Для жорсткай барацьбы з крымінальнымі элементамі, якія тэрарызуюць насельніцтва, у Швецыі прыцягнулі вайсковыя падраздзяленні. Аб гэтых надзвычайных мерах прэм’ер-міністр Ульф Крыстэрсан аб’явіў на фоне рэзкага росту колькасці нападаў з прымяненнем агнястрэльнай зброі і выбуховых прыстасаванняў, паведаміла «Бі-бі-сі». Разгул злачыннасці дасягнуў такога маштабу, што становіцца магчымым садзейнічанне з боку НАТА. Цярпенне жыхароў краіны на мяжы — у шведскіх гарадах раз-пораз грымяць выбухі, якія ўчыняюцца бандамі падчас разборак, а церпяць простыя грамадзяне. Чаму скандынаўскую краіну захліснула крывавая хваля гвалту?
У Швецыі праходзіць судовы працэс над падлеткамі, якія ўчынілі самасуд над таксістам-гвалтаўніком. Летась у паліцыю звярнулася 14-гадовая дзяўчынка, якая расказала, што яе згвалтаваў 26-гадовы таксіст родам з Егіпта. Але паліцэйскія палічылі прыведзеныя факты недастатковымі і з прычыны «адсутнасці доказаў» адмовіліся ад праверкі і ўзбуджэння крымінальнай справы. А 26 сакавіка каля горада Энчэпінг было знойдзена пустое таксі, якое захрасла ў снезе. Судзячы па ўсім, кіроўца пакінуў машыну зусім нядаўна — у салоне ўсё яшчэ працаваў лічыльнік. Выкліканыя на месца паліцэйскія западозрылі выкраданне, і на месца была выклікана пошукавая група з сабакамі. Пошукі таксіста зацягнуліся на пяць дзён, хоць яго мёртвае цела вісела ўсяго за паўкіламетра ад аўтамабіля. Ім аказаўся той самы егіпцянін, якога годам раней непаўналетняя дзяўчынка абвінавачвала ў згвалтаванні.
Праведзенае расследаванне паказала, што самасуд над таксістам здзейсніла група падлеткаў. Атрымаўшы адмову ад супрацоўнікаў правапарадку, дзяўчынка разам са сваім хлопцам (яму на той момант было 16 гадоў) абдумала план помсты. У сакавіку яна напісала таксісту і дамовілася з ім аб сустрэчы. Але разам з ёй на сустрэчу з егіпцянінам з’явіўся хлопец дзяўчыны і трое яго братоў (15, 17 і 18 гадоў). Яны звязалі гвалтаўніка прынесеным з сабой скотчам і павесілі ў лесе. Вырашальным доказам стала ДНК падлеткаў, выяўленая на вяроўцы і скотчы, а таксама перапіска ў месенджары дзяўчынкі — тая напісала сяброўцы аб падрыхтоўцы да здзяйснення злачынства. Падлеткі, якія прызналіся пад ціскам гэтых доказаў, запэўніваюць, што хацелі ўсяго толькі «правучыць» таксіста, а не забіваць яго, але пракуратура сцвярджае адваротнае.
Не выключана, што многія шведы цішком ухваляюць учынак падлеткаў — краіну захліснула сапраўдная эпідэмія згвалтаванняў, віну за якія нясуць, як правіла, мігранты з краін трэцяга свету. Напрыклад, у 2021 годзе колькасць такіх злачынстваў дасягнула 9668 (пры колькасці насельніцтва Швецыі ў 10,5 млн чалавек) — больш як на трэць больш, чым пятнаццаццю гадамі раней, паведаміла іz. ru. Вядучыя шведскія СМІ збольшага замоўчваюць праблему, а простыя шведы пішуць у сацсетках, што рост колькасці згвалтаванняў звязаны з занадта мяккімі прысудамі. Напрыклад, нядаўна было вынесена абвінавачванне выхадцу з Самалі, які таксама падзарабляў прыватным возніцтвам.
Самаліец замыкаў жанчын у сваёй машыне і вывозіў за горад, дзе гвалтаваў. Шведская пракуратура прад’явіла яму 16 эпізодаў: два ўчыненыя згвалтаванні, тры спробы згвалтавання, два «сексуальныя замахі», сем спроб незаконнага затрымання, адзін напад і крадзеж асабістых звестак. За гэтыя злачынствы ён атрымаў чатыры гады і дзевяць месяцаў турэмнага зняволення — з наступнай высылкай і забаронай вяртацца ў Швецыю на працягу 10 гадоў. Зразумела, што прысуды такога кшталту не могуць застрашыць гвалтаўнікоў. Акрамя таго, свае невялікія тэрміны яны адбываюць у камфартабельных шведскіх турмах, камеры ў якіх часта нагадваюць гасцінічныя нумары.
Паводле звестак, на пачатак гэтага года 34,6 працэнта жыхароў Швецыі мелі замежнае паходжанне. З людзей ва ўзросце ад 35 да 44 гадоў гэта каля 44,1 працэнта, з тых, каму ад 25 да 34 гадоў, — 41,1 працэнта, а з дзяцей ва ўзросце ад пяці да дзевяці гадоў — 40,3 працэнта. Найбольшая доля насельніцтва прыпадае на мігрантаў у такіх буйных гарадах, як Стакгольм, Мальме і Гётэборг. Пры гэтым менавіта мігранты складаюць большую частку шведскага злачыннага свету. Стакгольм і іншыя буйныя гарады дзяржавы раздзіраюць войны этнічных банд, якія складаюцца з беспрацоўнай моладзі, выхадцаў з сем’яў мігрантаў з трэцяга свету. Ахвярамі сутыкненняў часта аказваюцца зусім недатычныя грамадзяне.
Паводле звестак, на сярэдзіну верасня гэтага года злачынцы ўчынілі ў краіне больш за 124 выбухі — большасць з іх у Стакгольме і ў паўднёвых гарадах Швецыі. А ад гэтага пакутуюць простыя шведы, якія мелі няшчасце жыць побач ці проста праходзіць не ў тым месцы ў непрыдатны час. Так, позна ўвечары 26 верасня самаробная выбуховая прылада была падарвана на лесвічнай пляцоўцы аднаго з дамоў раёна Хесельбю на паўночным захадзе Стакгольма. Тры чалавекі былі дастаўлены ў бальніцу, але без небяспечных для жыцця траўм. Як выказала меркаванне паліцыя, зламыснікі рабілі замах на члена мафіёзнай групоўкі «Факстрот», які пражывае па гэтым адрасе. «Сёння падобнае адбываецца паўсюль. Я жыву тут 13 гадоў, і цяпер становіцца па-сапраўднаму страшна: у краіне няма ўлады, якая кантралявала б сітуацыю», — паскардзіўся журналістам жыхар Хесельбю.
Неўзабаве пасля гэтага адбыўся яшчэ адзін выбух — у адным з жылых дамоў горада Лінчэпінг. Знешняя сцяна павалілася, пакінуўшы ў фасадзе трохпавярховага дома раскрытую дзірку. Пацярпела 25-гадовая жанчына, якую даставілі ў шпіталь на машыне хуткай дапамогі. Як заявілі ў паліцыі, гэты выбух таксама стаў вынікам канфлікту этнічных банд. А ў ноч на 28 верасня выбух раздаўся ва Упсале. У адным з паўразбураных дамоў ратавальнікі знайшлі 25-гадовую жанчыну з цяжкімі траўмамі. Яе паспелі даставіць у бальніцу, але там яна памерла. У паліцыі паведамілі, што гэтая жанчына стала выпадковай ахвярай злачынства, мэта якога заключалася ў забойстве зусім іншага чалавека.
Усяго сёлета ў верасні ў выніку бандыцкіх разборак у Швецыі загінулі 12 чалавек. Шведы патрабуюць ад свайго ўрада, каб ён нарэшце зрабіў хоць нешта. І вось напрыканцы верасня прэм’ер-міністр Ульф Крыстэрсан паведаміў аб тым, што вырашыў задзейнічаць для барацьбы з бандамі ўзброеныя сілы дзяржавы. «Гэта цяжкі час для Швецыі. У канчатковым рахунку абавязкам дзяржавы з’яўляецца забеспячэнне таго, каб арганізаваныя злачынныя групоўкі не забівалі па адным чалавеку ў дзень у Швецыі», — сказаў прэм’ер-міністр, каментуючы выпадак ва Упсале. Зрэшты, выбухі працягвалі грымець і ў кастрычніку.
У НАТА таксама заклапаціліся шведскімі праблемамі. Штабны афіцэр альянсу Рафе Тэйн заявіў, што спецыялісты альянсу гатовы дапамагчы шведскім уладам у барацьбе з АЗГ. «Заўсёды ёсць хтосьці, хто стварае бомбу, хто яе ўстанаўлівае і хто плануе ўсю атаку. Неабходна паспрабаваць выявіць і спыніць прыток выбуховых рэчываў і мікрасхем у Швецыю», — заўважыў Тэйн. У сваю чаргу, Данія, Нарвегія і Фінляндыя выказалі гатоўнасць адправіць у Швецыю сваіх паліцэйскіх на дапамогу, бо самі шведы адкрыта «не вывозяць» сітуацыю. Як адзначыла іz. ru, суседзі надзвычай непакояцца, што шведская злачыннасць захлісне і іх.
Па выніках апытання міжнароднай маркетынгава-даследчай кампаніі Іpsos высветлілася: больш за 50 працэнтаў рэспандэнтаў ацэньваюць Швецыю як небяспечную краіну. Некаторыя ахвяры забойстваў — людзі, практычна не звязаныя з бандамі. Злачынствы адбываліся ў жылых комплексах і ў іншых месцах па-за межамі раёнаў рызыкі, якія звычайна знаходзяцца ў цэнтры ўвагі. Гэта адна з прычын, чаму большасць апытаных класіфікуюць Швецыю як небяспечную краіну. Кожны пяты нават лічыць краіну вельмі небяспечнай. Да такой думкі больш схіляюцца жанчыны, чым мужчыны.
Шведскія СМІ звязваюць рост колькасці забойстваў у краіне з унутраным канфліктам у бандзе «Факстрот». Вядома, што яна раскалолася на дзве канкурыруючыя групоўкі, паміж якімі рэгулярна адбываюцца сутыкненні. Шведская паліцыя мяркуе, што мясцовыя банды ўсё часцей выкарыстоўваюць дзяцей для ўчынення злачынстваў, паколькі дзеці да 18 гадоў часта атрымліваюць лёгкія прыгаворы ў судах або наогул застаюцца без пакарання. Паводле звестак праваахоўных органаў, дзеці ўсё больш малодшага ўзросту (некаторым усяго 10 гадоў) залучаюцца ў гандаль наркотыкамі і сярод іх расце колькасць тых, хто ў канфліктах выкарыстоўвае зброю са смяротнымі наступствамі. У Швецыі адносна лёгка можна купіць нелегальную зброю, якая паступае ў асноўным з балканскіх краін, лічыць паліцыя.
Як падкрэсліў у сваім звароце Крыстэрсан, ахвярамі ўнутраных канфліктаў банд усё часцей становяцца дзеці і мінакі. У мінулым годзе ў выніку перастрэлак у Швецыі загінула больш за 60 чалавек — найвышэйшы паказчык за ўсю гісторыю вядзення статыстыкі.
Чакаецца, што па выніках 2023 года сітуацыя будзе настолькі ж дрэннай — ці яшчэ горшай.
У афіцыйнай урадавай справаздачы, апублікаванай у 2021 годзе, адзначаецца, што кожны год у выніку перастрэлак у Швецыі гінуць чацвёра з мільёна жыхароў — у параўнанні з 1,6 чалавека на мільён у сярэднім у Еўропе. У Швецыі зарэгістраваны самы высокі ў ЕС узровень вулічных забойстваў на душу насельніцтва. У лютым у дакладзе Савета па прафілактыцы злачынстваў паведамлялася, што ад агнястрэльнай зброі ў Швецыі загінула ў шэсць разоў больш людзей, чым ва ўсіх астатніх скандынаўскіх краінах разам узятых.
Паліцыя звязвае гвалт з дрэннай інтэграцыяй мігрантаў, разрывам паміж багатымі і беднымі, які павялічваецца, і ўжываннем наркотыкаў. Прэм’ер-міністр паабяцаў узмацніць жорсткасць пакарання за парушэнне законаў аб зброі, узмацніць паўнамоцтвы дзяржавы па дэпартацыі мігрантаў, настойваючы што «ўсе варыянты разглядаюцца».
Некаторыя крытыкі сцвярджаюць, што гэтыя меры не вырашаюць асноўныя сацыяльныя праблемы, у тым ліку дзіцячую беднасць і недастатковае фінансаванне грамадскай інфраструктуры. Карані праблемы, зрэшты, заключаюцца не толькі ў наплыве мігрантаў у Швецыю. У краіне ўкараніліся і такія злачынныя супольнасці, на чале якіх стаяць і рэспектабельныя, на першы погляд, прыродныя шведы. Журналіст Ёханес Вальстрэм і былы паліцэйскі Ян Персан напісалі кнігу «Кланы», прысвечаную шведскім арганізаваным злачынным групоўкам. «Мы вывучылі ўсе судовыя рашэнні па цяжкіх злачынствах у Швецыі за апошнія пяць гадоў — тысячы спраў. І выявілі досыць разгалінаваную сістэму, члены якой супрацоўнічаюць адзін з адным, нібы ў вялікім сямейным бізнесе. Так, за кароткі час у адным і тым жа раёне за збыт наркотыкаў асудзілі каля 30 чалавек. Нам удалося даказаць, што гэтыя людзі звязаны адзін з адным і што яны адправілі заробленае на рахунак адной і той жа кампаніі. Гэта мог быць рэстаран ці казіно, якія належаць сваяку ўсіх 30 асуджаных. Кланы дзеляць паміж сабой прыбытак ад злачынных дзеянняў, а таксама даходы ад некрымінальнай дзейнасці», — распавёў Вальстрэм. Суаўтары «Кланаў» сцвярджаюць, што арганізаваныя злачынныя групоўкі маюць сваіх прадстаўнікоў ва ўсіх структурах шведскага грамадства — на іх працуюць банкаўскія служачыя, палітыкі і муніцыпальныя чыноўнікі.
Па словах Вальстрэма і Персана, цяпер у Швецыі арудуюць каля 40 злачынных кланаў, якія штогод узбагачаюцца на казачныя сумы. «У справаздачы Еўракамісіі адзначаецца, што наша мясцовая злачыннасць штогод атрымлівае даход у палову дзяржаўнага бюджэту Швецыі. Гэта сотні мільярдаў крон. Яны займаюцца ўсім: ад прастытуцыі і махлярства да вымагальніцтва. Але крымінальны складнік — даволі нязначная частка агульнага фінансавага абароту кланаў. Яны актыўна займаюцца і здзелкамі з нерухомасцю, імпартам і экспартам тавараў. У аснову любога клана пакладзена строгая іерархія».
Вальстрэм не выключае, што з часам гэтыя кланы ўзнімуцца на новую прыступку магутнасці і ўжо адкрыта возьмуць уладу ў дзяржаве, падзяліўшы яе тэрыторыю на падкантрольныя ўчасткі. «Яны могуць стаць настолькі магутнымі, што нам, магчыма, давядзецца прывыкнуць да таго, што адна сям’я возьме пад кантроль Эрэбру, а другая — Хальсберг. Хоць пра гэта сёння і не хочуць казаць», — папярэджвае Ёханес Вальстрэм.
Швецыя прызнана самай крымінальнай краінай Паўночнай Еўропы, піша Samnytt са спасылкай на справаздачу незалежнай арганізацыі Global Іnіtіaіtve. Гандаль наркотыкамі, кантрабанда і злачынствы ў сферы сацыяльнага забеспячэння нідзе не распаўсюджаны гэтак жа шырока і не прыносяць столькі ж даходаў, колькі шведская арганізаваная злачыннасць. Гэтая краіна «ўсяго за дзесяць гадоў прайшла шлях ад краіны з адным з самых нізкіх у Еўропе ўзроўняў стральбы са смяротным зыходам да аднаго з самых высокіх», піша Fіnancіal Tіmes.
«Для Швецыі гэта сацыяльны землятрус», — лічыць выканаўчы дырэктар рознічнага падраздзялення мэблевага гіганта Іkea Еспер Брадзін. «Калі гэтак жа будзе на працягу наступных двух дзесяцігоддзяў, то Швецыя проста разваліцца», — прадракае кіраўнік камітэта юстыцыі шведскага парламента Рычард Ёмсхоф.
Захар БУРАК
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
