Генеральны дырэктар ДУ «Цэнтр культуры «Віцебск», дырэктар Міжнароднага фестывалю мастацтваў «Славянскі базар у Віцебску» — аб сям'і, шляху да поспеху і нацыянальным брэндзе Беларусі.
— Глеб Аляксандравіч, як атрымалася, што такая творчая асоба, як вы, першапачаткова абрала шлях ветэрынарыі? У вас за плячыма Віцебская дзяржаўная акадэмія ветэрынарнай медыцыны.
— Многія думаюць, што, выбіраючы прафесію ветурача, чалавек адштурхоўваецца ад любові да жывёл. А я, калі прымяраў на сябе будучыя прафесіі, зыходзіў з паняцця быць карысным людзям. Мая бабуля працавала загадчыцай фермы, і, калі я быў хлапчуком, заўсёды знаходзіўся з ёй у гэтай «сельскагаспадарчай тусоўцы», бачыў, як яна гарэла сваёй працай. Яна заўсёды была патрэбнай, магла дапамагчы і жывёлам, і людзям. А ветэрынарныя ўрачы, як і ў любой гаспадарцы, карысталіся вялізным аўтарытэтам.
Я вырашыў звязаць сваё жыццё з ветэрынарыяй мэтанакіравана. Калі прыйшоў у акадэмію, у мяне спыталі аб выбары спецыялізацыі. Аказалася, што ветурач — паняцце шырокае: там і хваробы свіней, і хваробы пчол. Я абраў акушэрства. З другога курса аперыраваў дробных жывёл, прычым аперацыі былі як стандартныя, так і дастаткова складаныя, якія доўжыліся па шэсць-сем гадзін. Усё гэта прыносіла мне задавальненне і захоплівала, таму што, нягледзячы на адказнасць і складанасць, гэта ўсё роўна творчасць. Ніколі не ведаеш, як павернецца сітуацыя на аперацыйным стале, у гэтым і было адрозненне кожнага новага дня ад папярэдняга. Я напісаў магістарскую і кандыдацкую працы, скончыў аспірантуру, але думаю, што далей у навуковай дзейнасці развівацца б не стаў: гэта вялікая папяровая работа, якая мне, як чалавеку творчаму, крыху перашкаджае і на пасадзе дырэктара Цэнтра культуры. Хоць я разумею, што стратэгічнае планаванне — неад'емная частка паспяховага функцыянавання любой установы.
— Вы скончылі Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў па спецыяльнасці «Рэжысура», Акадэмію кіравання, але музычнай адукацыі ў вас няма?
— Калі б я працаваў у оперным тэатры ці быў класічным выканаўцам, то без нотнай граматы нікуды. Хоць у сусветнай культуры ёсць нямала добрых прыкладаў. Я лічу, што там, дзе ёсць эталоннае мастацтва, павінны працаваць людзі з профільнай адукацыяй, а масавае мастацтва патрабуе разумення псіхалогіі і прызначэння — з якой мэтай і для каго ствараецца прадукт. Я шмат працаваў з аркестрамі, і мне ніколі не было сорамна, калі дырыжор казаў: «Пачынаем з трэцяй лічбы», а я прашу сказаць радок, бо не разбіраюся ў нотах.
— Вашы крокі ў творчасць пачыналіся з заняткаў у гуртках мастацкай самадзейнасці?
— І працягваюцца да гэтага часу. Уся наша сфера дзейнасці — гэта мастацкая самадзейнасць, мы не прафесійныя калектывы і выканаўцы. Іншая справа, што ўзровень некаторых нашых артыстаў вельмі высокі. Я магу смела сказаць, што ў нашым Цэнтры культуры асобныя калектывы складаюць вялікую канкурэнцыю прафесійным аб'яднанням.
Я пачынаў захапляцца творчасцю ў гарадскім клубе па інтарэсах «Белая ладдзя» — там і дзеці, і дарослыя займаліся ў гуртках спевамі, танцамі, рукадзеллем. Першапачаткова мяне захапілі вырабы са скуры: хацелася зрабіць сваімі рукамі кашалёк для мамы, потым вокладку на блакнот. А паралельна Галіна Георгіеўна Калініна займалася вакалам з людзьмі дарослага ўзросту. Пасля аднаго са справаздачных канцэртаў клуба па інтарэсах, на якім я спяваў нешта з рэпертуару «Руки вверх», яна сказала, што ўва мне ёсць творчыя задаткі. Паволі мы пачалі займацца, удзельнічаць у святочных канцэртах мікрараёнаў горада, і толькі пасля гэтага ў маёй школе даведаліся, што я ўмею спяваць. Потым пайшлі раённыя, абласныя конкурсы. Гэты юнацкі шлях быў яркі і насычаны.
— Праўда, што вы праходзілі адбор на конкурс выканаўцаў у рамках «Славянскага базару», але беспаспяхова?
— Так, аж два разы. Я даходзіў да мінскага фіналу, але на фестываль так і не трапіў. Гэта не было вялікай марай, але было важнай прыступкай на шляху развіцця. Цяпер, як і тады, я лічу, што кожны беларускі выканаўца павінен імкнуцца выступіць на «Славянскім базары» як на самай буйной пляцоўцы мастацтваў у нашай краіне. Калі я праходзіў кастынг ва ўзросце 20 гадоў, больш імкнуўся не проста праспяваць і паказаць свой дыяпазон — для мяне было важным права прадстаўляць цэлую краіну.
— Пасля няўдалых спроб не было думкі «Я яшчэ вам пакажу!»?
— Не. Я ў прынцыпе не люблю конкурсы, калі людзі пасля аб'яўлення месцаў пачынаюць крыўдзіцца, хвалявацца, нешта шукаць у сабе. Некаторыя атрымліваюць з няўдач урокі, такі жыццёвы ўрок пасля другога адбору засвоіў і я, зразумеўшы, што існуе мноства іншых конкурсаў. Я ніколі не хваляваўся, калі не атрымліваў запаветны дыплом, а калі атрымліваў першае месца і аб'ектыўна разумеў, што некаторыя ўдзельнікі былі лепшыя за мяне, адчуваў сябе ніякавата. У мяне ўвогуле абвостранае пачуццё справядлівасці.
Вось і цяпер, пачынаючы ад раённых этапаў адбораў, я разумею, што журы не можа аб'ектыўна выбраць удзельнікаў, бо творчасць па сваёй сутнасці — справа суб'ектыўная. Сёння выканаўца — «зорка», а праз паўгода здаецца, што ў ім і няма той асаблівай разыначкі. Або чалавек сёння прыходзіць на кастынг з адным настроем, якім зараджае ўсіх навокал, а заўтра гэта безэмацыянальны спявак.
— Сярод вашых шматлікіх вакальных узнагарод ёсць тыя, якія праз шмат гадоў застаюцца самымі каштоўнымі?
— Каштоўнасць узнагарод для мяне заключаецца не ў іх наяўнасці, а ў гісторыях, якія стаяць за імі. Прэмія Уладзіміра Мулявіна, якую я атрымаў на Х фестывалі беларускай песні і паэзіі «Маладзечна-2009»... Гэта быў адзіны год, калі Гран-пры і прэмія Мулявіна прысуджаліся розным людзям, мне было вельмі прыемна. Я выступаў на конкурсе Анны Герман, і, пасля таго як журы вырашыла не прысуджаць мне месца, дачка Алены Абразцовай прысудзіла мне сваю імянную прэмію. Гэта было важней за першае месца, бо я разумеў, з якіх рук яе атрымаў. Мой першы міжнародны конкурс — фестываль патрыятычнай песні «Вікторыя» — праходзіў у Калінінградзе. Усё было першы раз: замежжа, першы пералёт на самалёце, затрымка рэйса, адразу выступленне на сцэне. Я не ведаў, што ад пералёту можа закладваць вушы і як з гэтым змагацца, трэба было спяваць па адчуваннях. І калі ва ўсёй гэтай эйфарыі табе прысуджаюць першае месца — гэта неапісальныя адчуванні. Вялікую падтрымку тады мне аказвала кіраўніцтва акадэміі ветэрынарнай медыцыны: гэта была не толькі фінансавая дапамога, але і маральная. Наш прафсаюзны актыў заўсёды вялікай групай падтрымкі суправаджаў мяне на конкурсах у розных гарадах. Гэта ў той перыяд давала сілы, усведамленне таго, што творчасцю жыве вялікая група неабыякавых людзей.
Было вельмі шмат і «пралётаў». Я сапраўды разумеў, што на некаторых конкурсах недаціснуў, але я і не конкурсны чалавек. Мусіць, і мегавакальнымі данымі не валодаю. Некаторыя ўспрымаюць гэтыя творчыя спаборніцтвы як спорт: яны прыязджаюць на конкурс з чатырма, пяццю актавамі. А ў мяне... Можа, дзве, а калі «станчэю» — увогуле тры, пяць (усміхаецца). Я народны артыст, і выступаць перад камісіяй з пяці чалавек у пустой зале — цяжкае выпрабаванне. Выканаўца заўсёды аддае больш энергіі, калі атрымлівае яе ад глядзельнай залы.
— Атрымалася паездзіць з гастролямі па нашай краіне і замежжы?
— Не магу назваць гэта паўнавартаснымі гастролямі, таму што я не прафесійны выканаўца, і досведу гастрольных тураў у шырокім разуменні ў мяне няма. Затое ёсць нешта, што лічу найбольш каштоўным. Калі я працаваў салістам у абласной філармоніі, праграма «Нацыянальная культура» дазволіла мне праехаць па ўсіх самых маленькіх населеных пунктах Віцебскай вобласці. Часам у вёсках артыстаў на сцэне было больш, чым жыхароў, але, тым не менш, гэта былі найлепшыя канцэрты. У такія моманты адчувалася ўся шырыня і адкрытасць беларускай душы, калі на сцэне да канца творчага вечара стаялі рады са слоікамі з саленнямі, а кожны з гледачоў запрашаў у госці. Тады я адчуваў усю ўнікальнасць і душэўнасць мастацкай самадзейнасці. Заўсёды лічыў і лічу, што лепш быць «зоркай» у маленькім раёне, чым — нікім у вялікім горадзе. Гэта не эгаізм, проста любому чалавеку патрэбна эмацыянальная аддача ў любой сферы дзейнасці.
Унікальнасць самадзейнай творчасці ў тым, што гэта ў літаральным сэнсе душа народа. Не прафесія, не руцінная праца, бо не трэба выступаць у любым стане здароўя і настроі, чаканіць завучаныя тэксты і рухі. Хочаш — дары творчасць, не хочаш — не выступай. Мусіць, таму, калі выступае наш заслужаны аматарскі калектыў «Лявоніха», яны так заводзяць сябе і гледачоў, што немагчыма выстаяць.
— У вас была мара — рэалізавацца як сольны выканаўца, па-народнаму — «стаць «зоркай»?
— Не было, я б і не стаў. Гэта вельмі вялікі і складаны шлях, і, мусіць, таму, што я знаёмы з гэтай сферай знутры, у мяне ніколі не было мары стаць «зоркай». Хоць некалькі гадоў быў і прафесійным артыстам, у мяне ёсць другая катэгорыя, якую атрымаў у Віцебскай абласной філармоніі. Гэта быў унікальны выпадак, калі Алена Міхайлаўна Падаляк узяла мяне на работу салістам без профільнай адукацыі.
Я заўсёды быў перакананы ў тым, што мы, артысты, павінны выхоўваць культуру і паказваць найлепшае, але рабіць гэта так, як хоча глядач. У кожнага выканаўцы і калектыву павінны быць тры складнікі поспеху: рэклама, касцюмы і рэпутацыя. Калі ты зрабіў добрае мерапрыемства, а потым праз некаторы час тэлефануюць людзі і запрашаюць яшчэ — гэта значыць, што патрэбны эфект дасягнуты. Калі на самім канцэрце да цябе падыходзяць і захапляюцца, а праз некалькі гадзін забываюць аб тым, хто быў на сцэне, — значыць эмацыянальны след ты не пакінуў, уся работа праведзена дарма.
— Да Цэнтра культуры «Віцебск» вы працавалі начальнікам галоўнага ўпраўлення па культуры і грамадскай рабоце апарату Савета Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі. Наколькі атрыманы там вопыт аказаўся карысным і неабходным сёння?
— За 4,5 года я атрымаў не толькі бясцэнны досвед, але і памяняў некаторыя жыццёвыя прыярытэты ў адносінах да працы і людзей. Пасля святочнага канцэрта з нагоды юбілею ветакадэміі, які я ставіў, мне, маладому хлопцу, быў аказаны высокі давер з боку старшыні Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі, і я атрымаў запрашэнне на працу.
Мы вельмі шмат зрабілі за гэты час, прыемна, што мае пачынанні працягваюцца і цяпер — у праектах і акцыях, сярод якіх — «Мы разам», «Новыя імёны Беларусі» і іншыя. Акрамя вялізнага творчага, гэта быў і сур'ёзны адміністрацыйны вопыт — уменне наладжваць кантакты з міністэрствамі і ведамствамі, кіраўнікамі вялікіх арганізацый. Адным словам, гэты маленькі прамежак жыцця, які па адчуваннях стаў для мяне вялікай часткай, быў яркім, насычаным і карысным.
— Як вы прыйшлі да пасады генеральнага дырэктара Цэнтра культуры «Віцебск» і Міжнароднага фестывалю мастацтваў «Славянскі базар у Віцебску»?
— Не магу сказаць, што гэта было заахвочваннем за работу ў федэрацыі. Мае старанні былі заўважаныя, і кіраванне Цэнтрам культуры і фестывалем стала больш праверкай на трываласць, магчымасцю паказаць сябе ў дзеянні, таму што ў сталіцы праца была больш адміністрацыйная, а тут — гаспадарчая. У ФПБ я па абавязку службы ўзаемадзейнічаў з высокімі службовымі асобамі, гарэў ідэямі і, можа, не заўсёды аддаваў распараджэнні правільна. Тут атрымалася, што тыя кіраўнікі, з якімі я працаваў, сёння аддаюць распараджэнні маёй установе. І цяпер я разумею, наколькі тады калегі з ведамасных устаноў культуры мне дыпламатычна дапамагалі, карэктна накіроўвалі ў патрэбнае рэчышча, за гэта я вельмі ім удзячны.
А ў Цэнтр культуры мяне запрасілі пасля сыходу былога кіраўніка, я параіўся з сям'ёй, таму што зноў трэба было мяняць месца жыхарства, і пагадзіўся. Спачатку было вельмі складана: і чалавечыя, і адміністрацыйныя цяжкасці, але яны толькі загартоўвалі.
Пераважнай эмоцыяй было ўсведамленне вялікай адказнасці не толькі за фестываль, але і за ўсю работу цэнтра. Нельга сказаць, што «Славянскі базар» — гэта мерапрыемства, якому мы ўдзяляем найбольшую ўвагу, — гэта верхавіна айсберга. Нашы іншыя вядомыя праекты, такія як «Арт-парад», фестываль сучаснай харэаграфіі ІFMC, «Віцебскі лістапад», праходзяць на не менш высокім узроўні. Для мяне, як і для многіх маіх калег, фестываль мастацтваў — гэта такая культурная з'ява, аналагаў якой няма ва ўсім свеце. За столькі гадоў яна абрасла новымі мерапрыемствамі, сваімі ўнікальнымі праектамі, і параўноўваць «Славянскі базар» з «Еўрабачаннем» ці «Новай хваляй» нельга ні ў якой ступені. Няма такога фестывалю, на які ў адзін момант акрэдытоўваюцца 5700 артыстаў, дзе ў выканаўцаў няма магчымасці доўгіх рэпетыцый на сцэне, дзе трансляцыя мерапрыемстваў анлайн і ў рэжыме рэальнага часу праходзіць на вельмі высокім узроўні. «Славянка» — брэнд, які ведаюць ва ўсім свеце, — дае магчымасць зарабляць усім арганізацыям горада. Дзякуючы дзяржаўнай падтрымцы і рабоце на адну агульную мэту — зрабіць фестываль нацыянальным брэндам — ён жыве і развіваецца.
— Ці атрымліваецца ў вас пагуляць па фестывальным горадзе, пабываць на мерапрыемствах «Базару», як радавому чалавеку. Ці ўсё ж такі прафесійная дэфармацыя прымушае глядзець на фестываль толькі пад прафесійным ракурсам, заўважаючы яго недахопы?
— У нас з сям'ёй ёсць традыцыя, калі мы ў адзін з дзён выкрадаем час і ідзём есці шашлыкі. Я вельмі люблю адчуванне чэргаў і цэн на «Славянскім базары» (усміхаецца). Часу на гэта, на жаль, няшмат, але выйсці ў горад атрымліваецца.
Да таго ж, у мяне ёсць людзі, якім я вельмі давяраю: гэта мая сям'я, мае бацькі і бацькі жонкі. Гэтых людзей я лічу самымі сумленнымі, таму прашу іх па магчымасці наведаць усе фестывальныя пляцоўкі, заўважыць і дрэннае, і добрае. І, вядома, гэта работнікі дырэкцыі, якія замацаваны за сваімі зонамі адказнасці. Зразумела, што паняцце прафесійнай этыкі не прадугледжвае скардзіцца на працу адзін аднаго, але я заўсёды кажу сваім калегам: мы выяўляем нашы агульныя недахопы не з мэтай кагосьці пакараць, а каб іх устараніць і зрабіць фестываль лепшым. Самае галоўнае, аб чым я прашу ўсіх сваіх калег, — каб кожны на сваім месцы выконваў працу добрасумленна. Калі ўсе звёны аднаго ланцуга будуць працаваць зладжана, не будзе ніякіх праблем.
— За адным яркім фестывальным тыднем стаіць вялікая праца дырэкцыі на працягу ўсяго года. Не заўсёды ўсё ідзе па плане, здараюцца і непрадбачаныя сітуацыі. Як вы спраўляецеся з напружаннем і адкуль чэрпаеце натхненне?
— Мая сівізна — гэта прысвячэнне фестывалю і Цэнтру культуры (усміхаецца). А крыніцай натхнення і энергіі для мяне з'яўляецца мая сям'я. Гэта жонка Крысціна, мае сыны Яраслаў і Арцём, якія робяць мяне шчаслівым нягледзячы на ўсе цяжкасці.
Яшчэ я адпачываю ў працоўных камандзіроўках, калі ёсць магчымасць змяніць геалакацыю. Мне падабаецца наведваць новыя месцы, глядзець за тым, як людзі мастацтва робяць нешта максімальна крутое і незвычайнае. Гэта таксама крыніца натхнення.
— Ваша жонка — таксама творчая асоба, музыка. Наколькі яна падтрымлівае вашы палёты фантазіі і, магчыма, накіроўвае ідэі ў правільнае рэчышча?
— Мая жонка — гераічная жанчына, найлепшая ў свеце. Яна ўсё сваё жыццё прысвяціла мне і дзецям, я ўпэўнены, што яна магла б пабудаваць паспяховую музычную кар'еру дамбрысткі, потым дырыжора, салісткі актэта балалаек у абласной філармоніі. Але ў сувязі з частымі пераездамі і зменай працы яна аддала ўсю сябе сям'і. Я вельмі шаную яе за падтрымку і веру ў самыя розныя перыяды жыцця, з дня ў дзень яна дапамагае выпростваць крылы і рухацца далей.
Але Крысціна — адзін з маіх галоўных крытыкаў. Бывае, што я прыдумаю нешта незвычайнае, а ёй здасца, што ідэя не з лепшых. Я магу паспрачацца, але потым, узважыўшы ўсе «за» і «супраць», пагадзіцца.
— А вашы сыны займаюцца творчасцю?
— Старэйшы танцуе ў заслужаным аматарскім калектыве «Зорка», бо яму гэта падабаецца. Мы не павялі яго мэтанакіравана ў танцы, Яраслаў сам абраў тое, чым хацеў займацца. На маім сольным канцэрце «Вымярэнне жыцця», які прайшоў у сакавіку, мы выканалі песню ўдваіх. Малодшы Арцём зараз наведвае вакальную студыю «ДоМіСолька», дзе малыя танцуюць і спяваюць. Сынам ад мамы перадаўся абсалютны слых — атрымліваецца, што ўся сям'я ў нас творчая.
Калі ў далейшым яны захочуць захапляцца нечым іншым, то мы не станем перашкаджаць, а будзем старацца стварыць умовы для іх рэалізацыі.
— Як любіце праводзіць вольны час?
— Я працаголік і не люблю адпачываць доўга. Нават калі мы з сям'ёй адпраўляемся на мора, для мяне ляжаць пад сонцам праз пару дзён ператвараецца ў катаванне. Таму выбіраем звычайна актыўны адпачынак з экскурсіямі, пастаянным перамяшчэннем.
Нядаўна купілі дачу, таму ўвесь вольны час я праводжу дзесьці паміж саджанцамі памідораў і градамі бульбы (усміхаецца). Калі б нехта некалькі гадоў таму сказаў мне, што я буду «асуджаны» на сельскую гаспадарку, я б не паверыў. А цяпер мне вельмі падабаецца. Раней з бацькам выбіраліся на рыбалку, але зараз на гэта катастрафічна не хапае часу.
— Азіраючыся назад, ці ўсе юнацкія мары і планы рэалізаваны?
— Мая галоўная мара — гэта трэцяе дзіця, дачка. Калі яна калі-небудзь здзейсніцца, я буду самым шчаслівым чалавекам на свеце. А наконт матэрыяльных каштоўнасцяў — у мяне ўсё ёсць. Калі чагосьці не хапае, то заўсёды можна зарабіць і купіць. Галоўнае, каб мая сям'я і дзеці былі здаровымі.
Аляксандра ГВОЗДЗЕВА
Фота Дзмітрыя Осіпава і БелТА
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
