Сакрэты даўгалецця Мікалая Стральчука

Мікалай Васільевіч Стральчук — удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Вясёлы, светлы душой чалавек. Разам з жонкай Марыяй Кірылаўнай яны пражылі ў пасёлку Целяханы Івацэвіцкага раёна Брэсцкай вобласці ў згодзе і каханні 61 год. Ад чацвярых дзяцей маюць 10 унукаў і 15 праўнукаў. А каб вы бачылі, які Мікалай Васільевіч гаспадар! Ёсць у яго якія хочаш станкі, сваімі рукамі ён робіць здатныя вазкі, змайстраваў са старэйшай дачкой, якой і самой ужо пад 60 гадоў, альтанку і дзіцячую пясочніцу. Плугам, зробленым сваімі рукамі, яшчэ арэ глебу па вясне, выворвае бульбу восенню, вырошчвае багаты ўраджай цыбулі, гарбузоў і нават кавуноў, трымае козы, іграе ў вольны час на гармоніку. А яшчэ ўстае і кладзецца спаць ветэран з малітвай. Можа, таму і на здароўе не крыўдзіцца.

Патэфон з вайны

Родам Мікалай Васільевіч з вёскі Доўгая Івацэвіцкага раёна. У сям'і раслі тры хлопцы і дачка, Мікалай быў старэйшы. Калі пачалася вайна, яму было толькі 14.

— Усіх забралі, я адзін застаўся ў вёсцы, — успамінае ветэран. — Падаўся ў лес, зрабіў сабе зямлянку, з бочкі — печку; конік да мяне прыбіўся замулены, і так перабіваўся. А ў 1944 годзе забралі ў войска. Пешшу дайшлі да Пінска, там праходзілі падрыхтоўку, а тады — у горад Казельск Калужскай вобласці, у 28-ы стралковы полк. Потым быў пад Варшаваю. Хто скончыў тры класы польскай школы, таго вучылі на наводчыка. 11 лютага 1945 года скончылася Ялцінская канферэнцыя, падчас якой Савецкі Саюз узяў абавязацельства ўступіць у вайну з Японіяй, а 13 лютага нас павялі ў лазню і раніцай адправілі пад Манголію, ваяваць з японцамі. Везлі без баявой тэхнікі. Прыбылі на месца, камандзір крычыць: «Хто наводчык?». «Я», — адказваю. «Вось табе «кацюша», камандуйце».

У Мікалая Васільевіча ёсць баявы медаль за савецка-японскую вайну і нават падзяка ад самога І. Сталіна.

...Пасля вайны Мікалай Васільевіч доўгі час яшчэ заставаўся служыць у тых краях. Манголія, Карэя і Кітай пакінулі ўражанні на ўсё жыццё.

— У Манголіі цікава: там няма вёсак, сталіца — два двухпавярховыя дамы, а жывуць людзі каля рэк у юртах, — расказвае Мікалай Васільевіч. — Дзіўны народ: не арэ поле, не сее. І могілак у іх няма. Звычай у іх такі: захварэў чалавек, калі праз дзевяць дзён не паправіўся — садзяць яго на каня, даюць кавалак мяса і пакідаюць у стэпе паміраць. Мы так адну дзяўчыну знайшлі, выхадзілі. Яна ў нас потым доўга посуд мыла. Прапаноўвалі да бацькоў адправіць, а яна катэгарычна адмовілася: казала, што дома яе ўсё роўна заб'юць.

Вось у Карэі беларускаму хлопцу спадабалася.

— У іх там больш-менш нармальныя законы. Можна было сустрэць парачкі на вуліцы. А ў Кітаі ўжо не, там мужчына наперадзе, а праз дзесяць крокаў ззаду — жанчына. Калі памрэ кітаец, то б'юць у барабаны. Сем гадоў я там служыў, запомніў: фандзы — хата, куня — дзяўчына, кумані — маці.

Там, у Кітаі, Мікалай знайшоў хлопцаў-землякоў: Васіля Хаміцэвіча з Целяханаў, Васіля Джажору са Святой Волі, са сваёй вёскі Доўгая — Барыса Галоўчыка.

— Ляадунскі паўвостраў, Порт-Артур, Чжаньчжоу... З даўніх часоў там стаіць помнік — наша пушка кароценькая, — дадае з гонарам за нашых Мікалай Васільевіч.

А яшчэ расказаў ён гісторыю, як купіў там патэфон і пласцінку з песнямі Русланавай і Кавалёвай. Уключыў на ўсю моц кітаянкам дзяўчатам, а яны слухаюць і плачуць. Чаму, калі слоў не разумеюць? Аказалася, ад таго, што іх так крануў прыгожы голас спявачак. Потым Мікалай Васільевіч патэфон перадаў з Васілём Хаміцэвічам, які дэмабілізаваўся на год раней, у вёску. Уся вёска дзівілася. Танцы якія былі пад патэфон — проста агонь!

— І я з гэтым патэфонам ездзіла ў Чачэрск на радзіму, — не стрымліваецца ад успамінаў і жонка Марыя Кірылаўна. — На вяселле вазіла, 10 кіламетраў пешшу несла гэтую скрыню.

На «веліку» і з гармонікам

Вярнуўся Мікалай Васільевіч на радзіму ў 1951 годзе. Працаваць пайшоў у сувязь у Целяханы. Там і сустрэў сваю «палавінку» Марыю Кірылаўну, якая прыехала да сястры з Гомельшчыны і засталася працаваць на мясцовай пошце. Вяселле згулялі ў 1953 годзе і сталі жыць у хатцы, якую перавезлі з Доўгай.

Першы час Мікалай Васільевіч на працы прападаў суткамі: праводзілі па вёсках радыё, тэлефонную сувязь. Як узгадвае жонка, «як паедзе ў панядзелак, то толькі ў суботу вяртаецца, а я сама з гаспадаркай і дзецьмі «ваявалася».

— У сувязі ў мяне быў конь і акардэон, — успамінае Мікалай Васільевіч. — Адпрацуем, а потым я расцягваю акардэон... Падыходзяць да мяне мясцовыя, пытаюць: «Можа, вы танцы зробіце?»

— Зраблю, — адказваю, — але там у мяне хлопцы галодныя.

— У трэцюю хату заходзьце, там пакормяць.

— Каб не акардэон, то з голаду б паўміралі. Цяжка было пасля вайны, голадна. Але людзі былі добрыя, вясёлыя. Жыццярадасныя.

Потым Мікалаю Васільевічу на рабоце далі веласіпед. На ім ён ад'ездзіў больш за 40 гадоў. Як казала жонка, той «велік» яшчэ жывы і да нядаўняга часу муж на ім ездзіў у магазін ці куды яшчэ па хатніх патрэбах. Раўнаваць мужа — вясёлага гарманіста, у маладосці ёй не было калі. Калі была свабодная часіна, Марыя Кірылаўна і сама была душа кампаніі, завадатар і спявачка.

Мікалай Васільевіч рабоце быў адданы: працаваў яшчэ колькі гадоў і на пенсіі. Сярод працоўных узнагарод ёсць медаль «Ветэран працы», знакі «Ударнік працы», «Пераможца сацыялістычнага спаборніцтва». Удзячны ветэран, што сувязісты яго не забываюць і цяпер, клічуць на святы, віншуюць, дапамагаюць.

Паднімаць дзяцей было цяжка, успамінае пажылая пара. Хатка была малая, а дзяцей — чацвёра. Хацелі папрасіць лесу, каб трохі дабудаваць яе, а кіраўніцтва дало загад будаваць хату, як трэба. Жылі самі ў малой хаце, а вакол яе пачалі будаваць новую, вялікую. Потым прыстасаваліся і перанеслі хатку з сярэдзіны новай на іншае месца, за тры дні склалі і печ паставілі. І на момант прыезду, дарэчы, старых мы засталі ў той жа маленькай хатцы. У новай ідзе рамонт, падводзяць газавае ацяпленне.

— Тут ужо чатыры пакаленні змянілася, — кажа гаспадыня. — А сама хата стаіць за свой век на пятым мо месцы. Яна маленькая, але цёпленькая і нейкая вельмі ўтульная.

Толькі калі памёр сын (у 42 гады), гора падкасіла жанчыну — яна перастала бываць у кампаніях, спяваць. І сёння без слёз не можа гаварыць пра гэта. А Мікалай Васільевіч паратунак ад гора шукаў у працы, у занятках па гаспадарцы.

Бубны са званочкамі ды вазкі па-кітайску

Ён і цяпер на гармоніку іграць заўжды гатовы. Іграе, усміхаецца вачыма і спявае.

Любоў да музыкі «загарэлася» ад швагра, які без пальцаў на адной руцэ «рэзаў» на гармоніку. Ад яго і навучыўся Мікалай. Прычым, не толькі іграць, а і рамантаваць інструменты. Аляксею Богдану, свайму сябру, мо пяць гармонікаў адрамантаваў. Кожны год на працягу апошняга дзясятка ён з ім на 9 Мая вядзе святочную калону на мітынг. Багдан іграе, а Мікалай Васільевіч на барабане дапамагае.

Дарэчы, іх ветэран таксама ўмее вырабляць. У яго іх цэлая калекцыя — паўтара дзясятка. Адзін падарыў зямлячцы Тані Цыркуновай, і паехаў барабан Стральчука ў Мурманск. Барабаны, сама бачыла, — звонкія, са званочкамі. Аказалася, у аснове — нацягнутая цяплічная плёнка.

Сёлета Мікалай Васільевіч прымаў удзел у раённым конкурсе «Ветэранскі падворак-2014». Прыслалі адтуль падзяку. І сапраўды, слаўны гаспадар Мікалай Стральчук: у агародзе было поўна сёлета цыбулі, бульбы, памідораў, гарбузоў і нават кавуноў, у хлеўчыку цудоўна сябе адчуваюць 4 казы і 2 казлы.

— Каб не козы, не выжыла б мая гаспадыня, — кажа Мікалай Васільевіч. — Пяць гадоў па бальніцах гаравала, а як стала піць казінае малако, ачуняла.

У іншых гаспадарчых пабудовах ёсць у Стральчука станкі: такарны і свідравальны. А якія вазкі вырабляе майстар! Зачапіў пальцам — і ён выехаў з хлеўчука, лёгенькі, бы пушынка. На веласіпедных колах, без восі. Некалькі латак металічных прыкручана да драўлянай асновы, каб колы трымаліся.

— Такія вазкі я ў кітайцаў падгледзеў, — кажа ён. — Там паўсюль павозкі на веласіпедных колах. А я думаю: чаму б і сабе такі не зрабіць? І зрабіў ужо не адзін. Ён і лёгкі, і трывалы. Можна лёгка самому два і больш мяхоў везці. І плужок сам змайстраваў. Сам саджу бульбу, сам магу выкапаць.

Павянчаліся праз паўвека

У царкву Марыя Кірылаўна хадзіла заўсёды. З сяброўкамі стаялі на службах, потым храм прыбіралі. Калі распачалі рамонт, то і Мікалая Васільевіча прыцягнулі да будаўнічых работ. Сем гадоў той бясплатна працаваў качагарам у царкве. Служыць у храме Мікалаю Васільевічу падабаецца. І дома ён не кладзецца спаць, пакуль не прачытае малітвы, і ранкам не забудзе памаліцца. У сілу малітвы ветэран моцна верыць.

— Я ведаю такую малітву, што калі будзеш яе чытаць тры разы ранкам і тры разы нанач, то паправішся, а калі не хворы, то і не захварэеш, — сцвярджае ветэран. — Але самая моцная малітва — «Ды ўваскрэсне Бог». Чытаючы яе нанач, не баюся класціся спаць. Яна ахоўвае і ад зладзеяў. Быў у мяне выпадак такі: у дачкі ўкралі веласіпед. Тры дні я маліўся, а на трэці дзень яго прывялі і паставілі ёй у двор. Во як!

Па жыцці Мікалай Васільевіч добразычлівы чалавек. Нікому злога не жадае, здаецца, і сам не пакрыўдзіўся ні на кога. У гэтым, думае, і сакрэт даўгалецця.

— Што каму раблю, грошай не бяру. Парашкоў сам не п'ю, толькі хіба грып які ўваб'ецца. Парачку тады магу выпіць. А так не. Парашкі ўплываюць на «матор». Шабельнік трэба піць. Ён ад 90 хвароб дапамагае. І суставы балець не будуць, — раіць ветэран і дадае: — Мы з жонкай павянчаліся гадоў дзесяць таму. Трэба правільна рабіць усё. Па-божаму. Дзве пары нас было. Вянчаў айцец Васіль Лавіцкі. Хор з Жыровіц спяваў нам...

— Сукенку вянчальную і касцюм ягоны мы хаваем на смерць, — дадае жонка. — Усіх братоў ён пахаваў, хоць старэйшы ў сям'і, ветэранаў праводзіць у апошні шлях...

— А мне трэба жыць — відаць, так Бог хоча... Давайце я лепш вам сыграю песню, якую вы яшчэ не чулі, — зноў прапаноўвае Мікалай Васільевіч.

І гармонік жыццярадасна спявае...

Валянціна БОБРЫК.

Фота Валерыя МІСКЕВІЧА
і з архіва сям'і.