Сувязі Беларусі і Льва Талстога была прысвечана выстаўка ў ДМГБЛ

З 1 па 26 мая ў Дзяржаўным музеі гісторыі беларускай літаратуры праходзіць часовая экспазіцыя «Талстой і Беларусь», прысвечаная сувязі славутага пісьменніка з нашай краінай, 195-годдзе якога адзначаецца ў 2023 годзе, а таксама ўплыву яго творчасці на беларускіх пісьменнікаў ХХ стагоддзя. Гэта супольны праект з Дзяржаўным музеем Л.М. Талстога ў Маскве. 

На выставе прадэманстраваны ілюстрацыі да раману «Вайна і мір», гістарычныя гравюры і рэпрадукцыі, дзе намаляваныя бітвы, якія праходзілі на тэрыторыі сучаснай Беларусі і апісаныя ў рамане «Вайна і мір» ( пераход праз Нёман, бой пад Салтанаўкай, бітва на Бярэзіне), а таксама чарнавыя рукапісы рамана. Прадстаўлены матэрыялы, якія распавядаюць аб ваенным вопыце Талстога. 

Імя і слова Талстога ў Беларусі былі заўсёды акружаны вялікай павагай і пашанай.

Многія аўтары падкрэслівалі, што пасля рэалізму пра вайну Талстога нельга было пісаць па-іншаму.

«Леў Талстой, — сцвярджаў К.Чорны, — пісьменнік сусветны, яго мастацкія вобразы пераўзышлі нацыянальнае, рускае. І таму ён быў адным з тых вялікіх пісьменнікаў зямлі рускай, якія ўздымалі беларускі народ да агульначалавечай культуры, укладваючы ў яе сваё нацыянальнае багацце.» Пачыная з 1880-х гадоў, Л.Талстой атрымаў шмат пісем ад простых людзей з пытаннямі як жыць, з просьбамі дапамогі і нараду. Водгукі беларусаў рушылі ўслед на раман " Воскресенье «і аповесць «Крейцерова Соната». 

У 1908 годзе шырока адзначалася 80-годдзе Льва Талстога, уключаючы Беларусь. Пісьменніку адпраўлялі шматлікія віншаванні, частка якіх прадстаўлена на выставе.

Талстой натхняў беларускіх пісьменнікаў на самастойныя мастацкія адкрыцці, вучыў і вучыць не задавальняцца дасягнутым.

Талстоўскі інструмент даследавання чалавечай душы, яе «дыялектыкі» забраў з сабой у акопы Першай сусветнай вайны выдатны беларускі празаік Максім Гарэцкі. Сыдучы на вайну, у акопы не з «жазлом маршала ў салдацкім ранцы», а з «Таўстым» (у душы, у памяці), малады пісьменнік вярнуўся дадому з найвялікшым трафеем — ён прынёс з вайны праўду. Бязлітасную праўду пра вайну, пра чалавека. Вобраз чалавека на вайне — самога аўтара, пісьменніка — мы ўбачылі ў дакументальным творы М.Гарэцкага «На імперыялістычнай вайне». У Гарэцкага, які імкнуўся да дакладнасці, няма боязі перад словам паняційным, празаічным, неабразным. Высокая дакладнасць і праўдзівасць у паказе душэўнага свету чалавека на вайне і самой вайны ў Гарэцкага (пра гэта пісалі Адамовіч, Каваленка і інш.) мае свае маральныя і эстэтычныя вытокі ў «Севастопольских рассказах» і «Войне и мире». У Талстога і Гарэцкага, у іх індывідуальнай пазіцыі прысутнічае народная кропка гледжання, адмаўленне імперыялістычнай бойні як вялік.

Раман «Вайна і мір» уваходзіў у свядомасць аўтараў будучых кніг пра Вялікую Айчынную 1941-1945-га па-рознаму. Але так ці інакш яна прысутнічае і ў «Мінскім напрамку» беларуса Івана Мележа, і у «Гарачым снезе» Юрыя Бондарава, «Блакадзе» Аляксандра Чакоўскага, ва ўкраінскім рамане «Чалавек і зброя» Алеся Ганчара.

Адлюстраванне традыцый Талстога ў малюнку вайны ў беларускай літаратуры можна заўважыць на прыкладзе твораў М.Гарэцкага «На імперыялістычнай вайне», Я. Брыля «Птушкі і гнёзды», А. Адамовіча «Хатынская аповесць», У. Быкава «Смерць чалавека».

Яшчэ адным раздзелам экспазіцыі сталі пераклады кніг Льва Талстога на беларускую мову. Сярод іх — пераклады апавяданняў для дзяцей, Свастопальскіх апавяданняў, рамана «Воскресенье» і аповесцяў «Хаджи-Мурат», «Смерть Ивана Ильича», «Крейцерова Соната».

Лізавета КУЗЬМІНА