Яе ў жарт называюць бабуляй беларускага баскетболу. Абсалютна сур’ёзна баскетбольная сям’я называе яе «наша ўсё». І гэта ацэнка цалкам апраўдана, бо ўявіць беларускі баскетол без Рэгіны Ігнацьеўны Пышнік немагчыма, як ні старайся. Сёння легендзе спорту спаўняецца 85 гадоў. І гэта найлепшая нагода, каб узгадаць, які вялікі ўклад яна ўнесла ў развіццё айчыннага баскетбола.
Рэгіна Пышнік, але тады яшчэ Доўнар — прадстаўніца першага пакалення беларускіх баскетбалістак. У БССР дзяўчыны сталі актыўна гуляць у баскетбол у 1950-я гады, а першай камандай лічыцца мінскі «Буравеснік». З гэтай камандай Рэгіна Доўнар падзяліла вялікае дасягненне каманды — выхад у вышэйшую лігу чэмпіянату СССР у 1960-м годзе. Рэгіна Ігнацьеўна (першай з беларускіх баскетбалістак) увайшла ў першы склад зборнай БССР, каманды, перад якой стаяла задача паказаць, што жаночаму баскетболу ў краіне быць.
Але гэта было крыху пазней. А да гэтага Рэгіна Доўнар захапіла баскетболам аднакласнікаў. Забавак у пасляваенныя гады ў дзяцей было не так шмат, і цікавая гульня прывабіла многіх. «У маё дзяцінства добрых спартыўных зал у Мінску было вельмі мала. Нам пашанцавала: у нашай 15-й школе была нядрэнная спартыўная зала. Гуляй — не хачу. Я сябравала са школьнай прыбіральшчыцай, на вечар яна давала мне ключы ад спартзалы, каб я магла там кідаць мяч у кошык, набіваць яго. Але адной жа сумна. Таму я арганізавала своеасаблівыя спаборніцтвы з аднакласнікамі — гулялі сам-насам, два на два, тры на тры. Так як ключы ад залы давяралі мне, з жадаючых пагуляць я брала плату — цукеркі з кававым начыннем. Яны мне гэтыя цукеркі прынясуць — я іх у залу пускаю. І мы там ужо носімся да ссінення», — успамінае Рэгіна Ігнацьеўна. Як бачна, здольнасці трэнера і арганізатара ў яе ад нараджэння.
«Мама майго захаплення баскетболам не падзяляла. Часта на трэніроўку мяне не адпускала. А я не магла прапусціць. Казала, што іду да сяброўкі Валі рабіць геаметрыю. У мяне з геаметрыяй былі праблемы, а Валя — выдатніца, жыве цераз дарогу. Супраць гэтага мама нічога не магла запярэчыць. Толькі яна не ведала, што да гэтага я схавала баскетбольны мяч у гурбе. Дарэчы, мячы ў нас былі самыя простыя, са шнуроўкай, не раўня цяперашнім. І вось мы найграемся, я вяртаюся дадому, кажу бацькам, што геаметрыя вывучана. Праўда, неўзабаве мяне выкрылі. Але мая любоў да баскетбола не прайшла», — дзеліцца Рэгіна Ігнацьеўна.
Варта адзначыць, што ў 1950-я гады гульнявыя віды спорту развівался, у асноўным, у інстытутах. Дзе ж яшчэ можна сабраць мноства маладых людзей? Таму «Буравеснік» быў студэнцкай камандай, але з высокім спартыўным узроўнем.
Магчыма, дапамагала і тое, што на адной гульні не засяроджваліся, а развіваліся ўсебакова. «Мы ўсе адзін аднаму дапамаглі. Бывала такое, што мы, баскетбалісты, гулялі ў гандбол, камандам патрэбны былі хуткія, спрытныя гульцы. Але ў мяне ў гандбол гуляць не атрымлівалася. А вось за іншыя баскетбольныя клубы з задавальненнем гуляла. Папросіць мяне Люба Шчукіна ў “Спартаку” пагуляць — я гуляю. Мне дадуць за гэта талоны, я іх абмяняю, ужо, лічы, зарабіла. Гэта быў важны фактар, бо гульцам не плацілі ні заробкаў, ні прызавых. Талоны харчовыя дадуць і ўсё. Мы іх мянялі, прыносілі дадому цукар, масла, яшчэ нешта. Выкручваліся як маглі», — успамінае Рэгіна Ігнацьеўна.
Яна і да сёння памятае свой першы спартыўны заробак: у 1962 годзе ўвайшла ў тройку наймацнейшых гульцоў Савецкага Саюза. За гэта ёй прысвоілі званне «майстра спорту» і далі стыпендыю ў 80 рублёў. «Гэта былі вялізныя грошы, ды яшчэ і выплачваліся штомесяц. У нас ніхто такой стыпэндыі не атрымліваў. Я нават збіраць прымудралася. Аднойчы смешная гісторыя здарылася. Каб мае назапашванні ніхто не знайшоў, хавала іх дома за партрэтам на сцяне. Прыйшлі да нас госці і давай маму хваліць, якая ў нас дома чысціня, ні пылінкі. У доказ сваіх слоў госць праводзіць рукой па гэтым самым партрэце, а адтуль куча грошай выпадае», — успамінае Рэгіна Ігнацьеўна.
У «Буравесніку», у зборнай камандзе СССР яна гуляла пад восьмым нумарам. І шмат гадоў была капітанам і зборнай, і клуба. «У мяне ад прыроды ёсць лідарскія, нават камандзірскія навыкі. Недзе я, можа, нават і перабірала. Але свае абавязкі заўсёды выконвала сумленна. Калі мяне абралі капітанам каманды, значыць трэба адпавядаць», — падкрэслівае яна.
Лідарскія і нават камандзірскія навыкі аказаліся вельмі дарэчы. Рэгіна Пышнік скончыла кар’еру баскетбалісткі, нарадзіла двух сыноў, дапамагала мужу-футбалісту Юрыю Пышніку (які праз час стаў вядомым трэнерам), але з баскетболам не развіталася. Спачатку перайшла на трэнерскую працу у СДЮШАР № 10 горада Мінска. А потым яе прызначылі дырэктарам гэтай школы. У свой час Рэгіна Ігнацьеўна была адзінай жанчынай — дырэктарам спартыўнай школы ў Мінску.
«Я спачатку баялася, не ведала з чаго пачынаць. Дырэктары ўсіх астатніх спартыўных школ — карыфеі, вопытныя людзі. А я тут прыйшла, пацанка, маладая зусім. Так, мяне ўсё па гульні ведалі, але пасада дырэктара — зусім іншая справа. З часам уцягнулася, выбудавала працу. Трэнеры таго часу да гэтага часу ўзгадваюць, як Рэгіна Ігнацьеўна трымала дысцыпліну ў школе. А дысцыпліна ў мяне была жалезная. Я сваіх трэнераў кантралявала, каб і працавалі добра, і паводзілі сябе годна. Так, мы збіраліся на святы, але ў мяне ніхто ніколі не напіваўся, усё было акуратна. А колькі я сем’яў захавала. Маладыя запсіхавалі, нешта не падабаецца, і адразу разводзіцца бягуць. Або жонка дома чакае, а муж на зборы заляцаецца да дзяўчын. Былі моманты, калі я проста ім казала: „Пішы заяву на звальненне, калі да жонкі не вернешся“. Гэта я так маніпулявала, але сем’і захаваліся і сёння жывуць шчасліва. Ну, як я не баялася гэтымі мужыкамі камандаваць, і як яны мне ніколі не пярэчылі? Не разумею», — дзеліцца яна.
Па словах Рэгіны Ігнацьеўны (і гэта пацвердзяць усе, хто з ёй працаваў), няглядзячы на строгасць, заўсёды ішла насустрач падначаленым і сачыла за вынікамі спартсменаў.
«Мы ўсяляк імкнуліся дапамагаць сваім гульцам. Нават у элементарным, напрыклад, красоўкамі. У васьмідзесятыя-дзевяностыя гэта такі дэфіцыт быў. А ў нашых хлопцаў-баскетбалістаў 45-46 памер нагі, такіх красовак наогул не дастаць было. Я сама ездзіла на фабрыку заказвала. З усёй рэспублікі мне тэлефанавалі прасілі дапамагчы з абуткам. А як я магу людзям адмовіць? Улетку ездзілі ў спартыўныя лагеры, на ўсе тры месяцы. І сваіх дзяцей бралі. Самі там рабілі і шчыты, і пляцоўкі ўладкоўвалі, земляныя, вядома. Лена Швайбовіч на такой пляцоўцы вырасла», — расказвае Рэгіна Ігнацьеўна.
Яна ўнесла вялізны ўклад у станаўленне баскетбалістаў. Дасягненні нашых найлепшых спартсменаў — і яе заслуга. «Мне вельмі пашанцавала, што мая спартыўная кар’ера пачалася ў ДЮСШ № 10 на чале з Рэгінай Ігнацьеўнай Пышнік. Яна — наша Маргарэт Тэтчэр, якая ад усіх патрабавала захавання дысцыпліны. І калі б Рэгіна Ігнатаўна не была такой, не было б нашых дасягненняў. Ад яе мы перанялі дысцыпліну, адказнасць, працаздольнасць», — дзеліцца Ірына Сумнікава, алімпійская чэмпіёнка 1992 года.
Рэгіна Ігнацьеўна сваім дасведчаным вокам і прыроднай інтуіцыяй адкрыла шэраг баскетбольных імён. «На адным з дзіцячых турніраў мяне заўважыла Рэгіна Ігнацьеўна Пышнік з трэнерам Вадзімам Мікалаевічам Алексіным і запрасілі ў спартыўны клас СДЮШАР № 10. Бацькі не пярэчылі. Так пачался мая спартыўная карьера. Наша легендарная дырэктар, хоць і была вельмі строгай, але да нас ставілася з усім сваім клопатам. Ніколі не забудуся, як па дарозе на спаборніцтвы ў Польшчу, камень выбіў акно ў аўтобусе. Яна на працягу гадзіны ў невялікай вёсцы вырашыла гэтую праблему, акно замянілі, і мы паехалі далей. Унікальная жанчына, якая вельмі шмат зрабіла для баскетбола», — Узгадвае Аляксандр Кудраўцаў, былы капітан нацыянальный зборнай Беларусі, адзін з найлепшых баскетбалістаў нашай краіны.
Многія вучні Рэгіны Ігнацьеўны пайшлі па яе шляху і сталі трэнерамі. І дасягнулі ў гэтым поспеху. Што важна — свайго настаўніка яны не забываюць. «Трэнер зборнай — персона вельмі важная, ад яго залежыць шмат. Але што можа трэнер зборнай без дзіцячых трэнераў, без дзіцячых школ? Я не ўяўляю, якім быў бы наш баскетбол, калі б не было ў нас СДЮШАР № 10 і Рэгіны Ігнацьеўны Пышнік, якая сабрала ў гэтай школе лепшых спецыялістаў, сапраўдных фанатаў баскетбола. Яны навучылі нас, у першую чаргу, любіць баскетбол. А потым ад трэніроўкі да трэніроўкі перадавалі нам свой прафесіяналізм. Няма лепшага паказчыка эфектыўнасці іх працы, чым колькасць паспяховых гульцоў, якія свае першыя крокі зрабілі менавіта ў СДЮШАР № 10», — адзначае Наталія Трафімава, галоўны трэнер нацыянальнай жаночай зборнай.
Баскетбольныя матчы Рэгіна Ігнацьеўна не прапускае і сёння. Як можна пакінуць любімую гульню без увагі, а сваіх былых вучняў без кантролю і парад? Спакойнае мернае жыццё — сапраўды не для яе.
Ды і хіба можа быць інакш у чалавека, які ўсё жыццё прысвяціў спорту?Нездарма ж у камандзе яе называлі асноўнай ударнай сілай. І няхай гэта ўдарная сіла будзе ў нашага баскетболу яшчэ шмат гадоў!
Валерыя СЦЯЦКО
Фота Лізаветы ГОЛАД
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
Што за таемнымі дзвярыма?
