Праз прызму эстэтыкі класічнага слова

Асоба Максіма Багдановіча, яго творчасць на працягу многіх дзесяцігоддзяў знаходзіцца ў цэнтры пільнай увагі даследчыкаў, бібліёграфаў, гісторыкаў і тэарэтыкаў літаратуры. А гэта сведчыць, што спадчына слыннага паэта настолькі зместава багатая, шматмерная, сімвалічная, што не можа ўкласціся ў пэўныя інтэрпрэтацыйныя мярэжы, быць расчытанай і зразумелай даастатку, канчаткова. «Загадка Багдановіча» яшчэ доўга будзе непакоіць і даследчыкаў-багдановічазнаўцаў, і прыхільнікаў творчасці паэта. Таму няма нічога дзіўнага ў тым, што ў Выдавецкім доме «Звязда» выйшла чарговая манаграфія Валерыя Максімовіча «Эстэтыка творчасці Максіма Багдановіча» — плён шматгадовай працы вядомага даследчыка літаратуры, крытыка, культуролага, загадчыка аддзела філасофіі літаратуры і эстэтыкі Інстытута філасофіі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі.

Як сведчыць анатацыя да кнігі, у ёй разгледжаны тэарэтыка-метадалагічныя, філасофска-эстэтычныя праблемы ў кантэксце творчасці Максіма Багдановіча. Аўтар слушна даводзіць, што культуратворчая дзейнасць Багдановіча выступае істотным складнікам развіцця нацыянальнай культуры.

Манаграфія складаецца з трох раздзелаў, кожны з якіх прысвечаны разгляду пэўнага праблемнага кола пытанняў. У першым раздзеле «Па шляху цывілізацыйнага дыялогу: феномен творчасці ў кантэксце станаўлення інтэлектуальнай культуры» закранаюцца пытанні некаторых асаблівасцяў механізму культурастваральных працэсаў у культурным ландшафце Беларусі пачатку ХХ ст., раскрываецца спецыфіка рэалізацыі інтэлектуальнага і духоўна-творчага патэнцыялу літаратуры, робіцца спроба знаходжання агульных пунктаў судакранання творчасці беларускага паэта і рускага рэлігійнага філосафа Паўла Фларэнскага.

У другім раздзеле «Універсалізм творчасці Максіма Багдановіча» слушна сцвярджаецца, што эстэтычныя пошукі Багдановіча былі наўздзіў разнастайнымі, полікультурнымі, шматмернымі. Яны вылучаюцца дыялагічнасцю, цэласнасцю, сістэмнасцю, праграмнасцю ўспрымання розных мастацкіх сістэм і практык. Не пазбаўленым падстаў выглядае і меркаванне даследчыка, што на прыкладзе творчасці Багдановіча можна рэканструяваць своеасаблівую мадэль станаўлення нацыянальнай культуры, прасачыць алгарытм змяненняў у сацыякультурнай сістэме каштоўнасцяў у працэсе культуратворчасці.

Паводле пераканання даследчыка, Максімам Багдановічам ставілася задача стварэння літаратурнага канона як першаабраза, эталона нацыянальнага стылю, у якім будуць замацаваны пэўныя духоўныя канстанты нацыянальнага жыцця, мастацкія ўзоры, закліканыя выяўляць глыбінныя асновы нацыянальнага светапогляду і светапасціжэння.

У трэцім раздзеле «Тэарэтыка-метадалагічныя і эстэтычныя аспекты творчасці Максіма Багдановіча» размова ідзе пра адметнасць Багдановіча як крытыка і даследчыка літаратуры, эвалюцыя якога адбывалася ў кірунку пераадолення пастулатаў культурна-гістарычнай школы і вяла да засваення метадалогіі эстэтычнага літаратуразнаўства. Даволі слушнымі і ў нечым інтрыгоўнымі падаюцца разважанні даследчыка наконт крытычнай прозы Багдановіча як спецыфічнай мадэлі мастацкага і псіхалагічнага аўтапартрэта.

Мастацкая спадчына Максіма Багдановіча адкрывае новыя перспектывы для больш шырокага задзейнічання яе вялізнага мастацка-эстэтычнага патэнцыялу ў развіцці інтэркультурных сувязяў, камунікацый, абменаў, якія забяспечваюць і падтрымліваюць шматмерную сэнсавую культурную прастору. Безумоўна, кніга выкліча вялікую цікавасць у спецыялістаў-багдановічазнаўцаў, а таксама нашмат узбагаціць веды школьнікаў і студэнтаў пра класіка беларускай літаратуры, паспрыяе новаму прачытанню яго мастацкай і літаратурна-крытычнай спадчыны.

Юрый ЧАРНЯКЕВІЧ