На нарадзе ў кіраўніка дзяржавы, якая прайшла ў пашыранам фармаце, абмяркоўваўся шырокі спектр найбольш актуальных пытанняў: пачынаючы ад росту эканамічных паказчыкаў і спрашчэння працэсу будаўніцтва, заканчваючы падрыхтоўкай да ўборачнай кампаніі і правядзеннем II Гульняў краін СНД, якія ў пачатку жніўня прыме Беларусь. Акрамя таго, увага ўдзельнікаў нарады была засяроджана на паляпшэнні інвестыцыйнай дзейнасці, стане спраў у раслінаводстве і жывёлагадоўлі, якасці дарог. Канкрэтныя прапановы ўнесены па законапраекце аб інвестыцыйнай дзейнасці і Указе аб набыцці арэнднага жылля медыцынскімі супрацоўнікамі. Прэм’ер-міністр далажыў аб асноўных выніках работы эканомікі за пяць месяцаў бягучага года. Са справаздачамі, якія датычацца выканання даручэнняў Прэзідэнта, выступілі ўсе віцэ-прэм’еры.
На пачатку нарады кіраўнік дзяржавы звярнуў увагу на тое, што эканамічныя пытанні рэгулярна абмяркоўваюцца на сустрэчах з членамі ўрада. Прадметам размовы нарады ў пашыраным фармаце сталі найбольш актуальныя пытанні, якія датычацца не толькі эканамічнай сферы. Аднак эканоміка ўсё ж была ў прыярытэце.
«Наша статыстыка публікуе вынікі: валавы ўнутраны прадукт склаў 100,9%, — адзначыў Прэзідэнт. — Назіраецца выхад на станоўчыя тэмпы росту інвестыцый у асноўны капітал, дадалі 2,5% да мінулага года. Аднак пакуль гэта слабы задзел для выканання ўстаноўленых заданняў нават за паўгоддзе».
Беларускі лідар пацікавіўся ў прэм’ер-міністра, ці па ўсіх паказчыках выйшлі на станоўчую дынаміку, ці атрымалася ў поўнай меры пераадолець леташнія цяжкасці: лагістычныя і транзакцыйныя выдаткі, пошук новых партнёраў і рынкаў. Удакладніў Прэзідэнт і тое, як выконваюцца мэтавыя заданні.
Ад першага віцэ-прэм’ера кіраўнік дзяржавы папрасіў прадметнай раскладкі: дзе ўрад бачыць рэзервы па нарошчванні інвестыцый па выніках года — а гэта 120%. Яшчэ адно з пытанняў, якое хвалюе Прэзідэнта, — наколькі эфектыўная рэалізацыя канцэпцыі «адзін раён — адзін праект».
Аляксандр Лукашэнка расказаў, што яму на разгляд унесены законапраект аб садзейнічанні і стымуляванні рэалізацыі інвестыцыйных праектаў. Па меркаванні распрацоўшчыкаў, ён дапаможа выправіць сітуацыю. «Не ведаю, якую сітуацыю хочаце выправіць, — заўважыў Прэзідэнт. — Правілы пэўныя ўстаноўлены адпаведным указам. Чаго тут не хапае?»
Беларускі лідар звярнуў увагу на тое, што, па сутнасці, прадстаўлены законапраект прыходзіць на змену Дэкрэту № 10, які амаль 15 гадоў служыў прававой асновай для заключэння інвестыцыйных дагавораў з прадастаўленнем дзяржавай ільгот і прэферэнцый. «У свой час гэта быў прарыўны дакумент, — канстатаваў ён. — За мінулыя гады прадстаўнікамі 20 краін інвесціравана звыш 8 мільярдаў долараў. Паспяхова рэалізавана больш за тысячу праектаў. Але ў апошнія некалькі гадоў аб’ём інвестыцый — як знешніх, так і ўнутраных — зніжаецца, што не лепшым чынам адбіваецца на рабоце эканомікі».
Кіраўнік дзяржавы адзначыў, што любая краіна сёння імкнецца прапанаваць інвестарам прывабныя ўмовы. «Мы таксама павінны ствараць канкурэнтныя перавагі, каб грошы ўкладваліся ў перспектыўныя, высокатэхналагічныя, інавацыйныя вытворчасці менавіта сюды, у Беларусі», — паставіў задачу Прэзідэнт. Пры гэтым кіраўнік дзяржавы падкрэсліў: ён не супраць разумных навацый, заўсёды гатовы іх падтрымаць. Аднак сутнасць новаўвядзенняў, па яго словах, павінна быць зразумелая, а галоўнае, каб яны былі эфектыўныя. Перш чым гэты дакумент будзе накіраваны ў парламент, кіраўніком дзяржавы пастаўлена задача ўважліва яго вывучыць.
Аляксандр Лукашэнка канстатаваў, што ў бягучых геапалітычных абставінах цяжка разлічваць на прыход у беларускую эканоміку заходніх інвестараў. «Давайце будзем арыентавацца на іншых: усходніх, азіяцкіх, афрыканскіх і гэтак далей, — прапанаваў ён. — Ды і з заходнімі трэба працаваць. Не трэба адвяргаць з парога».
Прэзідэнт нагадаў удзельнікам нарады сваё правіла: у аснове любога праекта павінна пераважаць сацыяльная адказнасць — паўнавартасная занятасць для працаўнікоў, годныя заробкі, шырокі сацпакет і, натуральна, аплата падаткаў. Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што нават не трэба яму прапаноўваць варыянт пазбаўлення інвестараў ад выплаты падаткаў. «Паслухайце, у нас ужо створаны так званыя афшорныя тэрыторыі, — нагадаў ён. — Давайце будзем працаваць. Але толькі прыехаць сюды і, як раней казалі, высмактаць усе сокі з народа, выціснуць усё, што можна, заплаціць нейкую капейку (рабочым 500 долараў, скажам) і пры гэтым не плаціць падаткі а асноўны прыбытак вывезці ў выглядзе дэвідэнтаў у несяброўскія перш за ўсё краіны, — я не думаю, што такія праекты нам патрэбны. Трэба прыходзіць не як у бананавую рэспубліку, а ў высокатэхналагічную і высокаразвітую. І працаваць трэба перш за ўсё са сваімі інвестарамі».
Спыніўся Прэзідэнт і на пытанні, якое ў дадзены момант хвалюе не толькі аграрыяў, а ў цэлым насельніцтва. У некаторых рэгіёнах краінах працяглы перыяд не было дажджоў. Аднак засуха — гэта не нагода для некаторых кіраўнікоў на месцах схаваць пэўныя недапрацоўкі на палетках.
«Пачынаць галасіць наконт таго, што ў нас нешта не атрымаецца і ўжо загадзя рыхтаваць мяне да таго, што вы праваліце сельскагаспадарчы год, не трэба, — папярэдзіў Аляксандр Лукашэнка. — Я разумею, што адбываецца. Так, падсушыла. У пэўных раёнах. І перш за ўсё пацярпелі збожжавыя і травы. Але мы дамовіліся месяц таму. Ураду было даручана: трэба прыбраць сенажныя траншэі, дзе мы не атрымаем ураджай, пераараць і пасеяць — пакосна, пажніўна — кражакветныя, рэдзьку алейную, яшчэ нешта — для таго, каб атрымаць травяністыя кармы».
Што датычыцца збожжавых, у выпадку неўраджаю сітуацыя не стаіць так востра. «Калі мы недаатрымаем пэўную колькасць (200 — 300 тон) збожжа, сёння лішак у нашых суседзяў, — заўважыў Прэзідэнт. — Мы заўсёды купім гэтае збожжа. І пры тым збожжа сёння прапаноўваюць па вельмі нізкіх цэнах, якія часам нават ніжэйшыя за наш сабекошт. Я ўжо ўраду прапаноўваў: трэба закупіць і пакласці ў свабодныя сховішчы. У нас іх хапае, з савецкіх часоў. Мы ўсё захавалі. Няхай таннае збожжа ў нас будзе».
Беларускі лідар паставіў задачу падумаць, як нарыхтаваць травяністыя кармы. Па яго словах, мы можам гэта зрабіць. «Катастрофы няма — і гэта прызнае вядучы сельскую гаспадарку віцэ-прэм’ер, — рэзюмаваў кіраўнік дзяржавы. — Няма катастрофы! Проста цяпер трэба зарыентавацца своечасова — там, дзе падсушыла».
Аляксандр Лукашэнка расказаў, што ў сельскагаспадарчых паказчыках ён арыентуеца на эксперыментальнае поле Прэзідэнта, на якім апрацоўваюцца некалькі відаў культур. Нягледзячы на засуху, усе культуры знаходзяцца ў добрым стане. «Зноў пытанне: чаму? — пацікавіўся кіраўнік дзяржавы і адказаў: — Бо па тэхналогіі ўсё зроблена. Унеслі неабходныя ўгнаенні, у тым ліку арганіку, як належыць, пасеялі, падкармілі, калі лішак вільгаці быў — атрымалі вынік».
Спыніўшыся на пытанні жывёлагадоўлі, Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што па выніках пяці месяцаў ва ўсіх абласцях адзначаецца рост вытворчасці жывёлы і птушкі (па рэспубліцы амаль на 5%), малака (на 6%). Прэзідэнт даручыў захаваць гэтыя тэмпы і атрымаць добры вынік напрыканцы года.
Пацікавіўся беларускі лідар, што ідуць справы з запасамі. Яго праінфармавалі, што, напрыклад, сухое малако і масла дзяваць няма куды. «Свет галадае, а ў нас няма куды дзяваць, — акцэнтаваў ўвагу Аляксандр Лукашэнка. — І ў прамысловасці мне будуць расказваць, што гэта звычайная з’ява. У мінулым годзе — звычайная, у пазамінулым — звычайная, а лішкі на складах існуюць».
Закрануў кіраўнік дзяржавы і яшчэ адно адчувальнае пытанне, якое вельмі непакоіць грамадзян, — якасць дарог. «Усе на аўтамабілях: у некаторых — па два-тры на сям’ю, — канстатаваў ён. — Плаціць, праўда, ніхто не хоча за дарогі. Хто павінен за дароогі плаціць? Той, хто перамяшчаецца. Нейкую капейку заплацілі — і ўжо гвалт на ўсю рэспубліку: «Ах, шмат!»
Прэзідэнт нагадаў, што быў час, калі Беларусь дасягнула высокага ўзроўню па стане дарожнага пакрыцця і стала прыкладам для многіх краін на постсавецкай прасторы. Але, па яго словах, варта было крыху аслабіць кантроль, як сітуацыя стала пагаршацца. Падчас сваёй рабочай паездкі ў Гродзенскую вобласць у красавіку гэтага года кіраўнік дзяржавы ўжо звяртаў увагу на тое, што сярод насельніцтва расце колькасць скаргаў на гэтую тэму. У сувязі з гэтым профільнаму віцэ-прэм’еру пастаўлена задача — на працягу 2023 года ўсе дарогі прывесці ў парадак, адрамантаваць.
Кіраўнік дзяржавы нагадаў, што ў студзені ўрад яму абяцаў спрасціць працэс будаўніцтва — так, як гэта раней было зроблена для індывідуальных дамоў. Што датычыцца прыватнага сектара, Прэзідэнту дакладваюць, што большасць праблем, звязаных з доступам да камунікацый, дакументацыяй і гэтак далей, вырашыліся, і людзі задаволеныя. «Добра, калі так, але я сумняваюся, — дадаў ён. — Гэта мы ў бліжэйшы час праверым. Але не хацелася б, каб размова была аналагічная ахове здароўя».
Аляксандр Лукашэнка канстатаваў, што для таго каб пачаць будаваць шматпавярховік, завод, прамысловы аб’ект, трэба сабраць дзясятак-другі тэхнічных умоў ад энергетыкаў, МНС, санстанцыі, мясцовай улады і іншых. І столькі ж даведак потым неабходна атрымаць у канцы будаўніцтва. У сувязі з гэтым Прэзідэнт прапанаваў профільным віцэ-прэм’еру і міністру вывучыць гэтае пытанне: магчыма, па пэўных кірунках можна адмовіцца ад некаторых даведак.
У працяг тэмы будаўніцтва шматкватэрных дамоў кіраўнік дзяржавы пацікавіўся, чаму ніяк не вырашаецца раз і назаўжды праблема з даўгабудамі. У гэтым «ганебным статусе», як падкрэсліў ён, цяпер 20 жылых дамоў, з іх у Мінску — 17. Прэзідэнт удакладніў, ці ёсць тут ва ўрада прапрацаваныя рашэнні па гэтым пытанні.
Беларускі лідар расказаў наконт правядзення аднаго эксперымента, калі побач з населеным пунктам Аколіца хуткімі тэмпамі вырашылі пабудаваць вёску. «Нешта я не бачу вёску пакуль — паўгода прайшло, — дадаў ён і нагадаў, як яго крытыкавалі за будаўніцтва другой кальцавой дарогі вакол сталіцы: — Цяпер люба-дорага глядзець. Дагэтуль стаіць — ні трэшчыны! А ўсе супраць былі».
Як тады кіраўнік дзяржавы сачыў за гэтай будоўляй, так і цяпер будзе кантраляваць будаўніцтва вёскі. «Трэба пабудаваць хутка, эфектыўна прыгожую вёску, — даў ён адпаведнае даручэнне профільнаму віцэ-прэм’еру. — Людзі там з задавальненнем будуць жыць, купяць гэтыя ўчасткі».
Кажучы аб прамысловасці, беларускі лідар звярнуў увагу на складскія запасы. Указаў кіраўнік дзяржавы і на такія недахопы, як адсутнасць якасных зрухаў у дрэваапрацоўцы, маруднасць у засваенні расійскага крэдыту на інтэграцыйныя праекты.
Прэзідэнт адзначыў, што апошнія некалькі тыдняў верхнія радкі ўсіх навін займаюць пытанні сацыяльнага блоку. «З вынікамі цэнтралізаваных іспытаў, быццам бы, разабраліся, ідзе ўступная кампанія, — звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка. — Увосень, як дамаўляліся, мы прааналізуем яе вынікі і канчаткова расставім усе кропкі над „і“. Больш вяртацца, я ўжо пра гэта казаў, да пытанняў адукацыі нельга. Нельга ўвесь час калашмаціць прафесарска-выкладчыцкі склад і настаўнікаў на месцах, а таксама бацькоў па пытаннях адукацыі. Таму ў нас апошні бар’ер — восень, калі вы ўнясеце канчатковыя прапановы: пачынаючы ад стварэння падручнікаў (новых, эфектыўных, талковых) і заканчваючы адукацыяй у ВНУ, а таксама выпускнымі экзаменамі (у базавай, сярэдняй школе) і паступленнем у ВНУ».
Што датычыцца праблемных пытанняў у медыцыне, нядаўна кіраўнік дзяржавы праводзіў вялікую нараду. «Задачы — выразныя і канкрэтныя — пастаўлены, — нагадаў ён. — Фактаў безгаспадарлівасці і непрафесіяналізму ў сферы, адказнай за здароўе нацыі, быць не павінна».
Пры гэтым Прэзідэнт нагадаў, што адпаведная камісія (міжведамсная рабочая група па праверцы сістэмы аховы здароўя) працягвае працаваць. Праўда, яе завалілі скаргамі. У гэтай сувязі кіраўнік дзяржавы звярнуўся да людзей і папрасіў іх, каб яны не загружалі членаў камісіі, якіх усяго крыху больш за дзясятак чалавек, пытаннямі, якія павінны вырашаць іншыя органы ўлады. «Яны (члены камісіі. — «Зв».), вядома, на гэта рэагуюць, але замяніць усіх не могуць, — патлумачыў беларускі лідар і расказаў аб нядаўнім звароце ў камісію жыхароў Жлобінскага раёна. Члены камісіі прыехалі на месца, разгледзелі скаргі, разабраліся, сабралі спецыялістаў, навучылі, параілі, што неабходна рабіць, каб падобнага не было. У сувязі з гэтым кіраўнік дзяржавы задаецца пытаннем: «А Міністэрства аховы здароўя дзе?»
Звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка і на яшчэ адзін момант, звязаны з работай камісіі — дакладней, ліквідацыяй заўваг, прад’яўленых ёй установам аховы здароўя. «Усе губернатары кінуліся пыл у вочы пусціць: адрамантавалі ФАПы, раённыя бальніцы, грошы выдзелілі — пачаўся бурны рамонт, — канстатаваў беларускі лідар. — Гэта трэба зрабіць, я не супраць гэтага, але трэба разумець, што ФАПы, участковыя бальніцы павінны функцыянаваць і каб людзі былі задаволены».
Пры гэтым Прэзідэнт падкрсэліў, што ўстановы аховы здароўя павінны быць поўнасцю забяспечаны лекамі, а медыцынскі персанал павінен умець працаваць з людзьмі. «Не забывайцеся аб прафесіяналізме гэтых людзей, — дадаў ён. — А то зноў палацы створыце, і там сядзе ў крэсла нехта з медыцынскіх супрацоўнікаў, і вы дакладзеце, што ўсё зрабілі». Галоўнае, на думку кіраўніка дзяржавы, — прафесіяналізм людзей на месцах.
«Трэба разглядаць у комплексе»
Спыніўся кіраўнік дзяржавы і на сваім ранейшым даручэнні прадаставіць медыкам права набываць ва ўласнасць арэнднае жыллё. «Мы яго стваралі для асаблівых выпадкаў, — нагадаў Аляксандр Лукашэнка. — Для таго, каб вырашыць пэўныя праблемы, сёння прапаноўваюць частку гэтага жыцця зрабіць звычайным. Навошта стваралі гэтае арэнднае жыллё? Будавалі людзі, куплялі людзі — няхай бы будавалі і куплялі. Калі мы стварылі арэнднае жыллё, навошта яго прадаваць?»
Урадам унесены праект Указа, які прадугледжвае адпаведныя ўмовы, у прыватнасці, для медыкаў. «Я шчыра скажу, не ў крыўду медыкам, — заўважыў Прэзідэнт. — Яны, вядома, малайцы (у пераважнай большасці): лечаць нас, ходзяць за намі і іншае — яны заслугоўваюць увагі. Але адну ўвагу я ўжо ім ўдзяліў, калі можна так сказаць. Тады пра жыллё не казалі, а казалі пра грашовае забеспячэнне, пра заробак. Я практычна ім пакінуў усе грошы, якія мы накіроўвалі для лячэнне COVID. Сёння ўжо пра заробак медыкі не кажуць. Не таму, што ён вялікі, бо ўжо нязручна казаць у параўнанні з іншымі».
Цяпер медыцынскія супрацоўнікі, як адзначае кіраўнік дзяржавы, уздымаюць пытанне аб жыллі. «Пасля таго, як мы выявілі вялізную колькасць недахопаў у сферы аховы хдароўя, назаўтра або нават у гэты час прыходзяць і кажуць: „Слухайце, вы нам яшчэ дайце“, — уводзіць у курс справы беларускі лідар. — Не зусім час удалы».
Аляксандр Лукашэнка не адмаўляе, што да гэтага пытання яшчэ трэба вярнуцца. Аднак, па яго словах, акрамя медыцынскіх работнікаў, у нас ёсць яшчэ і педагагічныя, сацыяльныя, ваеннаслужачыя (хоць па гэтай катэгорыі і прыняты пэўныя рашэнні), якія таксама могуць узняць жыллёвае пытанне. «І гэта справядліва пастаноўка пытання, дапусцім, з боку выкладчыкаў: у школах і ВНУ, — лічыць Прэзідэнт. — Справядлівая. А ці зможам мы яе задаволіць гэтых людзей?»
У выніку кіраўнік дзяржавы даручыў разглядаць жыллёвае пытанне ў комплексе, пры гэтым падкрэсліў, што ўсе прапановы і рашэнні, якія будуць прымацца, павінны быць добра прадуманымі, дакладнымі, зразумелымі і абавязкова справядлівымі для людзей.
Яшчэ адно надзённае пытанне, якое было даручана разгледзець ураду, — як бацькі выкарыстоўваюць дапамогі на дзяцей. Кіраўнік дзяржавы пацікавіўся, ці ідуць гэтыя дзяржаўныя сродкі на патрэбы дзіцяці.
«Мы выдаткоўваем немалыя грошы для таго, каб падтрымаць дзетак, — нагадаў беларускі лідар, удакладніўшы, што размова ідзе не толькі пра шматдзетныя сем’і. — Цяпер амаль у 10 тысячах сем’яў дзеці прызнаны тымі, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы. 10 тысяч сем’яў не могуць дагледзець як належыць сваіх дзяцей. Нядбайныя бацькі проста прапіваюць дзіцячыя дапамогі, а церпяць дзеці».
Прэзідэнт нагадаў, што ўжо патрабаваў ад урада зрабіць усё, каб грошы, якія дзяржава выдзяляе для дзяцей, даходзілі да дзяцей, а не выкарыстоўваліся нядбайнымі бацькамі для набыцця чарговай бутэлькі. «Я вас папрасіў — прымяняйце любыя меры, расказаў вам аб сваім горкім вопыце, калі я кіраўніком працаваў і якія меры прымаў», — нагадаў Аляксандр Лукашэнка.
Пазіцыя кіраўніка дзяржавы па гэтым пытанні адназначная — грошы, якія выдзяляюцца дзяржавай, павінны даходзіць да дзяцей, а не да бацькоў, якія злоўжываюць алкаголем. «Дзеці ні ў якім разе не павінны быць абдзелены, а безадказных бацькоў трэба прыводзіць у прытомнасць — перакананы ён. — Нарадзіў дзіця — ты за яго галавой адказваеш. Не хочаш — прымусім».
Абмяркоўваючы тэму спорту, кіраўнік дзяржавы нагадаў, што з 4 па 14 жніўня 2023 года ў 11 гарадах Беларусі пройдуць ІI Гульні краін СНД. «У існуючых умовах гэты фестываль спорту набывае асаблівае значэнне для беларускіх спартсменаў і шырокага кола нашых сяброў, якія пацвердзілі ўдзел, — падкрэсліў Прэзідэнт. — Трэба не проста правесці Гульні на самым высокім узроўні. Мы павінны ў чарговы раз паказаць, што Беларусь — адкрытая і міралюбівая краіна, дзе створаны камфортныя і бяспечныя ўмовы для нашых людзей і нашых гасцей».
Аднак галоўнае, вядома, — вынік. Аляксандр Лукашэнка акцэнтаваў увагу, што ў беларусаў няма ніякага маральнага права выступіць на гэтых Гульнях дрэнна.
У завяршэнні нарады Прэзідэнт перасцярог віцэ-прэм’ераў, а таксама іншых адказных асоб, каб не прыкрываліся ў праблемных пытаннях, перш за ўсё эканамічнага характару, санкцыямі. Вялікі патэнцыял у вырашэнні многіх праблем кіраўнік дзяржавы бачыць у губернатарах. Так, эканоміка працуе — і гэта факт. Аднак самазаспакойвацца, на думку беларускага лідара, пакуль рана. Па ўсіх напрамках развіцця трэба рухацца ў два, а то і ў тры разы хутчэй. А праблемы, якія хоць і нязначныя, але могуць паўплываць на сітуацыю ў будучыні, трэба бачыць і вырашаць ужо сёння.
Вераніка КАНЮТА
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
