«Хадзячая» пнеўманія. У чым яе асаблівасці, і хто ў групе рызыкі?

Гэтай зімой пачасціліся выпадкі мікаплазменнай пнеўманіі, а крыху раней інфекцыя атакавала дзяцей у Кітаі, Германіі, Францыі і іншых краінах. Што гэта за «звер» — мікаплазма, як яе распазнаць, чаму яе называюць «хадзячай» і наколькі яна небяспечная, расказала ўрач-інфекцыяніст 22-й гарадской дзіцячай паліклінікі Мінска Дар’я Петрачук.

— Дар’я Ігараўна, чаму пра мікаплазменную пнеўманію цяпер так шмат гавораць? Гэта нейкая новая інфекцыя?

— Толькі свет ачуняў пасля леташняй «трыдэміі» — грып, каранавірус, рэспіраторна-сінцыцыяльны вірус, як сусветная грамадскасць загаварыла аб «тэтрадэміі» — да ўзбуджальнікаў дадалася Мycoplasma pneumonіae. Насуперак яркім загалоўкам, Мycoplasma pneumonіae — добра вывучаная і даўно вядомая бактэрыя, а не новая неапазнаная інфекцыя. Хваля эпідэміі прыйшла з Кітая, дзе ўспышка пачалася яшчэ ў сярэдзіне лістапада, хварэлі пераважна дзеці малодшага ўзросту. Рост захворвання звязваюць з наступствамі эпідэміі каранавіруса: дыхальная сістэма магла стаць больш уразлівай пасля перанесенага ковіду, імунітэт насельніцтва быў зніжаны.

— Раскажыце падрабязней, што гэта за ўзбуджальнік.

— Род бактэрый класа Мікаплазмы вельмі разнастайны і паўсюдна распаўсюджаны ў прыродзе. Маючы вельмі маленькі памер (не дазваляе іх выявіць з дапамогай светлавой мікраскапіі) і не маючы магчымасці сінтэзаваць увесь пералік неабходных бялкоў, мікаплазмы вядуць паразітычны лад жыцця, пастаянна залежачы ад клетак гаспадара.

Сярод больш чым 200 вядомых у цяперашні час разнавіднасцяў мікаплазм 17 выяўлена ў чалавека. Большасць з іх не выклікаюць захворванняў у людзей з захоўным імунітэтам і з’яўляюцца часткай нармальнай мікрабіёты. Найбольш распаўсюджаныя ў арганізме чалавека Mycoplasma salіvarіum і orale, якія ўваходзяць у склад мікрабіёты поласці рота, у рэспіраторным тракце — Mycoplasma pneumonіae, ва урагенітальным тракце — Mycoplasma homіnіs.

Самым распаўсюджаным узбуджальнікам рэспіраторнага мікаплазмозу ў чалавека з’яўляюцца Mycoplasma pneumonіae. Простыя ў будове, не маючы клеткавай сценкі, але маючы асаблівае падабенства з эпітэліем дыхальных шляхоў чалавека, яны шчыльна звязваюцца з клеткамі гаспадара, апускаючыся паміж вейкамі клетак дыхальных шляхоў, выклікаючы вылушчванне, пашкоджанне эпітэлію і парушэнні функцыянавання мукацыліярнай сістэмы. Зніжаецца выдаленне загінулых клетак і слізі, зацягваецца элімінацыя ўзбуджальніка, з-за чаго чалавек доўгі час мае клінічныя сімптомы захворвання і спрыяе распаўсюджванню інфекцыі.

Мікаплазма можа доўга захоўвацца ўнутрыклетачна ў слізістай дыхальных шляхоў, без сімптомаў захворвання, гэта працяглае бессімптомнае носьбіцтва. Антыцелы, якія выпрацоўваюцца супраць мікаплазмы, могуць перакрыжавана рэагаваць на клеткі чалавека — эрытрацыты, сасуды, клеткі галаўнога мозгу, выклікаючы пазалёгачныя праявы хваробы. Хоць і прамы ўплыў узбуджальніка не выключаны.

— Як можна заразіцца мікаплазменнай пнеўманіяй?

— Шляхі перадачы наступныя: паветрана-кропельны (пры кашлі, чханні, размове), паветрана-пылавы (менш распаўсюджаны, Mycoplasma pneumonіae хутка гіне ў высушаным стане), кантактна-бытавы (праз забруджаныя рукі і прадметы), вертыкальны (праз плацэнту ад маці да плода і ў працэсе родаў).

Для мікаплазменнай інфекцыі характэрна ўнутрысямейнае распаўсюджванне (каля 90%), калі спачатку захворвае дзіця дашкольнага або школьнага ўзросту, а потым могуць заражацца іншыя члены сям’і. Для дадзенай інфекцыі патрэбен працяглы блізкі кантакт і больш працяглы час у параўнанні з іншымі рэспіраторнымі ўзбуджальнікамі. Гэтак жа ўсплёскі рэгіструюцца ў закрытых і напаўзакрытых згрупаваных калектывах.

— Якія сімптомы ў гэтай інфекцыі?

— Інфіцыраваны чалавек заразны за 2-8 дзён да пачатку клінічных праяў, найбольш інтэнсіўна ён вылучае ўзбуджальніка ў перыяд актыўнай сімптаматычнай інфекцыі.

Спецыфічных сімптомаў на ранняй стадыі няма, таму заражэнне ў пачатку лёгка прыняць за звыклую «прастуду». Захворванне пачынаецца з закладзенасці носа, пяршэння ў горле, пачуцця слабасці, павышанай тэмпературы і галаўнога болю. З першых дзён захворвання з’яўляецца кашаль, спачатку нячасты і непрадукцыйны. Затым ён паступова ўзмацняецца і нярэдка становіцца надрыўным і прыступападобным, назіраецца пераважна ў вячэрні і начны час.

Кашаль дрэнна паддаецца лячэнню і носіць працяглы характар: ад некалькіх тыдняў да некалькіх месяцаў. Ён з’яўляецца самай характэрнай прыкметай хваробы. Сімптомы інтаксікацыі часцей адсутнічаюць ці слаба выяўлены.

У людзей, якія пакутуюць на астму, мікаплазменная інфекцыя можа пагоршыць кантроль над захворваннем. У дзяцей дашкольнага ўзросту мікаплазма часта выклікае запаленне бранхіяльнага дрэва, якое суправаджаецца сіндромам абструкцыі бронхаў (абструктыўны бранхіт).

Што датычыцца пнеўманіі, звычайна развіваецца няцяжкая «хадзячая» пнеўманія. Большая частка пацыентаў не мае патрэбы ў шпіталізацыі, але сустракаюцца цяжкія, неўспрымальныя да лячэння формы.

Гэтак жа — ізалявана або ў спалучэнні з лёгачнымі праявамі — могуць з’яўляцца пазалёгачныя праявы хваробы: пашкоджанне скуры і слізістых, галаўнога мозгу, страўнікава-кішэчнага тракту, нырак, сэрца.

— Калі пнеўманія пераносіцца на нагах, то вылечыць яе нескладана?

— Мікаплазменная пнеўманія паддаецца лячэнню антыбактэрыяльнымі прэпаратамі, аднак трэба ўлічваць той факт, што большасць антыбіётыкаў шырокага спектра нацэлены на разбурэнне клеткавых сценак бактэрый, у той час як у мікаплазм іх няма. Лячэнне патрабуе прызначэння антыбіётыкаў з групы макралідаў.

Для дыягностыкі ў першыя дні захворвання можа выкарыстоўвацца мазок з насаглоткі або зева метадам ПЦР, таксама рэкамендуецца дапоўніць даследаванне тэстам на ковід для верыфікацыі ўзбуджальніка. Праз пяць дзён і больш ад пачатку хваробы — інфарматыўныя аналізы на антыцелы класа M (ІgM) да ўзбуджальніка рэспіраторнага мікаплазмозу (Mycoplasma pneumonіae).

— Ці можна неяк папярэдзіць такую пнеўманію? Што рабіць, калі ў сям’і захварэла дзіця?

— Спецыфічная прафілактыка хваробы не распрацавана. Неспецыфічная прафілактыка ўключае выкананне рэжыму дня, паўнавартасны сон, прагулкі на свежым паветры не менш за дзве гадзіны ў дзень, рацыянальнае харчаванне з дастатковай колькасцю свежай гародніны і садавіны, поліненасычаных тлустых кіслот.

У ачагу мікаплазменнай інфекцыі праводзіцца вільготная ўборка і праветрыванне — мікаплазма адчувальная да дэзынфікуючых і мыйных сродкаў. Неабходна пазбягаць скучанасці людзей, выключыць актыўнае і пасіўнае тытунекурэнне. Каранцін у дзіцячай установе не накладваецца. Пацыент дапускаецца ў дзіцячы калектыў пасля папраўкі. Хіміапрафілактыка праводзіцца індывідуальна. Яна заключаецца ў прызначэнні антыбіётыкаў асобам з групы рызыкі па развіцці цяжкага захворвання, якія мелі блізкі кантакт з хворым на мікаплазменную інфекцыю.

Улічваючы, што хутка прыйдзе сезонны грып, яшчэ засталося крыху часу для вакцынацыі і абароны сябе ад гэтай інфекцыі. Як бачна са статыстыкі, вірусы не ходзяць паасобку і чалавек можа інфіцыравацца адразу некалькімі, а вакцынацыя палегчыць ход хваробы.