Аголеная натура як абсалют

Жанр «ню» ад сот­ні жы­ва­піс­цаў

У Цэнт­ры су­час­ных мас­тац­тваў ад­кры­ла­ся вы­ста­ва «Аван­ту­ра» ка­лек­цыі мас­та­ка, му­зы­кі і кі­на­рэ­жы­сё­ра Анд­рэя Пля­са­на­ва. Наз­ва ста­ла спа­лу­чэн­нем слоў «аван­гард» і «аго­ле­ная на­ту­ра». Ка­ля 110 тво­раў 55 бе­ла­рус­кіх аван­гар­дыс­таў змяс­ці­ла­ся ў за­лах цэнт­ра. Як яны ства­ра­лі­ся? Па за­ка­зе ці прось­бе са­мо­га ка­лек­цы­я­не­ра, за па­лат­но з фар­ба­мі ці за на­стой­лі­вы паў­га­до­вы ціск з бу­тэль­кай га­рэл­кі. Усе кар­ці­ны (не­маг­чы­ма проста ска­заць «экс­па­на­ты» — тво­ры!) ма­юць агуль­ную тэ­му — аго­ле­ная жа­но­чая на­ту­ра — і агуль­ны фар­мат 60х70 і 70х60. Ад­крыц­цё ад­бы­ло­ся 28 сту­дзе­ня з пес­ня­мі са­мо­га ка­лек­цы­я­не­ра пад гі­та­ру і сак­са­фон.

«Ад­ной­чы Анд­рэй за­пра­сіў нас у гос­ці, быц­цам на ку­бак гар­ба­ты, у ад­на­па­ка­ё­вую хру­шчоў­ку, ве­да­е­це, без дзвя­рэй... а на сце­нах ды­ван, гэ­та зна­чыць ад­на­го фар­ма­ту ра­бо­ты мас­та­коў на­ша­га па­ка­лен­ня, якіх то бра­лі на вы­ста­вы, то не бра­лі, што бы­ло час­цей. І рап­там та­кая ад­кры­тасць — у гэ­тым бы­ла ней­кая ар­га­ні­ка, вы­клік, пры­знан­не і сме­лы крок. Дзіў­ная ква­тэ­ра, у якой усе кар­ці­ны ві­се­лі цес­на-цес­на — збор ча­су, на­ша­га ча­су, та­го, з чым мы жы­лі, чым мы бы­лі за­кла­по­ча­ныя, што мы ха­це­лі ба­чыць», — рас­па­вя­ла пра «пер­шае зна­ём­ства» з ка­лек­цы­яй мас­тацт­ва­знаў­ца, ды­рэк­тар аў­тар­скай кан­цэп­ту­аль­най га­ле­рэі «Бра­ма» Ла­ры­са Фін­кель­штэйн.

Ка­лек­цыя Анд­рэя Пля­са­на­ва ў та­кім маш­та­бе апош­ні раз вы­стаў­ля­ла­ся ў 1992 го­дзе, та­му ўба­чыць за­кры­тыя ад шы­ро­ка­га ко­ла гле­да­чоў тво­ры тым больш каш­тоў­на.

Ды­рэк­тар Цэнт­ра су­час­ных мас­тац­тваў На­тал­ля Ша­ран­го­віч ад­кры­ва­ючы, прад­ста­ві­ла вы­ста­ву: «Мы ўсе цу­доў­на ве­да­ем, што аван­гард у нас ёсць. Ха­це­ла­ся б ска­заць, што ён у нас са­мы раз­на­стай­ны, тэ­мы, якія ўзні­ма­лі мас­та­кі, — так­са­ма роз­ныя. Са­мыя пры­го­жыя цёп­лыя па­чуц­ці бы­лі ім не чу­жыя. А звы­чай­на якія гэ­та па­чуц­ці? Без­умоў­на, да жан­чы­ны. Кож­ны з прад­стаў­ле­ных мас­та­коў, ся­род якіх ёсць са­праў­ды ле­ген­дар­ныя ім­ёны, — та­ле­на­ві­ты, мае свой по­чырк, стыль. Усе яны ска­за­лі сваё сло­ва пра жан­чы­ну, яе пры­га­жосць, яе це­ла — веч­ную тэ­му, якую ўзні­ма­лі твор­цы і ў XІV, і ў XVІ, і ў XІX ста­год­дзях. Маг­чы­ма, та­му што яна са­праў­ды бліз­кая мас­тац­тву. З дру­го­га бо­ку, жанр «ню» — вель­мі скла­да­ны: ма­лю­ю­чы аго­ле­нае жа­но­чае це­ла, мас­так як бы па­ві­нен быць менш шчы­рым, ве­даць мя­жу, каб не пе­рай­сці ад ней­кай пя­шчот­нас­ці да рэ­чаў, што мы маг­лі б не пры­няць. Тут прад­стаў­ле­ны па-са­праўд­на­му пра­фе­сій­ныя аў­та­ры — жанр «ню» ў роз­ных ра­кур­сах, з роз­ных пунк­таў гле­джан­ня.

Бы­лі агу­ча­ны ма­ры пра тое, што збор Анд­рэя Пля­са­на­ва мо­жа стаць ас­но­вай і па­ста­ян­най экс­па­зі­цы­яй ад­на­го з бу­ду­чых бе­ла­рус­кіх му­зе­яў. Так, бе­ла­рус­кі аван­гард, вы­біт­ная з'я­ва і час у ай­чын­ным мас­тац­тве, мог бы стаць цэнт­рам ту­соў­кі су­час­на­га мас­тац­тва, му­зе­ем, га­ле­рэ­яй — нам ёсць што па­ка­заць. «Усе вя­лі­кія му­зеі па­чы­на­лі­ся з пры­ват­ных ка­лек­цый», — на­га­даў мас­тацт­ва­знаў­ца, ды­рэк­тар За­слаў­ска­га му­зея-за­па­вед­ні­ка Мі­ка­лай Па­гра­ноў­скі. Анд­рэй Пля­са­наў з гу­ма­рам ска­заў: «Не да­ча­ка­е­це­ся!» — на што Мі­ка­лай Па­гра­ноў­скі без­апе­ля­цый­на па­ры­ра­ваў сло­вам «Да­ча­ка­ем­ся» і да­даў: «На на­шых ва­чах Анд­рэй са «збі­ра­це­ля» пе­ра­ўтва­рыў­ся ў ка­лек­цы­я­не­ра — гэ­та вель­мі пры­ем­на. Спа­чат­ку ён збі­раў усё, што мог са­браць, по­тым па­чаў пра­пус­каць кар­ці­ны праз сі­та».

Так ства­ра­ла­ся ка­лек­цыя, па­ско­ра­на ла­дзі­ла­ся вы­ста­ва ў Цэнт­ры су­час­ных мас­тац­тваў, з больш чым сот­няй вы­дат­ных кар­цін экс­па­зі­цыя пра­па­на­ва­ла­ся гле­да­чу. Тут мож­на ўба­чыць тво­ры Сяр­гея Ма­лі­шэў­ска­га, Ула­дзі­мі­ра Ко­жу­ха, Ар­ту­ра Клі­на­ва, Вік­та­ра Ці­ха­на­ва, Ада­ма Гло­бу­са, Дзміт­рыя Су­ры­но­ві­ча, Ві­та­ля Чар­на­бры­са­ва, Воль­гі Са­зы­кі­най, Люд­мі­лы Ру­са­вай і ін­шых.

Праз аван­гард вы­ста­вы мож­на пра­са­чыць, як асоб­ны з тых 110 та­лент праз свае во­чы, суб'­ек­тыў, унут­ра­ны свет, ад­но­сі­ны з на­ва­коль­ным све­там і ко­ле­рам, пра­фе­сій­ныя маг­чы­мас­ці мо­жа пра­ца­ваць з тра­пят­кой і па­тра­ба­валь­най тэ­май аго­ле­най на­ту­ры. Што ён мо­жа гэ­тым ска­заць, якія па­чуц­ці пе­ра­даць і кім для яго паў­стае жан­чы­на, — мож­на ад­чуць на вы­ста­ве «Аван­ту­ра», якая пра­цяг­нец­ца па 8 са­ка­ві­ка.

Ірэ­на КА­ЦЯ­ЛО­ВІЧ