Андрэйчанка: Электаральная кампанія, якая мае адбыцца, — чарговая праверка на трываласць

 Літаральна праз некалькі тыдняў у Беларусі стартуе выбарчая кампанія. Яна ў палітычнай гісторыі краіны будзе вызначальнай: упершыню, згодна з новай рэдакцыяй Канстытуцыі, у лютым наступнага года мы будзем адначасова, у адзіны дзень галасавання, выбіраць дэпутатаў усіх узроўняў. Пасля ў хуткім часе, таксама на новых умовах, будуць выбраныя дэлегаты Усебеларускага народнага сходу, які цяпер Асноўным Законам надзелены найвышэйшымі паўнамоцтвамі.

Гэтаму папярэднічала вялікая работа абедзвюх палат беларускага парламента — заканадаўчую базу краіны трэба было прывесці ў адпаведнасць з новай рэдакцыяй Канстытуцыі. Аб выніках гэтай карпатлівай адказнай работы, аб найбліжэйшых выбарах, аб працэсах, якія адбываюцца ў грамадска-палітычным жыцці краіны, мы пагутарылі са Старшынёй Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Уладзімірам Андрэйчанкам.

— Уладзімір Паўлавіч, гэты год быў надзвычай важны для дэпутацкага корпуса — і па аб'ёме праведзенай работы, і па адказнасці, — фактычна заканадаўча змянілася электаральная сістэма дзяржавы. Цяпер, калі выбарчая кампанія ўжо рыхтуецца да старту, можна, падводзячы вынікі, сказаць, што пастаўленыя задачы Палата прадстаўнікоў выканала?

— Што гэты год будзе асаблівым, у сваім выступленні ў пачатку 2023-га адзначаў Прэзідэнт нашай краіны. «Асаблівым ён будзе ў тым ліку ў плане падрыхтоўкі да найважнейшых палітычных падзей — электаральнай кампаніі. У 2024 годзе ў нас пройдуць адначасова выбары ў парламент і мясцовыя Саветы дэпутатаў. І ўпершыню фактычна ў новым фармаце выбары дэлегатаў Усебеларускага народнага сходу. Усе гэтыя працэсы будуць праходзіць практычна адначасова. Гэта вялікі, вядома ж, аб'ём арганізацыйнай работы, падрыхтоўчай», — так ён настройваў усіх, у тым ліку і дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў.

Менавіта гэтай, незаўважнай падрыхтоўчай рабоце і была прысвечана істотная частка дзейнасці Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі ў 2023 годзе. Перапрацоўка заканадаўства ў адпаведнасці з палажэннямі абноўленай Канстытуцыі краіны, унясенне дапаўненняў і змяненняў у асноўныя прававыя акты — гэта найважнейшыя этапы работы парламентарыяў.

Да гонару дэпутатаў, асноўны аб'ём работ быў выкананы своечасова, а ўжо 16 лютага гэтага года Прэзідэнт падпісаў абноўлены Выбарчы кодэкс краіны.

Згодна з планамі, карэкціроўка нацыянальнага заканадаўства ў адпаведнасці з палажэннямі абноўленай Канстытуцыі павінна была быць завершана да 15 сакавіка 2024 года, аднак у частцы, якая датычыцца выбарчых норм і механізмаў, работа практычна выканана. Праведзена тытанічная праца, вынікі якой рэалізаваны ў дзясятках заканадаўчых актаў, якія раскрываюць асаблівасці нацыянальнай мадэлі развіцця. У дзяржаве ўдакладнена выбарчае заканадаўства, створана аснова для дэмакратычнага развіцця, забеспячэння суверэнітэту краіны і адстойвання нацыянальных інтарэсаў у палітычнай сферы.

— Якія вызначальныя змяненні былі ўнесены ў выбарчае заканадаўства?

— Хачу адзначыць, што паралельна вялася распрацоўка новых законаў «Аб асновах грамадзянскай супольнасці», «Аб Усебеларускім народным сходзе», уносіліся змены ў законы «Аб нацыянальным сходзе Рэспублікі Беларусь», «Аб статусе дэпутата Палаты прадстаўнікоў, члена Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь», «Аб палітычных партыях», «Аб грамадскіх аб'яднаннях».

У новай рэдакцыі Выбарчага кодэкса аптымізаваны парадак стварэння выбарчых акруг, фарміравання ЦВК і сістэмы выбарчых камісій, замацавана норма аб недапушчальнасці замежнага грамадзянства (ільгот) у кандыдатаў у дэпутаты, выключаны парог яўкі выбаршчыкаў на выбарах у Палату прадстаўнікоў, удакладнены парадак датэрміновага галасавання і выкарыстання фота- і відэасродкаў. Найважнейшай навацыяй заканадаўчага акта з'яўляецца забарона «на фінансаванне расходаў на падрыхтоўку і правядзенне выбараў замежнымі дзяржавамі, арганізацыямі, грамадзянамі», што накіравана на ўстараненне перадумоў знешняга
маніпулявання выбарчым працэсам.

— У сённяшняй сітуацыі, калі практычна на ўсе сферы нашага жыцця спрабуюць аказаць знешні ціск, гэта сапраўды вельмі важная навацыя...

— Увогуле, сёння мэтазгодна больш пільную ўвагу ўдзяляць забеспячэнню электаральнага суверэнітэту дзяржавы. Мы не павінны апраўдвацца ні перад «міжнароднай» супольнасцю, ні перад праваабарончымі арганізацыямі. Нам трэба дзейнічаць выключна ў рамках нацыянальнага заканадаўства, праводзіць выбары па ўстаноўленых у краіне правілах і ў інтарэсах беларускага народа.

Апошнім часам міжнародныя палітычныя інстытуты нярэдка ператвараюцца ў прылады эскалацыі і прасоўвання ўласных інтарэсаў. Большасць з іх даўно не незалежныя і дэмакратычныя. Сама дэмакратыя, у заходняй інтэрпрэтацыі, страціла сваю сутнасць як уладу народа, ператварылася ў аўтакратыю, якая абараняе права рабаваць іншых.

Неад'емнае права суверэннай дзяржавы — самастойна, без умяшання і ўказанняў звонку праводзіць электаральныя кампаніі, а грамадства — рабіць усвядомлены, дэмакратычны выбар. У гэтым і заключаецца народаўладдзе, якое складае аснову беларускай дзяржаўнасці. Але заходнія краіны ўжо не адно дзесяцігоддзе не прызнаюць вынікі нашых выбараў — ні прэзідэнцкіх, ні парламенцкіх. Беларусаў увесь час спрабуюць вучыць дэмакратыі, абвінавачваюць у парушэнні выбарчага заканадаўства і адсутнасці «свабоды», у пасіўнасці і апалітычнасці. Сам выбарчы працэс выкарыстоўваецца як сродак умяшання ва ўнутраныя справы краіны, змены існуючай палітычнай сістэмы і вектараў развіцця. Для гэтага задзейнічаюцца напрацоўкі ў сферы тэорыі і практыкі «каляровых рэвалюцый», актыўна эксплуатуюцца прабелы ў нацыянальных заканадаўствах і распальваюцца ўнутраныя супярэчнасці...

Мы не можам на гэта не рэагаваць, у тым ліку і на заканадаўчым узроўні. Беларусь адкрыта для канструктыўнага, раўнапраўнага дыялогу, але не пацерпіць дыктату і фанабэрыі ў адносінах да сябе, не будзе ўспрымаць павучанняў і ментарскага тону ні ад кога. У нашай Канстытуцыі замацавана, што «адзінай крыніцай дзяржаўнай улады і носьбітам суверэнітэту ў краіне з'яўляецца народ». Гэта найважнейшы прынцып нацыянальнага народаўладдзя і аснова незалежнага развіцця, якія рэалізоўваюцца праз электаральны суверэнітэт.

— Заканадаўчыя змяненні, датычныя партыйнага будаўніцтва ў краіне, прынятыя таксама дзеля ўмацавання гэтага суверэнітэту?

— Цяпер у краіне завяршаецца рэфармаванне айчыннай партыйнай сістэмы, а палітычныя партыі праходзяць працэдуру перарэгістрацыі. Сёння сваю самавітасць пацвердзілі камуністычная і ліберальна-дэмакратычная партыі, рэспубліканская партыя працы і справядлівасці, а таксама «Белая Русь». Усе яны выступаюць за канструктыўнае развіццё краіны і садзейнічаюць рэалізацыі і абароне правоў, свабод, інтарэсаў чалавека і грамадзяніна. Сама палітычная барацьба набывае канструктыўны выгляд і прымяняе адэкватныя спосабы адстойвання інтарэсаў розных слаёў грамадства.

Істотна ўдасканалена ў гэтым плане нацыянальная выбарчая сістэма. У абноўленай Канстытуцыі замацавана права вылучэння кандыдатаў у дэпутаты за палітычнымі партыямі, што пашырае іх магчымасці па ўплыве на працэсы, якія адбываюцца ў краіне.

У рамках нацыянальнага партыйнага будаўніцтва ўлічваецца і творча выкарыстоўваецца міжнародны досвед дзейнасці ў гэтай галіне. Гісторыя сведчыць, што эксперыменты ў палітычнай сферы, як правіла, прыводзяць да трагічных наступстваў. Невыпадкова артыкул 5 Асноўнага Закона краіны «забараняе стварэнне і дзейнасць палітычных партый, а таксама і іншых грамадскіх аб'яднанняў, якія маюць на мэце гвалтоўнае змяненне канстытуцыйнага ладу або вядуць прапаганду вайны, сацыяльнай, нацыя-
нальнай, рэлігійнай і расавай варожасці».

Гэта погляд у будучыню і рэалізацыя на практыцы прынцыпаў талерантнасці і нацыянальнага адзінства. Кожны, хто гатовы працаваць на развіццё і росквіт краіны, можа ўвасобіць свае ідэі ў жыццё праз абноўленую партыйную сістэму і актыўную грамадзянскую пазіцыю. Для гэтага створаны неабходныя ўмовы, а стваральная ініцыятыва толькі вітаецца.

— Чым, на ваш погляд, павінны кіравацца грамадзяне Беларусі, якія прыйдуць на першыя ў гісторыі краіны выбары па новых правілах?

— Я зноў працытую тут нашага Прэзідэнта: «Адна з найважнейшых умоў суверэнітэту і незалежнасці — народнае адзінства. Мы, беларусы, заўсёды дэманстравалі яго ў пераломныя моманты гісторыі. Менавіта адзінства давала нам сілы для перамогі над ворагамі і абставінамі».

Наша задача — гэтае адзінства і сваю краіну захаваць. Сёння Беларусь з'яўляецца астраўком стабільнасці і духоўнасці, прыкладам сапраўды дэмакратычнай і палітычна справядлівай дзяржавы. Мы разумеем, што гэта многіх не задавальняе за межамі краіны, а спробы «звярнуць нас на шлях ісціны» будуць працягвацца. У сувязі з гэтым электаральная кампанія, якая мае адбыцца, — чарговая праверка на трываласць беларускага грамадства.

Не выклікае сумневу, што ў структуры выбарнай улады павінны прыйсці прафесіяналы з жыццёвым вопытам, якія займаюць актыўную жыццёвую пазіцыю, гатовыя да стварэння. Найважнейшымі крытэрыямі для народных абраннікаў трэба вызначыць: патрыятызм, гатоўнасць жыць клопатамі людзей і адстойваць інтарэсы краіны. Менавіта яны дазволяць захаваць базавыя асновы развіцця беларускай дзяржаўнасці — сумленнасць і сацыяльную справядлівасць.

Улада на працягу дзесяцігоддзяў выконвае ўсе ўзятыя на сябе абавязацельствы, дзейнічае ў інтарэсах народа, а найбольш важныя пытанні выносіць на ўсеагульнае абмеркаванне. Гэта і ёсць сутнасць сапраўднай дэмакратыі, адзінства народа і ўлады, якое дае магчымасць пераадольваць усе перашкоды, паспяхова процідзейнічаць эканамічнаму і інфармацыйнаму ціску, забяспечваць захаванасць нацыянальнай самабытнасці і культуры, ствараць умовы для развіцця і працвітання дзяржавы і яе грамадзян.

Наша будучыня — у нашых руках. Мы ствараем яе разам, жывучы ўласным розумам і разлічваючы на ўласныя сілы, захоўваючы і прымнажаючы спадчыну продкаў, прытрымліваючыся традыцый і агульначалавечых прынцыпаў, ствараючы і робячы свой дом лепшым.