У розных кутках Беларусі, як і дзесяцігоддзі назад, працуе нямала цікавых, яркіх паэтаў, нямала празаікаў, прачытаўшы адзін верш, адкрыўшы адно-другое апавяданне якіх, пачынаеш шукаць іншыя творы гэтых аўтараў. Яны, здараецца, не часта друкуюцца ў рэспубліканскай літаратурна-мастацкай перыёдыцы. Бывае, што ў Мінску зусім не выходзяць іх кнігі... Наклады тых зборнікаў, якія яны ўсё ж часам выдаюць за свой уласны кошт, — у межах 50 — 200 асобнікаў. І рэцэнзенты заўважаюць далёка не ўсе выданні...
Шкадую, што не патрапіла мне раней на вочы кніга Уладзіміра Васько «Зігзагі лёсу» (выйшла ў гродзенскім выдавецтве «ЮрСапрынт» у 2017 годзе), паэта і празаіка, які даўно жыве ў Лідзе. Зараз — на пенсіі. А раней працаваў у лідскай раённай газеце, настаўнічаў на Дзятлаўшчыне. Нарадзіўся Уладзімір Васько ў вёсцы Ліпічанка Шчучынскага раёна.
«Зігзагі лёсу» — кніга, якая «апавядае пра асабісты жыццёвы шлях аўтара, яго эмацыянальнае і разумовае ўспрыняцце людзей, з якімі сустракаўся, прыроды, навакольнага свету». У. Васько ўзнаўляе словам сваю памяць, пачынае з самага маленства (нарадзіўся пісьменнік 2 студзеня 1937 года). Адкрыта, шчыра паказвае, якія яго акружалі блізкія, як складваўся побыт у розныя дзесяцігоддзі, якімі былі першыя крокі на ніве творчасці. Вось дзе сапраўды пераконваешся, што кожнае жыццё цікавей іншага рамана. А мо і ёсць наша жыццё — самы яркі і сапраўдны, самы дасканалы раман?! І справа не ў прыгодах, не ў тым, што на шляху былі цікавыя сустрэчы ці вандроўкі. Усё, відаць, у іншым — у здольнасці чалавека, аўтара выкласці самае патаемнае, самае інтымнае, асабістае і ўзвесці яго ў ранг цікавага адлюстравання часу і чалавека ў часавай прасторы.
«Жыццё ў каморцы. Вайна» — першы раздзел, першы «зігзаг»... «У мяне вельмі рана прачнулася памяць. Помню нават цяпер, як я маленькім ляжаў у калысцы, сплеценай з лазы дзедам з Шаршнёў Пятром Ігнатавічам Белушам, а мама калыхала гэтую калыску і спявала мне песні. <...> Дзіцячым розумам хацеў улавіць сэнс слоў калыханкі, але не ўсё мне ўдавалася. Затое разумеў сэнс размоў у хаце. Мама жалілася роднай сястры Веры, якая прыязджала з Шаршнёў у адведкі, што так многа работы, а малы ўсё не спіць. Клопаты бліз печы і па гаспадарцы з’ядалі ўвесь час мамы. А я не спаў таму, што вельмі любіў слухаць матчыныя песні. Але пра сябе думаў: „Ну раз у вас шмат работы і вы хочаце, каб я спаў, то буду спаць“. І засынаў. Не кемлю, праўда, у якім узросце тады быў: год, паўтара ці два.
Яшчэ я помню, як з калыскі любіў разглядаць сучкі ў бярвеннях сцяны. Жылі мы да Вялікай Айчыннай вайны (ды і ў вайну) у каморцы з адным акном. На непабеленых сценах надта выразна выступалі сучкі рознай формы: маленькія, кругленькія, з капеечную манету, і авальныя, прадаўгаватыя, накштал невялікага курынага яйка. Гэтыя сучкі былі для мяне своеасаблівымі карцінкамі, якімі я падоўгу мог любавацца, таму таксама не хацеў засынаць. А для мамы быў лішні клопат...»
Успаміны пра маленства, дзяцінства, першыя гады вучобы ў школе, першае каханне, пра першы апублікаваны верш (а гэтым творам была «Песня о советской жизни», надрукаваная ў Жалудоцкай раённай газеце «За Радзіму») вельмі кранальныя, хаця і лаканічныя, падаюцца глыбіннымі, уражлівымі. Сваё жыццё адлюстроўвае сапраўдны пісьменнік, які не толькі пільна ўглядаецца ў мінулыя дні, а яшчэ паказвае ўсю палітру перажыванняў, эмацыйных узрушэнняў, здавалася б, даўно забытых дзён. Мне нават здаецца, што многія старонкі маглі б выліцца ў аповесць. А мо нават — і не ў адзін, а ў некалькі мастацкіх твораў.
Паслядоўна паказваючы сваю армейскую службу, студэнцтва, гады настаўніцтва, Уладзімір Васько падрабязна расказвае пра свае творчыя памкненні, пра тое, як перайшоў у паэзіі з рускай мовы на родную беларускую. У часы студэнцтва Уладзімір пазнаёміўся з многімі гродзенскімі літаратарамі. І тымі, хто вучыўся разам з ім у Гродзенскім педагагічным інстытуце, і з старэйшымі таварышамі, якія працавалі ў «Гродзенскай праўдзе» альбо працавалі ў іншых месцах. Пра гэта — у раздзелах «Пад аўрай Васіля Быкава», «Данута Бічэль», «Трохі пра Апанаса Цыхуна», «Уладзімір Шурпа», «Аляксей Пяткевіч»... Сустрэчы з пісьменнікамі — і ў храналагічна пазнейшых апісаннях. З цікавасцю чытаюцца і такія аповяды, як «Знаёмства з Алегам Лойкам», «Сустрэча з Янкам Брылём», «Згадка пра Івашэвіча» (Іван Пятровіч Івашэвіч у гісторыі літаратуры вядомы як паэт Пятро Граніт), іншыя старонкі. У раздзеле пра Пятра Граніта — і сустрэча з Максімам Танкам, які добра ведаў Івана Пятровіча Івашэвіча. Дарэчы, калі зазірнуць у дзённікі Максіма Танка, то ў запісе ад 27 сакавіка 1969 года можна прачытаць наступнае: «...Прыехаў П. Граніт з маладым паэтам Васько...» А вось пра сустрэчу — у «зігзагу» Уладзіміра Васько: «...У шасцідзесятых гадах вялікая ўвага надавалася палітвучобе. Іван Івашэвіч вёў палітгурток на ферме ў Зачэпічах, а я ў райспажыўсаюзе. І аднойчы нас, як і іншых такіх жа, выклікалі на рэспубліканскі семінар. Да адкрыцця яго заставалася больш, як паўтары гадзіны і Іван Пятровіч кажа:
<...> праз некалькі мінут Іван Пятровіч вяртаецца назад. Ён наблізіўся і з усмешкай кажа:
Я зноў заўпарціўся.
І мы рушылі ў бок дома беларускага класіка. Я, канечне, хваляваўся, але куды дзенешся, не быць жа ўцекачом у такую, магчыма, гістарычную часіну? Мы падняліся, здаецца, на чацвёрты паверх. Івашэвіч націснуў на кнопку. Дзверы адчыніў сам Максім Танк. Ён правёў нас па даўгім калідоры ў свой пакой, прапанаваў сесці каля стала. Сам сеў насупраць. Івашэвіча ён ведаў многа гадоў, а вось я для яго быў навічком. І Яўген Іванавчі пацікавіўся, дзе я працую, што пішу.
Я па памяці пачаў чытаць тое, што лічыў лепшым.
Загаварылі пра зборнік вершаў для дзяцей Івана Івашэвіча. Максім Танк сказаў:
«Зігзагі лёсу» Уладзіміра Васько — шчырая споведзь пра час і пра сябе літаратара, які праз усё жыццё паяднаны з Гродзеншчынай, яе мілымі Шчучынскай, Дзятлаўскай, Лідскай старонкамі. Прыемна, што ў кнізе згадваюцца імёны шмат каго з мясцовых паэтаў, празаікаў, імёны тых, хто лічыў і лічыць творчасць неад’емным складнікам свайго жыцця. І не важна, што не ўсе яны маюць уласную кнігу. Уладзімір Васько кожнага з іх лічыць роўным паплечнікам на творчай ніве. Старонкі пра літаратурнае жыццё на Лідчыне, у другіх раёнах — гэта яшчэ і біяграфія беларускага прыгожага пісьменства ў рэгіёне. «Зігзагі лёсу» — і асабісты і грамадскі летапіс мастацкіх, літаратурных падзей і з’яў у рэгіёне.
... Першая кніга Уладзіміра Васько — зборнік вершаў «Прасветленасць» нараджэннем з 1981 года. Ён выйшаў у серыі «Першая кніга паэта» выдавецтва «Мастацкая літаратура». У розныя гады пабачылі свет кнігі У. Васько «Кругаварот жыцця», «На схілах берагоў», «Лясная рапсодыя», «Неабдымнае». І галоўным лейтматывам літаральна кожнай з іх з’яўляецца прыцягненне паэта, празаіка да роднай зямлі. Як вось і ў гэтым вершы — «Зямля Беларусі»: «Я жыву ў самым цэнтры/ сусвету, Еўропы і часу./ Думкі гэтай ніхто і нідзе/ не аспрэчыць бадай./ Тут дабро і спагада/ навекі злучыліся разам./ Людзі кажуць: „Вазьмі“/ і саромяцца вымавіць: „Дай!“/ Ад духоўных нядугаў/ тут лечаць і Нёман і Свіцязь./ Забяры хто адгэтуль мяне — / я — даразу ж памру./ О, Зямля Беларусі,/ Я праведнік твой непахісны і віцязь./ Ты сумленна жывеш — / і ад сораму я не згару».
Раман СЭРВАЧ
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
