Ці можа прыгажуня і разумніца, душа кампаніі і прызнаны лідар калектыву ў раз ператварыцца ў раздражнёную і незадаволеную ўсім істоту? Можа! Прычым робіць гэта з зайздроснай рэгулярнасцю — раз на месяц, напярэдадні крытычных дзён. Завецца такая каварная метамарфоза — ПМС (перадменструальны сіндром).
Вядома каля паўтары сотняў сімптомаў перадменструальнага сіндрому. Да іх адносяцца і нематываваная злосць, калі дабрадушная звычайна жанчына становіцца проста-такі ўпартай, і павышаная стамляльнасць, і болі ў жываце, і праблемы з самаацэнкай, і бясконцая дрымотнасць ці, наадварот, бяссонніца... І няхай пераважная большасць жанчын сутыкаецца толькі з парай пунктаў з гэтага спісу, гэтага ўсё роўна дастаткова, каб кожны месяц на тыдзень выключаць чалавека з нармальнага рытму жыцця. Пра фактары, якія могуць садзейнічаць ПМС, лячэнне і прадукты, якія змяншаюць яго праявы, расказалі спецыялісты.
— Перадменструальны сіндром — гэты фізічна або псіхафізічна дыскамфортны стан, які ўзнікае ў некаторых жанчын у другую фазу менструальнага цыкла. Звычайна ПМС праяўляецца наборам непрыемных сімптомаў з боку арганізма ў спалучэнні са слабасцю, парушэннямі настрою і эмацыянальнага стану, аж да неўратычнага. Ён шмат у чым залежыць ад наяўнасці хранічных хвароб жанчыны, уплыву стрэсаў ці дысбалансу гармонаў. ПМС не з’яўляецца нормай, як лічаць многія жанчыны, і патрабуе карэкцыі, у тым ліку і за кошт лекаў, — тлумачыць старшы выкладчык кафедры рэпрадуктыўнага здароўя і медыцынскай генетыкі Інстытута павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў аховы здароўя Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта Святлана Крэер.
Па даных статыстыкі, частата праявы ПМС у жанчын залежыць ад узросту. У жанчын 19–29 гадоў яна складае 20%, у 30—39-гадовых — 47%, у 40—49-гадовых — 55%. З узростам частата яго ўзнікнення павялічваецца, у тым ліку за кошт змянення балансу палавых гармонаў. Тыповы ўзрост узнікнення сіндрому — з 20 да 40 гадоў, бліжэй да клімаксу праявы могуць рэзка абвастрыцца, бо палавыя гармоны выпрацоўваюцца ў меншых колькасцях, што ўплывае на жаночы арганізм.
Сіндром назіраецца часцей у гараджанак, якія займаюцца разумовай працай, а таксама ў жанчын з захворваннямі сардэчна-сасудзістай або цэнтральнай нервовай сістэмы, страўнікава-кішачнага тракту. У большасці жанчын сіндром працякае ў лёгкіх формах, але каля 10% выпадкаў патрабуюць неадкладнага ўмяшання ўрачоў і інтэнсіўнай карэкцыі.
На сёння сапраўдныя прычыны, якія фарміруюць у часткі жанчын праявы ПМС, не выяўлены. Але спецыялісты вылучаюць пэўныя фактары рызыкі, такія як роды і аборты, асабліва ўскладненыя, інфекцыйныя захворванні, нервова-псіхічныя стрэсы, парушэнне функцыі шчытападобнай залозы, змена гарманальнага балансу, недахоп вітаміну В, асабліва В6, дэфіцыт магнію і кальцыю, недахоп у рацыёне ненасычаных тлустых кіслот, аскарбінавай кіслаты, цынку, спадчынны фактар.
Сімптомы ПМС моцна вар’іруюць ад формы са ступенню цяжкасці.
Як адзначае ўрач-акушэр-гінеколаг кансультатыўнага аддзялення Мінскага абласнога клінічнага шпіталя інвалідаў Вялікай Айчыннай вайны імя П. М. Машэрава Алеся Карнеева, калі гэта нейрапсіхічная форма, праяўляюцца слабасць і няўстойлівы настрой, перыяды бяссонніцы, агрэсіўнасць, раздражнёнасць і плаксівасць, змены настрою, моцная стомленасць, дэпрэсіўныя думкі аж да суіцыду, прыступы панікі, нематываваныя страхі, парушэнні слыху і нюху.
Ацёчная форма сіндрому праяўляюцца затрымкай вадкасці з апуханнем твару і рук, прыбаўленнем вагі, паніжэннем вылучэння мачы, выяўленай смагай, парушаным апетытам, прыступамі метэарызму, болем і нагрубаннем у малочных залозах.
Крызавая форма праяўляе сябе ўздымам ціску, прыступамі сэрцабіццяў, болямі ў сэрцы, панічнымі страхамі, моцным мачааддзяленнем.
Цэфалгічная форма звычайна дае праявы ў выглядзе мігрэняў, боляў у галаве з млоснасцю, расстройстваў стула, сардэчных боляў, павышанай адчувальнасці да гукаў і пахаў, прыступамі раздражнёнасці і праблемамі са сном.
Часта могуць вылучацца спалучэнні дзвюх ці нават больш формаў.
Дыягностыкай і лячэннем ПМС займаюцца гінеколагі.
— Выкарыстоўваецца комплекс мерапрыемстваў, і далёка не заўсёды першымі ў спісе значацца лекі. Стрэс безумоўна ўплывае на ўвесь арганізм. Паказана псіхатэрапія, выкананне рэжыму дня, умераныя нагрузкі, прыём настоек лячэбных траў ці чаёў, кіслародных кактэйляў, вітамінаў, прычым з акцэнтам на групу самых карысных у такіх выпадках, — расказвае ўрач-акушэр-гінеколаг 11-й гарадской паліклінікі Мінска Ірына Барысевіч. — Напрыклад, у рэгуляцыі тканкавага метабалізму найважнейшае месца займаюць вітаміны C, А, Е, В6 і мікраэлементы — цынк, медзь і селен. Абавязкова трэба папоўніць магній, сутачная норма якога складае 300–600 мг. Важна разнастайваць харчаванне, абмяжоўваць раздражняльныя і ўзбуджальныя прадукты, адмовіцца ад алкаголю. Варта выключыць цукар — у цукерках, пірожных, кашах і салодкіх напоях, а таксама тлустую ежу, чыпсы, смажанае. Не варта злоўжываць кафеінам, а гэта значыць, трэба скараціць колькасць колы, гарбаты, кавы. Кола ўвогуле зусім не карысны прадукт.
Дапаўняюць лячэнне седатыўныя лекі мяккага дзеяння (валяр’янка, сардэчнік), мачагонныя сродкі ў выглядзе нырачнага чаю. Пры болевых адчуваннях могуць прымяняцца лекі з анальгетычным і супрацьзапаленчым эфектам (ібупрафен, парацэтамол), анцігістамінныя сродкі (алеркапс, алергалак). Пры цяжкім цячэнні ПМС могуць быць паказаны гарманальныя лекі з прагестэронам. Прагноз у большасці выпадкаў спрыяльны — праявы рэзка памяншаюцца або цалкам знікаюць.
Аднак займацца самалячэннем не варта, лепш звярнуцца да гінеколага, які параіць меры і прэпараты для аблягчэння ПМС.
Пры з’яўленні сіндрому карысныя семачкі і арэшкі. Парадуйце сябе стравамі з птушкі і рыбы. Асабліва карысная тлустая рыба. 100–200 г рыбы ў суткі задавальняе патрэбу ў вітамінах Е і В6, а таксама магніі і кальцыі. Калі вы вегетарыянка, з’ядайце 2-3 бананы ў дзень, гатуйце на пары спаржу і карычневы рыс — яны таксама ўтрымліваюць неабходныя ў гэты перыяд калій, кальцый, цынк.
Алена КРАВЕЦ
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
