15 краін Азіяцка-Ціхаакіянскага рэгіёна падпісалі насамрэч гістарычную дамову аб рэгіянальным усёабдымным эканамічным партнёрстве (Regіonal Comprehensіve Economіc Partnershіp — RCEP). Маштаб уражвае — удзельнікамі пагаднення сталі Кітай, Японія, Паўднёвая Карэя, Аўстралія, Новая Зеландыя, В'етнам, Камбоджа, Тайланд, Інданезія, Сінгапур, Бруней, Лаос, Малайзія, М'янма і Філіпіны. Чым адметная глабальная дамова?
Траціна планеты
Азіяцка-Ціхаакіянскі рэгіён у значнай ступені змог утрымаць пандэмію пад кантролем і зараз імкнецца хутчэй аднавіць эканоміку. Важны крок для гэтага — стварэнне RCEP. Паводле розных ацэнак, гэтая дамова стане найбуйнейшым у свеце блокам свабоднага гандлю і шмат у чым вызначыць эканамічнае развіццё постковіднага свету.
Паводле інфармацыі Nіkkeі Asіan Revіew, з-за каранавірусных абмежаванняў цырымонія праходзіла анлайн. Прымаючым бокам выступіў В'етнам, які займае пасаду старшыні АСЕАН у 2020 годзе. На кадрах з мерапрыемства відаць, як кіраўнікі дзяржаў RCEP стаялі за сваімі міністрамі гандлю, а тыя, у сваю чаргу,
падпісвалі копіі пагаднення і дэманстравалі іх на камеры.
«Неўзабаве пагадненне будзе ратыфікавана і ўступіць у сілу, што паскорыць аднаўленне нашых эканомік пасля пандэміі і забяспечыць агульны росквіт усіх краін-удзельніц», — заявіў Нгуен Суан Фук, прэм'ер-міністр В'етнама, які праводзіў цырымонію ў якасці старшыні АСЕАН. Пакт пачне дзейнічаць па меры яго ратыфікацыі краінамі-ўдзельніцамі, што можа заняць прыкладна два гады.
Экспертныя ацэнкі RCEP моцна адрозніваюцца. Некаторыя лічаць пагадненне хутчэй сімвалічным, іншыя разглядаюць яго як падмурак для новага сусветнага парадку, у якім ключавая роля будзе належаць Кітаю. Агенцтва Bloomberg падкрэслівае, што на ўдзельнікаў здзелкі прыпадае амаль траціна насельніцтва планеты (2,2 млрд чалавек ) і сусветнага ВУП ($26,2 трлн).
Мяркуецца, што на працягу 20 гадоў на тэрыторыі аб'яднання будуць паступова зніжацца або адмяняцца і без таго нізкія гандлёвыя тарыфы паміж удзельнікамі. У некаторых краін партнёрства ўжо ёсць уласныя пагадненні аб свабодным гандлі, але яны працуюць з пэўнымі агаворкамі. Напрыклад, прадукт, выраблены ў Інданезіі, але ў якім аўстралійскія кампаненты, можа падпасці пад тарыфы ў краінах зоны свабоднага гандлю АСЕАН (куды не ўваходзіць Аўстралія). Стварэнне RCEP вырашае гэтую праблему, паколькі да ўсіх удзельнікаў будзе прымяняцца аднолькавы рэжым. Гэта таксама дасць стымул кампаніям краін-удзельніц шукаць пастаўшчыкоў у сваім гандлёвым рэгіёне.
«Пагадненне дапаможа знізіць або адмяніць тарыфы на прамысловую і сельскагаспадарчую прадукцыю і ўсталюе выразныя правілы для абмену данымі», — адзначыў Луонг Хаанг Тай, кіраўнік Дэпартамента шматбаковай гандлёвай палітыкі Міністэрства прамысловасці і гандлю В'етнама. Партнёрства таксама ўключае палажэнні аб інтэлектуальнай уласнасці, тэлекамунікацыях, фінансавых паслугах і электроннай камерцыі.
У адрозненне ад ЕС, удзельнікі RCEP не ўсталёўваюць адзіных стандартаў у адносінах да працы і навакольнага асяроддзя, а таксама не абавязваюць краіны-ўдзельніцы адкрываць уразлівыя галіны сваіх эканомік. Дзякуючы такім гнуткім правілам пагадненне адначасова адпавядае інтарэсам самых розных краін рэгіёна — ад М'янмы і В'етнама да Сінгапура і Аўстраліі.
Як падкрэслівае дырэктар па даследаваннях Пертскага амерыкана-аўстралійскага цэнтра (Perth USAsіa Centre) Джэфры Уілсан, RCEP усталёўвае правілы для гандлю, якія будуць спрыяць інвестыцыям і іншым відам бізнесу ў рэгіёне, што, на яго думку, робіць пагадненне «важнай платформай для аднаўлення Інда-Ціхаакіянскага рэгіёна пасля пандэміі COVІD-19».
Без Індыі і ЗША
Акрамя Кітая і дзесяці краін АСЕАН да пагаднення таксама далучыліся Аўстралія, Новая Зеландыя, Паўднёвая Карэя і Японія. Пры гэтым Індыя і ЗША — два іншыя буйныя рэгіянальныя гульцы — апынуліся па-за рамкамі партнёрства. Нью-Дэлі адмовіўся падпісваць пагадненне, апасаючыся, што кітайскія тавары могуць нашкодзіць індыйскаму ўнутранаму рынку. Да таго ж за апошні год інда-кітайскія адносіны сапсаваліся з-за памежных спрэчак. Сярод іншага індыйскія фермеры занепакоеныя канкурэнцыяй з вытворцамі малака і сыру з Новай Зеландыі і Аўстраліі.
Пры гэтым Нью-Дэлі прымаў актыўны ўдзел у распрацоўцы RCEP, таму магчымасць далучыцца да здзелкі ў краіны застаецца. «Становішча, якое дазваляе Індыі далучыцца пазней, сімвалічнае і дэманструе жаданне Кітая выбудаваць эканамічныя масты з трэцяй па памеры эканомікай рэгіёна», — заявіў Bloomberg галоўны эканаміст S&P Global Ratіngs Шон Роач.
У новым блоку не аказалася і ЗША, якія не праявілі цікавасці да RCEP нават на стадыі абмеркавання. Для Вашынгтона гэта партнёрства здалося занадта старамодным, паколькі яно засяродзілася толькі на тарыфах і элементарных мерах па спрашчэнні гандлёвых працэдур. Раней ЗША ўваходзілі ў больш шырокае пагадненне паміж 11 дзяржавамі Трансціхаакіянскага партнёрства (ТЦП). Акрамя гандлю, гэтая дамова закранала пытанні экалогіі, працоўныя нормы і рэгулявала правілы для дзяржаўных прадпрыемстваў.
Пасля перамогі на выбарах Дональда Трампа ЗША пакінулі ТЦП. Такім чынам, найбуйнейшая эканоміка свету больш не знаходзіцца ні ў адным з двух галоўных гандлёвых саюзаў Азіі — самага дынамічнага рэгіёна Зямлі. Усё можа змяніцца пасля прыходу ў Белы дом дэмакрата Джо Байдэна. Цалкам можа быць, што ён вырашыць перагледзець цяперашнюю амерыканскую гандлёвую палітыку. ЗША неабходна пашыраць сваю прысутнасць у гэтай частцы свету. Сваю зацікаўленасць у тым маюць і некаторыя саюзнікі Вашынгтона ў Азіі, якія асцерагаюцца кітайскага дамінавання.
Справа на 100 трыльёнаў долараў
Заходнія эксперты бачаць у падпісанні RCEP страту Злучанымі Штатамі традыцыйных дамінуючых пазіцый у Азіяцка-Ціхаакіянскім рэгіёне на карысць Кітая. Яны адзначаюць, што заключэнне пагаднення ў Ханоі на фоне гандлёвай вайны з ЗША — вялікі поспех Пекіна. Для Кітая RCEP — першая шматбаковая гандлёвая здзелка. Яна відавочна выгадная краіне, якая на сённяшні дзень з'яўляецца найбуйнейшым рэгіянальным рынкам з больш чым 1,3 мільярда жыхароў. «Гэта дае магчымасць Пекіну заявіць пра сябе як пра лідара ў пытаннях глабалізацыі і шматбаковага супрацоўніцтва, што дае яму большы ўплыў на правілы рэгіянальнага гандлю», — лічыць Гарэт Кажа, старшы эканаміст лонданскага кансалтынгу Capіtal Economіcs.
Прэм'ер-міністр Кітая Лі Кэцян назваў RCEP «перамогай шматбаковасці і свабоднага гандлю» і, кажучы больш лірычна, «праменем святла і надзеі сярод аблокаў». Партнёрства дасць Пекіну магчымасць умацаваць адносіны з многімі сваімі суседзямі і пачаць выпраўленне цяперашніх супярэчнасцяў. Як адзначаюць эксперты, Паднябесная робіць сур'ёзную заяўку на тое, каб стаць лідарам шостага тэхналагічнага ўкладу, перамагчы ў гонцы за трансфармацыю ўсёй глабальнай эканамічнай сістэмы.
Nіkkeі Asіan Revіew звяртае ўвагу, што Кітай упершыню ўвайшоў у пагадненне аб свабодным гандлі такіх маштабаў. У перыяд, калі ЗША ўсё з меншай ахвотай праяўляюць цікавасць да міжнародных гандлёвых праектаў, а перамовы па гандлёвай здзелцы па брэксіце паміж Вялікабрытаніяй і ЕС ідуць са скрыпам, Азія мае намер «стаць лідарам у фарміраванні новай глабальнай гандлёвай архітэктуры».
Паводле даследавання Інстытута міжнароднай эканомікі Петэрсана, RCEP будзе найбольш выгадны для Кітая, Японіі і Паўднёвай Карэі. Для іх гэта таксама прэв'ю трохбаковага пагаднення аб свабодным гандлі. Раней бакі вялі перамовы пра такую магчымасць, але кожны раз заходзілі ў тупік з-за палітычных рознагалоссяў.
Паводле ацэнак экспертаў, агульны ВУП краін, якія ўвайшлі ў глабальнае пагадненне, да 2050 года можа скласці неверагодныя 100 трыльёнаў долараў. Нездарма прэм'ер-міністр Сінгапура Лі Сянь Лун заявіў, што падпісанне RCEP — вялікі крок наперад для ўсяго свету. На нашых вачах глабальны эканамічны цэнтр прыцягнення перамяшчаецца ў Азію.
Захар БУРАК
Фота з адкрытых крыніц
Што за таемнымі дзвярыма?
