзячы на ??тое, што бягучы год будзе цяжкі, наступны можа стаць яшчэ больш складаным. Паводле прагнозаў налета, рызыкі рэцэсіі павялічыліся.
Тым часам Еўрапейская камісія прадставіла новы прагноз росту цэн у краінах супольнасці на 2022 і 2023 гады. Згодна са справаздачай ЕК, прагноз па інфляцыі значна пагоршыўся, паведаміла РІА «Навіны». Яшчэ ўвесну Еўракамісія чакала, што сёлета сярэдні паказчык інфляцыі складзе 6,8 працэнта, а налета — 3,2 працэнта. Сённяшні прагноз сведчыць аб тым, што сітуацыя ў эканоміцы краін супольнасці пагаршаецца. Так, сёлета інфляцыя прагназуецца на ўзроўні 8,3 працэнта, у 2023 годзе — 4,6 працэнта. Для параўнання: летась у ЕС гэты паказчык нават на фоне пандэміі каранавіруса і паўсюднага ўвядзення лакдаўнаў склаў 2,9 працэнта.
Цанавыя і рэйтынгавыя агенцтвы ў кампаніі незалежных экспертаў спаборнічаюць у прагнозах аб тым, чым пагражае Еўропе спыненне паставак энерганосьбітаў з Расіі. Напрыклад, аналітыкі Nomura Іnternatіonal прадбачаць негатыўны прагноз для еўра ў сітуацыі, калі газаправод «Паўночны паток» не адновіць падачу газу ў ЕС пасля рамонтных работ. Гэта можа павярнуцца зніжэннем курсу еўра да 90 цэнтаў ужо ў найбліжэйшай перспектыве.
Bloomberg згодны з такім курсам еўра і дадае, што сітуацыя будзе падмацавана абвалам еўрапейскіх акцый на 20 працэнтаў. Спецыялісты UBS Group AG прыйшлі да высновы, што карпаратыўныя прыбыткі ў Еўропе ўпадуць больш чым на 15 працэнтаў, падзенне індэкса Stoxx Europe 600 перавысіць 20 працэнтаў, а курс еўра знізіцца да $0,90. Пры гэтым попыт на ахоўныя актывы верне даходнасць нямецкіх дзяржаблігацый да нулявой адзнакі.
Апасенні інвестараў заснаваныя на здагадках аб тым, што ЕЦБ наўрад ці зможа змякчыць уздзеянне негатыўных фактараў з-за неабходнасці павышаць стаўкі ва ўмовах рэкорднай інфляцыі. У BNP Parіbas SA чакаюць, што ўплыў энергетычнага крызісу распаўсюдзіцца на акцыі аўтавытворцаў, а таксама прамысловых і хімічных кампаній.
І гэта доўгатэрміновыя трэнды — еўрапейскім краінам трэба рыхтавацца да таго, што кошт прыроднага газу будзе заставацца на высокім узроўні на працягу наступных двух гадоў. Пра гэта гаворыцца ў матэрыяле эканамічнага аглядальніка Bloomberg Хаўера Бласа, паведамляе ТАСС. Эксперт адзначае, што на рынку энергарэсурсаў кошт газу некалькі ніжэйшы за рэкордныя ўзроўні сёлетняга сакавіка. Прынамсі, пакуль. Аднак, зыходзячы з сітуацыі ў свеце, можна меркаваць, што высокія цэны будуць захоўвацца больш працяглы перыяд, чым прагназавалася яшчэ зімой.
Хаўер Блас заўважыў, што цяперашні крызіс з пастаўкамі блакітнага паліва ў краіны Еўрасаюза глыбейшы, чым выглядае на першы погляд. Па словах эксперта, тыя ж нямецкія ўлады апасаюцца, што Масква прыме рашэнне перакрыць газаправод «Паўночны паток» пасля завяршэння рамонтных работ на аб'екце. Тым не менш, Хаўер Блас лічыць, што расійскі бок усё ж не спыніць прапампоўванне газу ў краіны ЕС.
Еўрапейскія спажыўцы мацней за іншых адчуваюць на сабе інфляцыйныя і іншыя шокі, капітал бяжыць са Старога свету, што і прыводзіць да аслаблення валюты. Адкуль жа кіруецца працэс? Многія назіральнікі ўпэўненыя, што аслабленне эканомікі ЕС і, магчыма, развал еўразоны — стратэгічная геапалітычная задача ЗША, перакананы expert.ru. Ёсць пэўныя фактары, якія гэта пацвярджаюць. Ключавая перавага Штатаў — долар, які з'яўляецца галоўнай рэзервовай валютай свету, у якой праводзіцца пераважная большасць міжнародных разлікаў. Наяўнасць такога магутнага інструмента дазваляе краіне пазычаць у вялізных аб'ёмах, заставацца фінансавым цэнтрам, аказваць геапалітычны ціск шляхам увядзення санкцый, адзначае expert.ru. Відавочна, ключавой задачай з'яўляецца захаванне статусу долара як дамінуючай валюты. Эксперты заўважылі, што як толькі агульны аб'ём разлікаў у свеце ў еўра набліжаецца да аб'ёму разлікаў у доларах, у Старым Свеце пачынаюцца крызісныя з'явы. Яны падахвочваюць капітал бегчы з рэгіёна, і асноўная альтэрнатыва — гэта, вядома, Амерыка.
У якасці прыкладу можна згадаць пазыковы крызіс еўразоны пачатку 2010-х гадоў, які, зноў жа, па ўскосных прыкметах адбыўся не без удзелу ЗША. Шмат у чым менавіта амерыканскія банкі ўчынілі пажар на рынку аблігацый краін перыферыйнай Еўропы, спачатку разладжваючы яго праз крэдытна-дэфолтныя свопы (CDS), а пасля і непасрэдна. Па «выпадковым» супадзенні, той еўрапейскі крызіс разгарнуўся тады, калі сусветныя разлікі ў еўра практычна зраўнаваліся з разлікамі ў доларах. А ў 2013-м еўра і зусім абышоў долар, пасля чаго былі вядомыя ўсім падзеі ва Украіне. Занадта шмат выпадковасцяў, каб не заўважыць пэўную заканамернасць. Краіна, якая валодае самай магутнай эканомікай і рэзервовай валютай, з'яўляецца сусветным дамінатарам. У Амерыцы сапраўды буйная і магутная эканоміка, аднак уся сістэма пабудавана на долары.
Нельга не адзначыць Кітай, які з'яўляецца галоўным геапалітычным канкурэнтам Штатаў і па аб'ёме эканомікі ўжо даўно стаіць на роўных, аднак КНР пакуль не мае рэзервовай валюты. Зрэшты, афіцыйны Пекін актыўна працуе ў дадзеным напрамку. Доўгія гады МВФ адмаўляўся ўключаць юань у склад спецыяльных правоў запазычання (SDR), аднак некалькі гадоў таму ўсё ж не знайшлі аргументаў для адмовы. І Кітай ва ўласцівай яму манеры, без лішняга шуму, паступова праводзіць экспансію юаня на сусветную арэну. Вядома, пакуль доля разлікаў у кітайскай валюце не занадта вялікая, але і працэс гэты не хуткі, бо на коне стаіць вельмі шмат.
Калі чыноўнікі Еўрасаюза не прымуць адэкватных мер супраць інфляцыі з-за энергакрызісу, то ў еўрапейцаў застануцца два вырашэнні праблем — алкаголь і псіхатропныя рэчывы. Пра гэта канцлер Аўстрыі Карл Нехамер заявіў на рэгіянальным з'ездзе Аўстрыйскай народнай партыі (АНП). «Гэты рост цэн, гэтая інфляцыя, гэты абсурдна высокі ўзровень выдаткаў на энергію. І мы павінны прыняць меры такім чынам, каб не падганялі інфляцыю, а спрабавалі яе здушыць сумесна ў Еўрасаюзе», — заявіў Карл Нехамер, паведаміла РІА «Навіны». Ён лічыць, што ЕС тэрмінова патрэбныя адэкватныя меры супраць інфляцыі. Заява кіраўніка ўрада і кіруючай партыі выклікала ажыятаж у сацыяльных сетках.
Аднак далей за гучныя заявы наўрад ці справа пойдзе. Еўропа прымае ўсе рашэнні пад сцягам ЗША, заявіў у эфіры тэлеканала «Беларусь 1» эстонскі палітолаг Дзмітрый Лінтэр. Паводле яго слоў, краіны Еўропы ва ўсіх сваіх рашэннях арыентуюцца на ЗША, якія, у сваю чаргу, з кожным днём узмацняюць кантроль над еўрапейскім рэгіёнам. «Гэта цывілізацыйны канфлікт. Канфлікт заключаецца ў тым, хто будзе вызначаць геапалітычнае становішча краін і магчымасць іх далейшага развіцця», — сказаў Дзмітрый Лінтэр. Па сутнасці, краіны Еўропы — адзін са штатаў ЗША, упэўнены палітолаг. «Еўрапейцы адэкватныя людзі, з імі можна весці камунікацыю. Еўрапейскія ўрады не самастойныя ў прыняцці рашэнняў. Таму яны будуць прытрымлівацца ў фарватары амерыканцаў, брытанцаў і рабіць тое, што яны ім скажуць. Гэта сістэмная работа, і яна не будзе спынена. І не таму, што яны не хочуць, а таму што яны не самастойныя». Усе еўрапейскія эліты — проста наёмныя менеджары, іх мяняюць як пальчаткі. Пра гэта заявіў у эфіры тэлеканала АНТ палітычны аглядальнік Аляксей Аўдонін: «Яны не дасягнулі выніку — іх спісалі».
А простыя еўрапейцы стаміліся ад нявырашаных праблем і жадаюць спакою, міру, стабільнасці. Таму яны прыязджаюць у Беларусь. Аб гэтым заявіў намеснік старшыні Пастаяннай камісіі па міжнародных справах Палаты прадстаўнікоў, старшыня Ліберальна-дэмакратычнай партыі Беларусі Алег Гайдукевіч, паведаміла БелТА. «Цяпер ідзе ашалелая прапаганда супраць Беларусі. І нават бязвізавы рэжым, які мы ўвялі, паглядзіце, як яны ашалелі. Што б яны ні рабілі, як бы сваіх грамадзян ні пераконвалі не ехаць у Беларусь — яны едуць», — адзначыў парламентарый. Паводле яго слоў, іншаземцы, якія да нас прыязджаюць, лічаць Беларусь астраўком свабоды. «Еўрапейцы хочуць спакою, міру, стабільнасці, каб сямейныя каштоўнасці былі ў пашане, — заўважыў дэпутат. — Таму яны хочуць сюды прыязджаць».
Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка ў віншаванні народу Францыі з нагоды нацыянальнага свята — Дня ўзяцця Бастыліі — вызначыў ключавыя прынцыпы супрацоўніцтва.
«Лозунг «Свабода. Роўнасць. Братэрства», сфармуляваны свабодалюбівым французскім народам у час барацьбы з абсалютызмам, сёння набывае новы сэнс у кантэксце міжнародных адносін. Магчымасць рабіць усё, што не шкодзіць іншым, раўнапраўе і адзінства стандартаў, стаўленне да навакольных так, як хацеў бы, каб ставіліся да цябе, павінны быць галоўнымі прынцыпамі таксама і пры выбудоўванні дыялогу паміж краінамі», — адзначаецца ў віншаванні, паведамілі ў прэс-службе беларускага лідара.
Кіраўнік дзяржавы перакананы, што існуючыя дружалюбныя сувязі паміж людзьмі стануць вызначальным фактарам у развіцці супрацоўніцтва, зробяць яго непадуладным ні часу, ні палітычнай кан'юнктуры.
Захар БУРАК
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
