1 ліпеня з Мінска адправіўся ў велавандроўку па Беларусі студэнт БДУ Іван Тужыкаў. Ён задумаў пераадолець прыблізна 4 000 кіламетраў за паўтара-два месяцы, каб наведаць у першую чаргу забытую архітэктурную спадчыну нашай зямлі — замкі, храмы, палацы, сядзібы, капліцы і іншыя збудаванні мінулых стагоддзяў, якія вартыя ўвагі, але не захаваліся ў першасным выглядзе. Напярэдадні старту мы сустрэліся з Іванам, каб задаць яму некалькі пытанняў. Малады чалавек расказаў, што скончыў другі курс геафака, ён будучы гідраметэаролаг.
— Калі задумаў вандроўку?
— Два гады таму. Тады ўпершыню ў жыцці праехаў на ровары 155 кіламетраў — ад Мінска да Нарачы, і зразумеў, што кожны дзень па 100 кіламетраў можна ехаць і тысячу, і дзве тысячы. Даведаўся, што ёсць людзі, якія праязджалі 4-5 тысяч кіламетраў. У Гомелі жыве чалавек, які на ровары даехаў да Уладзівастока. Дык чаму б гэта не сумясціць з наведваннем дарагіх майму сэрцу руін, не зафіксаваць тое, чаго праз некаторы час можа не стаць, магчыма, прыцягнуць да праблемы ўвагу іншых людзей?
Летась я зняў відэаролік, прысвечаны архітэктурнай спадчыне, якая захавалася часткова, ён размешчаны на маіх акаўнтах у сацыяльных сетках. Тады планаваў ажыццявіць дадзеную вандроўку, але не атрымалася. У фільме аб'яднаў усё, што ўбачыў на працягу года: рэшткі царквы святых Пятра і Паўла ў Старынках Дзяржынскага раёна, палац Хмараў у Сёмкаве, картэзіянскі манастыр у Бярозе, сядзібу Кастравіцкіх на Шчучыншчыне, Брэсцкую крэпасць, капліцу і сядзібу Рэйтанаў пад Ляхавічамі, руіны палаца Манюшкаў-Маньковічаў у Смілавічах.
У першыя пяць дзён сваёй вандроўкі Іван адзін праехаў больш за 350 кіламетраў: Гарадзішча — Строчыцы — Дзяржынск — Стоўбцы — Мір — Нясвіж — Сноў — Баранавічы — Ястрамбель — Альберцін — Слонім. Пра юцкаўскія крыніцы ў Дзяржынскім раёне напісаў: «Рэчышча змянілася за год, сляды апоўзняў, паваленыя дрэвы, халодная вада ў цясніне, якая сілкуецца крыніцамі. Мой рэкамендасьён».
На чацвёрты дзень нечакана для сябе хлопец убачыў руіны млына з часткова захаваным механізмам, колішні гасціны дом, сядзібу і лядоўню ў вёсцы Завушша. Гэта маёнтак Мараўскіх, пабудаваны ў ХVІІІ стагоддзі. Дарэчы, жонка заснавальніка сядзібы Ігната Мараўскага — Тэафілія Радзівіл, сястра Караля Станіслва Радзівіла, Пане Каханку.
Ігнат і Тэафілія пабраліся шлюбам у 1770 годзе і тады ж распачалі ў мястэчку Завушша будаўніцтва. Матэрыялам для дома і двух флігеляў («афіцын») паслужыла лістоўніца. Дом, размешчаны ў самым цэнтры маёнтка, называўся «чырвоным» і складаўся з аднаго і двух паверхаў па цэнтры. Двухпавярховы будынак упрыгожвалі порцік і чатыры калоны тасканскага ордара. З тэрасы дома можна было выйсці ў парк, які ўяўляў з сябе дзве доўгія ліпавыя алеі, размешчаныя паралельна. Кожную дарожку ў канцы ўпрыгожвалі невялікія пляцоўкі і столікі для адпачынку паблізу ракі Уша. Газоны парку прыцягвалі ўвагу ўнікальнымі сартамі раслін, якімі любаваліся і гаспадары, і госці сядзібы. У 1785 годзе тут гасцяваў Станіслаў Панятоўскі, а ў 1818-м Тэафілія Мараўская прымала ў сваім маёнтку імператара Аляксандра І.
Той жа дзень падарыў Івану Тужыкаву знаёмства з рэшткамі флігеля і адзінай у Беларусі брамай-стайняй у Вялікай Ліпе на Нясвіжчыне. Апошняя была пабудавана ў пачатку ХІХ стагоддзя ў стылі неаготыкі. Бакавыя ўваходы яе ўпрыгожаны барэльефамі ў выглядзе рыцараў, падлога — з брукаванкі. Калісьці брама мела невялікую вежу са шпілем.
За Слонімам вандроўка прыпынілася на пяць дзён, Іван вярнуўся ў Мінск, і 11 ліпеня працягнуў свой праект. На гэтым этапе ён задумаў праехаць на ровары каля 650 кіламетраў: Баранавічы — Крывошын — Выганашчы — Пінск — Бяроза — Брэст — Каменец — Белавежская пушча — Ваўкавыск — Гродна.
11 ліпеня было пераадолена каля 70 кіламетраў. Цікавыя прыпынкі — месца, дзе стаяў калісьці Ляхавіцкі замак, пахавальня Рэйтанаў, Крывошын. На наступны дзень — Пінск, які вельмі ўразіў.
«Пінск! Арганізм адпачывае, мозг атрымлівае асалоду ад прыгожага цэнтра горада, а я танцую з камерай вакол прыгожых будынкаў. Так, недарэмна кажуць, што Пінск — гэта мініяцюрны Гродна, — напісаў Іван на сваёй страніцы ў сацыяльных сетках. — Гораду ёсць куды расці. Упэўнены, у недалёкай будучыні яму вернуць ратушу, а па рацэ зноў будуць плаваць гандлёвыя караблі. Прынамсі, людзей, якія здольныя, жадаюць зрабіць горад лепшым, у Пінску дастаткова».
У наступныя дні велавандроўнік пабываў у Дубым (вёска пад Пінскам), дзе расце 450-гадовы дуб, ёсць капліца, старажытныя могілкі і руіны сядзібнага дома. Наступны прыпынак — вёска Пескі Бярозаўскага раёна, дзе захавалася сядзібная брама. На 12-ы Іван здымаў картэзіянскі манастыр у Бярозе. Гэтай жамчужыне архітэктурнай спадчыны нашай краіны малады падарожнік прысвяціў асобны пост. 19 ліпеня Іван Тужыкаў ужо быў у Брэсце і планаваў накіравацца ў Гродна. Наперадзе яшчэ вялікі шлях і абяцанне новых сустрэч з малазнаёмай, але вартай асаблівай увагі, любові, гонару і клопату Беларуссю.
Вольга МЯДЗВЕДЗЕВА
Фота Івана ТУЖЫКАВА
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
