Першыя сябры

Першае, што зрабіў мой амаль чатырохгадовы сынок, калі апошні раз прыехаў у вёску, — распрануўся і пастукаўся ў дзверы да суседзяў. Калі яму адчынілі, спытаў, ці прыехала да бабулі і дзядулі Паліна. Пачуўшы станоўчы адказ, доўга не думаючы, запрасіў дзяўчынку ў госці...

Паліна прыйшла. Хату маіх бацькоў з ног на галаву, як год таму, не перавярнулі, але гулялі шмат у што і з чым. Паліне — сем. Нягледзячы на розніцу ва ўзросце, ім было весела і, спадзяюся, цікава.

На наступны дзень Арцём не паспеў прачнуцца, як заявіў: «Я паклічу Паліну ў госці!» Мы з маёй мамай пераглянуліся і пагадзіліся, але перш Цёмік павінен быў памыцца і паснедаць. Клікаць дзяўчынку ён пайшоў сам. Цікава было назіраць, як ён запрашае суседку ў госці, як чакае тую, якая паабяцала прыйсці праз паўгадзіны, потым як гуляе і размаўляе з ёй.

Як хутка бяжыць час! У Арцемія ўжо з'явілася патрэба праводзіць час з кімсьці яшчэ, акрамя як толькі з бацькамі, бабулямі ды дзедам. Ён нарэшце навучыўся гуляць з дзецьмі. Да нядаўняга часу мае сустрэчы з сяброўкамі, якія таксама гадуюць малых, былі своеасаблівым выпрабаваннем. Дзеці забіралі адзін у аднаго цацкі, кожны займаўся нечым сваім, не звяртаючы ўвагу на іншага. Трэба было сачыць за тым, каб хтосьці кагосьці не пакрыўдзіў, не піхнуў, не стукнуў.

Сваю справу ў пытанні сацыяльных узаемаадносін зрабіў, вядома, дзіцячы садок. Там «разборкі» накшталт таго, хто будзе гуляць з пэўнай цацкай, вырашаюцца вельмі хутка. І праседзець аднаму за пэўнай забаўкай таксама не атрымаецца — хочаш не хочаш, а знойдзецца кампанія. У майго Цёміка ў садку ажно два лепшыя сябры — Ягор і Мацвей. І калі першы час сын нярэдка скардзіўся, што то адзін, то другі з хлопчыкаў не хоча з ім дзяліцца машынкай ці самалётам, то сёння ў нас нават размоў такіх не ўзнікае. Арцём часам сам знаходзіць цікавае выйсце з падобных сітуацый.

Не так даўно, напрыклад, азадачыў нас з мужам, каб мы купілі яму цягнік, які ён возьме ў дзіцячы садок — тады, маўляў, Ягор з ім падзеліцца сваім. «Дык навошта тады табе будзе патрэбны Ягораў цягнік, калі ў цябе свой?» — не маглі мы зразумець логіку трохгадовага сына. «Трэба», — пачулі кароткае ў адказ. Цягнік не купілі, аргументуючы тым, што ў яго і так зашмат цацак. На гэта Цёмік заявіў, што купіць цягнік сам — яму ж дзядуля з бабуляй, калі ён быў у іх у гасцях, грошай далі! У выніку ў панядзелак у садок ён пайшоў з новай цацкай. Выхавальніца сказала, што ў іх арганізоўваецца «паравознае дэпо»: з новым цягніком прыйшоў яшчэ і Мацвей.

З дзяўчынкамі Цёмік у садку чамусьці сябраваць не любіць. А вось калі няма хлопцаў, то знаходзяцца агульныя інтарэсы і з імі. Галоўнае, каб не адзін. Днямі ў госці сябры прыходзілі са сваім сынам. Ільюшу — паўтара года. Яшчэ нядаўна Цёму абсалютна не цікавіла наяўнасць маленькага: ні пагуляць з ім, ні паразмаўляць. Апошнім жа разам, гляджу, тактыка змянілася. Арцём ужо сам прапаноўвае яму цацкі, а калі Ільюша бярэ машынку, патрэбную самому, не выдзірае, як ранней, з рук, а ветліва просіць яго памяняцца на іншую. Мы з сяброўкай, шчыра кажучы, уздыхнулі, што дзеці, нарэшце, знайшлі адно з адным агульную мову.

Гэта абсалютна нармальна, калі бацькі хвалююцца, ці зможа іх дзіця з кімсьці пасябраваць. Асабліва востра пытанне стаіць, калі малечу адпраўляюць у дзіцячы садок або школу. Псіхолагі сцвярджаюць: для большасці дарослых здольнасць іх дзяцей з лёгкасцю знаходзіць сяброў — прыкмета іх уласнай псіхалагічнай упэўненасці. Паверце, гэта вельмі важна, калі бацькі ўпэўнены ў тым, што іх дзіця не будзе адчуваць сябе разгубленым або адзінокім у незнаёмым асяроддзі. Днямі, напрыклад, пасля праведзенага ў сувязі з хваробай тыдня дома, Арцемій з мокрымі ад слёз вачыма ішоў у садок: за гэтыя дні адвык. Сэрца маё сціскалася, але раптам я супакоілася: не паспеў малы распрануцца, як сябры пачалі абдымаць Арцёма і расказваць, у што яны будуць гуляць.

І па вялікім рахунку няважна, што адзін з гэтых хлопчыкаў навучыў майго малога парачцы дрэнных слоў. Я, безумоўна, растлумачыла сыну, што так казаць нельга, і ўжо правяла прафілактычную гутарку з мамай таго хлопчыка. Але галоўнае, што Цёмік забывае пра слёзы, калі яго бачыць, і з вялікай ахвотай прачынаецца ранкам і спяшаецца ў садок, каб Ягор без яго не сумаваў. А яшчэ Цёма чакае сябра ў госці, хоць жыве той, мякка кажучы, далекавата.

Вераніка КАНЮТА