У нашай краіне, напэўна, няма нежаночых прафесій. Нават у справе абароны Айчыны жанчыны даўно зарэкамендавалі сябе як высокакласныя спецыялісты, якім па плячах, нягледзячы на іх далікатнасць, — любыя задачы. Прадстаўніцы прыгожай паловы чалавецтва служаць у розных падраздзяленнях Узброеных Сіл: нясуць баявое дзяжурства па супрацьпаветранай абароне, рыхтуюць для патрульнай, мінна-вышуковай, пошукава-ратавальнай і вышуковай дзейнасці сабак, рэалізуюць сябе ў ваеннай медыцыне, журналістыцы, дасягаюць вяршынь у дыпламатычнай службе, радуюць сваімі поспехамі на спартыўных пляцоўках і надзейна трымаюць абарону ў радыёэфіры. Вялікую работу жанчыны праводзяць і з асабовым складам. Яны не толькі дапамагаюць асвойваць воінскую спецыяльнасць, а і адказваюць за маральны дух калектыву.
Сярод іх — і старшы лейтэнант Наталля Болбас, за плячыма якой 19 гадоў воінскай службы. Апошнія пяць ваеннаслужачая з’яўляецца псіхолагам 483-га асобнага батальёна аховы і абслугоўвання камандавання Ваенна-паветраных сіл і войскаў супрацьпаветранай абароны. Калі Наталля ўпершыню пераступіла парог КПП камандавання, то адразу зразумела — трапіла дадому.
У псіхолага батальёна шмат абавязкаў. Асноўны — сачыць за тым, каб салдаты тэрміновай службы як мага хутчэй адаптаваліся да воінскіх умоў. Наталля Болбас дапамагае знайсці пункты судакранання з саслужыўцамі, военачальнікамі, стаць часткай вялікай ваеннай сям’і.
— Ёсць хлопцы, якія ўжо на трэці дзень службы адчуваюць сябе тут як рыба ў вадзе, — кажа старшы лейтэнант. — Іншым, каб прызвычаіцца да новай абстаноўкі, абавязкаў, калектыву, патрабуецца каля паўгода. У сярэднім адаптацыя займае два-тры месяцы. Аднак сустракаюцца і тыя хлопцы, хто ўвогуле не адаптуецца. Такіх вельмі мала: за чатыры з паловай гады маёй службы ў батальёне быў толькі адзін такі салдат.
Сакрэт лёгкай адаптацыі — у індывідуальным падыходзе да кожнага. «Усё залежыць ад таго, што малады чалавек прынёс з сям’і, — заўважае Наталля. — Камусьці не хапае мужчынскіх якасцяў — развіваем. Камусьці — упэўненасці ў сабе, спрабуем прывіць і гэта. Аднак самы вялікі біч у наш час — гэта недахоп камунікацыі. Большасць маладых людзей проста не ўмее размаўляць з навакольнымі. Яны прызвычаіліся ўвесь час сядзець у тэлефонах і камп’ютарах, камунікаваць з дапамогай перапіскі, таму, калі прыходзяць ў армію, ім вельмі цяжка знаходзіць агульную мову адно з адным. Ва ўсіх адна і тая ж просьба: “Дайце мне тэлефон, мне трэба паглядзець, што мне напісалі”. Даводзіцца нанова вучыцца кантактаваць».
Працуе псіхолаг і з пастаянным саставам. У ваеннаслужачых кантрактнай службы — свае запыты. «Іх больш цікавяць праблемы сямейнага характару, — удакладняе афіцэр. — Кагосьці не слухаюцца дзеці, таму просяць парады. Іншыя канфліктуюць з жонкай, шукаюць шлях прымірыцца. Бывае, што вайскоўцы звяртаюцца са службовымі пытаннямі: цікавяцца, як правільна паводзіць сябе ў канкрэтнай сітуацыі з асабовым складам, як дапамагчы хутчэй адаптавацца салдатам».
Калі ў батальён прыходзіць новы афіцэр, псіхолагу неабходна дапамагчы яму знайсці агульную мову як з салдатамі тэрміновай службы, так і з саслужыўцамі, стаць часткай воінскага калектыву. Адным словам, вывучэнне клімату ў падраздзяленні — найважнейшая задача, ад вырашэння якой залежыць многае.
З самага дзяцінства Наталля Болбас марыла аб афіцэрскіх пагонах. І гэта не дзіва — расла ў ваенным гарадку. Бацькі хоць і не былі ваеннаслужачымі, але ўсё жыццё працавалі на грамадзянскіх пасадах у воінскай часці, якая размяшчалася ў Стаўбцоўскім раёне. Усюды атачалі людзі ў прыгожай ваеннай форме, і гэта вельмі падабалася дзяўчынцы.
Пасля заканчэння школы яна паступіла ў Мінскі гарадскі педагагічны каледж імя М. Танка, затым скончыла Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя М. Танка, дзе асвойвала спецыльнасць «Практычная псіхалогія». Пасля заканчэння навучальнай установы набіралася вопыту ў дзіцячым садку, але лёс усё-такі закінуў туды, куды Наталлі вельмі хацелася.
— Аднойчы ехалі на электрычцы дахаты разам з аднакласніцай, якая служыла ў 15-й зенітнай ракетнай брыгадзе ў Фаніпалі, — узгадвае Наталля Болбас. — Яна паведаміла, што ў воінскай часці ёсць вакансія, і прапанавала прыходзіць на службу. Прыйшла. Узялі. Спачатку была планшэтысткай, хадзіла на баявыя дзяжурствы, затым тэлефаністкай.
Наталля хутка ўцягнулася ў службу. Нават не заўважыла, як у 15-й зенітнай ракетнай брыгадзе праляцелі 15 гадоў. Тут, дарэчы, сустрэла мужа. У сям’і ўжо ваеннаслужачых выхоўваюцца сын і дачка. Менавіта блізкія і падтрымалі Наталлю, калі ёй паступіла прапанова аб службе ў камандаванні Ваенна-паветраных сіл і войскаў супрацьпаветранай абароны. Тут здзейснілася яе даўняя мара — жанчына атрымала першае афіцэрскае званне.
Да новага месца службы доўга прызвычайвацца не давялося. Разуменне пастаўленых задач, добрыя адносіны з боку новага калектыву, важнасць даручанай ёй справы паўплывалі на тое, што Наталля гатовая была жыць на службе.
— Калі прыходзіць новае папаўненне, я і цяпер фактычна з імі жыву, — расказвае старшы лейтэнант. — Прыязджаю ў падраздзяленне ў сем раніцы, з’язджаю ўжо пасля адбою. Кожнага трэба вывучыць, прадыягнаставаць.
Ваеннаслужачая прызнаецца, што вопыт, які яна ў свой час атрымала ў дзіцячым садку, ёй спатрэбіўся і ў арміі. «Маленькія дзеці хочуць, каб іх лішні раз абнялі, пацалавалі, пашкадавалі, — кажа псіхолаг. — У арміі дзеці старэйшыя, але часам і іх шкадаваць даводзіцца, дзесьці ўгаворваць. Усе праблемы закладваюцца ў дзіцячым узросце. Гледзячы на салдат, разумееш, як іх выхоўвалі. Думаеш, што з гэтым рабіць, і шукаеш спосаб ім дапамагчы».
На першым этапе салдаты тэрміновай службы недаверліва глядзяць у бок псіхолага. Потым разумеюць, што са старшым лейтэнантам можна падзяліцца набалелым, параіцца. Прычым, як высвятляецца, звяртаюцца не толькі з пытаннямі, якія ўзнікаюць у воінскім калектыве, а і з праблемамі, што ёсць у іх дома. Бывае, што па кансультацыю да псіхолага прыходзяць мамы, сёстры, жонкі і дзяўчаты маладых людзей. Яна не адмаўляе нікому.
Наталля не хавае: служыць ва Узброеных Сілах жанчыне няпроста. І не па той прычыне, што гэтая прафесія больш мужчынская. «Справа ў тым, што ў жанчыны — шырокае кола абавязкаў дома, — тлумачыць яна. — Як правіла, менавіта на жанчыне — і выхаванне дзяцей, і хатнія абавязкі. Пры гэтым жанчыны-ваеннаслужачыя разумеюць, што ў любую секунду іх могуць выклікаць на службу».
Раптоўныя выклікі мамы на службу або познія яе вяртанні дамоў родныя Наталлі ўспрымаюць з разуменнем. Яе муж да нядаўняга часу сам жыў у такім рэжыме. Сын і дачка з самага дзяцінства прызвычаіліся, што мама і тата — ваеннаслужачыя, а таму працуюць шмат і дома бываюць позна. Калі ведаюць, што бацькі затрымліваюцца, і дома прыбяруць, і вячэру прыгатуюць. Адным словам, растуць добрымі памочнікамі. У выхаванні ўнукаў дапамагае і бабуля.
Наталля Болбас прызнаецца: тая акалічнасць, што муж і жонка працуюць у адной сферы, толькі станоўча ўплывае на іх адносіны. Наталля ўзгадвае гады, праведзеныя ў дэкрэтных адпачынках, калі яна амаль заўсёды была з дзецьмі адна. Здаралася, на службе муж быў і днём, і ноччу. Часта яго не было дома і ў выхадныя, і ў святочныя дні. «Іншая жанчына, магчыма, не вытрымала б такога сямейнага жыцця, — кажа яна. — Але я добра ведала, што такое служба, таму з разуменнем ставілася да таго, што мужа часта не было дома».
Муж Наталлі — афіцэр запасу. Аднак без справы Алег Анатольевіч не сядзіць. З нядаўняга часу працуе ў Мінску, з’яўляецца кіраўніком па ваенна-патрыятычным выхаванні ў адной са сталічных школ, якую, дарэчы, сам некалі заканчваў.
На базе 483-га асобнага батальёна аховы і абслугоўвання таксама функцыянуе ваенна-патрыятычны клуб «Праметэй». Школьнікі яго з задавальненнем наведваюць. Ім цікава дакрануцца да зброі: лепш патрымаць у руках сапраўдны аўтамат, а не цацачны. Тут ім расказваюць пра гісторыю нашай краіны, магчымасці сучаснай арміі.
«Па-першае, гэта добрая форма заняць дзяцей, — лічыць Наталля. — Па-другое, многія з іх чамусьці не хочуць наведваць спартыўныя секцыі, шмат часу праводзяць у тэлефонах. Аднак жывыя зносіны нічым не заменіш. Тут дзяцей вучаць дысцыпліне, выбудоўваць зносіны з равеснікамі і старэйшымі таварышамі. І галоўнае, мы павінны любіць сваю Радзіму, мы проста абавязаны гэта рабіць. І калі мы з ранняга дзяцінства не патлумацым гэта дзецям, то многае страцім. А хочацца, каб у іх была светлая будучыня, блакітнае, чыстае неба над галавой».
Вераніка КАНЮТА
Фота Кацярыны УРБАН
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
