Горад Ляньюньган, што ў правінцыі Цзяньсу, — гэта не толькі адзін з найбуйнейшых сусветных партоў (уваходзіць у глабальны топ-20) на ўзбярэжжы Жоўтага мора, але і вялікі маляўнічы горны раён. «Калі б вобраз Сунь Укуна ўвасобіўся ў рэальнасць, ён бы прыняў абрысы Ляньюньгана», — сказаў калісьці старшыня КНР Сі Цзіньпін, зірнуўшы на тутэйшае наваколле. Біяграфія знакамітага героя кітайскага класічнага рамана і яго падарожжа на Захад бярэ свой пачатак тут, на гары Хуагашань, каля партовага горада.
Але аб усім па парадку. «Падарожжа на Захад» — адзін з чатырох класічных раманаў на кітайскай мове. Апублікаваны ў 1590-я гады без указання аўтара. У XX стагоддзі зацвердзілася меркаванне, што напісаў яго кніжнік У Чэн'энь. Фантастычна-сатырычны раман у 100 раздзелах апавядае аб падарожжы манаха Сюаньцзана па Шаўковым шляху ў Індыю па будыйскія сутры. Галоўнай дзеючай асобай, аднак, з'яўляецца не сам Сюаньцзан, які іграе вельмі пасіўную ролю, а яго спадарожнік цар малпаў Сунь Укун. Сярод іншых спадарожнікаў манаха — камічны паўчалавек-паўсвіння Чжу Бацзэ, манах Ша Сэн і белы конь-дракон, які раней быў прынцам.
Гістарычная аснова рамана абрастае самымі фантастычнымі прыгодамі, фальклорны апавядальны пачатак спалучаецца з аўтарскім, народныя словы — з высокім літаратурным стылем, проза перамяжоўваецца шматлікімі вершаванымі ўстаўкамі. Падарожнікам сустракаюцца і супрацьстаяць розныя істоты, якія часта з'яўляюцца пярэваратнямі. Сунь Укун валодае здольнасцю да 72 ператварэнняў і мае чароўны кій. Аднак нягледзячы на гэта і падтрымку спадарожнікаў, яму часта не па сілах адолець пярэваратняў, і тады на дапамогу прыходзяць бадхісатвы.
Вядома ж, з такой багатай фактурай «Падарожжа на Захад» і ўласна Сунь Укун сталі асновай для шматлікіх спектакляў, кінафільмаў, серыялаў, мультфільмаў і відэагульняў. Знаўцы скажуць, што гэта цэлы сусвет, які захоплівае ўяўленне. Аднак, паверце, нават самая прыгожая і даведзеная да дасканаласці спецыялістамі відэаэфектаў карцінка не вартая арыгінала. Мне пашчасціла пабачыць тую самую гару, дзе, паводле старажытных паданняў, з'явіўся і ўладарыў той самы цар малпаў.
Хуагашань з даўніх часоў лічыцца «самым маляўнічым месцам у Дунхаі» і «адной з чатырох боскіх гор Кітая», уражваючы падарожнікаў не толькі прыроднай прыгажосцю, але і помнікамі гісторыі, і міфалагічным каларытам. Гэта турыстычная зона плошчай больш чым 75 кв. кіламетраў, нацыянальны геалагічны парк. Хуагашань можна перакласці як «гара кветак і пладоў». Галоўны ўваход на тэрыторыі гары зроблены вельмі арыгінальна. Каля ўвахода — вялізная каменная скульптура цара малпаў. Непадалёк усталяваны велізарны гарэльеф, які паказвае карціну падарожжа будыйскага манаха Сюаньцзана і яго трох вучняў у Індыю па святыя сутры. Дарогу на гару ахоўваюць чатыры каменныя львы.
Захаваўся і камень, адкуль, паводле паданняў, з'явіўся Сунь Укун. Наведвальнікаў сустракаюць каменныя малпы. Адно з цікавых месцаў — пячора з воднымі «фіранкамі» перад уваходам (Шуйляньдун). Кажуць, што гэтая пячора была выдатным жыллём для самога Сунь Укуна і яго «дзяцей-малпаў». Яе загароджвае вадаспад, як натуральная заслона. А ў самой пячоры, якая знаходзіцца за воднымі «фіранкамі», ціха і самотна. Тут ёсць каменныя сталы, зэдлічкі. Яны зроблены не людзьмі, а самой прыродай. І зараз у пячоры ўзнікае пачуццё, што адсюль толькі-толькі сышлі Сунь Укун і малпы. Кажуць, што аўтар рамана «Падарожжа на Захад» пабываў на гэтай гары ў пошуках натхнення для працы над раманам. Аднойчы, калі У Чэн'энь адпачываў у пячоры, ён заснуў. Яго адразу акружыў натоўп малпаў, якія заўважылі рукапіс пісьменніка. Праглядзелі і раззлаваліся, крыўдуючы на пісьменніка за тое, што ён шмат напісаў, але нічога пра іх у рукапісе няма. Таму малпы разарвалі старонкі рамана. Пісьменнік прачнуўся і не знайшоў ні рукапісу, ні пяра, убачыў толькі жывых малпаў. Сцвярджаюць, што У Чэн'энь не раззлаваўся, а, наадварот, у яго з'явілася сімпатыя да гэтых жывёлін, і ён вырашыў узяць малпаў у якасці герояў свайго рамана. У наш час у гэтай пячоры здымалі знакамітыя кадры для тэлесерыяла «Падарожжа на Захад». На гары Хуагашань шмат гротаў, якія аб'ядналі пад агульнай назвай «72 пячоры». Усе яны сфарміраваліся ў выніку руху зямной кары. рамане «Падарожжа на Захад» напісана, што ўсе дэманы з 72 пячор здаліся цару малпаў, пасля гэтага яны перайшлі на бок дабра і ў бітве за гару адыгралі галоўную ролю.
Хуагашань адметная не толькі прыгожай прыродай, але і багатымі культурнымі каштоўнасцямі. Ансамбль старажытнай архітэктуры на гары прыцягвае ўвагу турыстаў, не саступаючы прыгажосці прыроды. На гары захаваліся старажытныя архітэктурныя збудаванні, руіны старых пабудоў і надпісы на камені, пакінутыя літаратарамі розных часоў. Тут былі ўзведзены храмы і пагады пры дынастыях Тан, Сун, Юань, Мін і Цын. У 1691 годзе Кансі, імператар дынастыі Цын, зрабіў надпіс, чым выказаў сваю глыбокую павагу перад бажаством гары Хуагашань.
Вежа князя А Юя, што знаходзіцца каля падножжа гары, была ўзведзена тысячу гадоў таму — яшчэ ў 1023-м. Пабудова васьмігранная з 9 прыступкамі вышынёй 10 метраў. Яна ўзведзена цалкам з цэглы. Вежа, выкарыстоўваючы сучасную тэрміналогію, сейсмаўстойлівая — яна некалькі разоў вытрымала землятрусы і не разбурылася. Палац Саньюаньгун знаходзіцца ў цэнтры аднайменнага архітэктурнага комплексу на гары Хуагашань. Згодна з наяўнымі запісамі, ён быў заснаваны пры дынастыі Тан, перабудаваны пры дынастыі Сун і пашыраны пры дынастыі Мін. У часы праўлення дынастыі Цын яго шмат разоў рамантавалі. У 1938 годзе палац пацярпеў падчас бамбардзіроўкі японскімі захопнікамі, і ў 1939-м яго падпалілі японцы. Пасля будынак пачалі рэстаўрыраваць паводле архітэктурнага стылю дынастыі Мін. І цяпер тут сфарміраваны храмавы комплекс, галоўнай пабудовай якога з'яўляецца храм Хайнін. Юйхуан — даоскі храм. Да 1587-га ён быў самай высокай пабудовай архітэктурнага комплексу Саньюаньгун. Гэты храм умела ўпісаны ў горны рэльеф.
Хвоя, якая расце з правага боку ад галоўнага ўваходу ў палац Саньюаньгун, памятае яшчэ часы дынастыі Сун. А двум дрэвам гінкга ва ўнутраным дворыку палаца ўжо больш чым 1100 гадоў. Вяршыня Юйнюй (624,4 метра) — найвышэйшы пункт правінцыі Цзяньсу. Яна названа ў гонар міфічнай нефрытавай жанчыны, якая жыла ў Нябесным палацы (Цяньгун), які апісаны ў «Падарожжы на Захад». Яна прыляцела на Зямлю, каб знайсці сваё каханне. Кажуць, калі гара ахутана туманам, з'яўляецца казачная вытанчаная постаць Юйнюй. Нам пашчасціла: калі ўзабраліся на Хуагашань, легендарную гару ахінуў рамантычны вэлюм. І, здаецца, сярод велічных шатаў тысячагадовых дрэў з'явілася Юйнюй.
На гары кветак і фруктовых садоў збіраюць багаты ўраджай садавіны і ягад. Напрыклад, добра растуць кітайская актынідыя (усім вядомая ківі), белы абрыкос, кітайскі каштан. Ёсць на гары і незвычайны бамбук, які называецца «золата з нефрытамі». Гэта адзін з чатырох вядомых відаў дэкаратыўнага бамбука ў Кітаі. Сам ён залацісты, але з зялёнымі выемкамі ў каленцах, якія вельмі падобныя на зялёныя нефрыты. Акрамя як на гары кветак і пладоў, гэты від не выжывае нідзе ў свеце. Таму ён вельмі шануецца. На гары таксама расце чай, які называецца «юньу» (у перакладзе «аблокі і туманы» — назва адпавядае наваколлю). Знаўцы сцвярджаюць, што яго варта піць менавіта тут і заварваць вадой з горнай крыніцы. Кажуць, толькі такім чынам можна насамрэч адчуць унікальны смак напою.
На вяршыні — тэатралізаванае дзейства: гасцей сустракае... сам Сунь Укун уласнай персонай. З ім можна сфатаграфавацца на памяць. А крыху ніжэй, на аўтамабільнай стаянцы, з дрэў чарадой спускаюцца малпы, якія, быццам вавёркі ў мінскіх парках, ласуюцца рознымі прысмакамі непасрэдна з рук турыстаў. Дзіўныя мясціны, што і казаць...
Мікалай ЛІТВІНАЎ
Фота аўтара
Ляньюньган.
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
