Так пачыналася вайна...

Кандыдат гістарычных навук Барыс ДАЛГАТОВІЧ — член Саюза пісьменнікаў Беларусі, адзін з самых паслядоўных даследчыкаў гісторыі Беларусі перыяду Вялікай Айчыннай вайны 1941 — 1945 гг. Чытачу вядомы дзесяткі яго кніг і брашур, на старонках якіх вучоны і публіцыст узнаўляе самыя адметныя старонкі ваеннай біяграфіі нашай краіны, расказвае пра лёс ураджэнцаў Беларусі ў розных бітвах, на розных франтах.

Новая кніга Б. Далгатовіча — «На Заходнім фронце летам 1941 года: людзі, падзеі, факты», якая накладам 1000 экзэмпляраў пабачыла свет у выдавецтве «Беларусь». Выданне складаецца з наступных раздзелаў: «Так пачыналася вайна»; «Брэсцкая крэпасць-герой»; «На Гродзенскім накірунку»; «Абарона Мінска ў ліпені 1941 г.»; «У Смаленскай бітве»; «Магілёў: горад, дзе вырашаліся лёсы народаў»; «З хронікі баёў на Заходнім фронце летам 1941 г. (людзі, падзеі, факты, героі і подзвігі)»; «Вайна, якой магло не быць».

Аўтар падрабязна вымалёўвае — праз даты, найболей цікавыя факты і лічбы — 71 дзень трагічнага і гераічнага лета 1941 года. З багата ілюстраванага выдання чытач узновіць, удакладніць і нешта раней вядомае, а таксама адкрые і зусім невядомае, прачытанае ўпершыню. У кнізе — і пералік начальнікаў пагранічных застаў 17-га Брэсцкага Чырванасцяжнага пагранатрада. За пералікам — і лаканічны расповяд пра легендарнага Героя Савецкага Саюза Андрэя Мітрафанавіча Кіжэватава (1907 — 1941). На старонках пра Брэсцкую крэпасць чытача чакаюць сустрэчы з Яфімам Фаміным, Іванам Зубачовым, Уладзімірам Шаблоўскім, Пятром Гаўрылавым (падаецца і ўрывак з яго ўспамінаў)... Прыводзяцца факты, дакументы, якія вымалёўваюць і прызнанне абароны Брэсцкай крэпасці гераічным этапам у гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.

Асобная ўвага — першым дням вайны на Гродзенскім напрамку. Аўтар нагадвае нам, што «ніхто з пагранічнікаў у палон не здаўся. З 19 тысяч чалавек Беларускай пагранічнай акругі 17 тысяч загінулі. Ніводны з іх не пакінуў участак граніцы без загаду». Што цікава, многія падрабязнасці чэрвеня — жніўня 1941 года Барыс Далгатовіч узнаўляе ў выніку сваіх ўласных не толькі архіўных пошукаў, не толькі са знаёмства з рознымі друкаванымі крыніцамі, а дзякуючы ўласным стасункам з удзельнікамі першых баёў, ліставанню і сустрэчам з легендарнымі байцамі і камандзірамі Чырвонай Арміі. Як прыклад — ліст-успаміны Андрэя Данілава, камісара эскадрыллі знішчальнага авіяпалка, які на пачатку вайны знаходзіўся ў Скідзелі. Карэспандэнт Б. Далгатовіча ажыццявіў адзін з першых таранаў. Цяжка паранены, савецкі лётчык выжыў, за ўвесь перыяд вайны ажыццявіў 135 баявых вылетаў, асабіста збіў 8 самалётаў ворага, 9 — у пары. Узнагароджаны пяццю баявымі ардэнамі.

Многія эпізоды багатай на фактаграфію працы Барыса Далгатовіча — і пра легендарную абарону Мінска ў чэрвені 1941 года. На старонках кнігі — сустрэчы з біяграфіямі ваеначальнікаў, якія праявілі сябе ў баях пад Мінскам. Як, напрыклад, камандзір 44-га стралковага корпуса Васіль Аляксандравіч Юшкевіч, яго першы намеснік Мікалай Васільевіч Арлоў. Звяртаючыся да іх лёсаў, аўтар як быццам нагадвае, што да іх жыццяпісаў варта звяртацца наноў. Чаму б не праз стварэнне мастацкіх ці дакументальных аповесцяў?!.
Кнігу Б. Далгатовіча варта займець кожнай школьнай бібліятэцы краіны. Вялікую Айчынную вайну, яе першыя дні і месяцы ніяк нельга забыць!..

Раман СЭРВАЧ