Сёлета 22 чэрвеня беларускія парламентарыі прэзентавалі кнігу «Яны былі першымі» — аб дэпутатах Вярхоўнага Савета БССР першага склікання, якія загінулі ці зніклі без вестак у гады Вялікай Айчыннай вайны. А ўжо праз некалькі тыдняў знайшліся сваякі адной з гераінь выдання. Днямі дзеці, унукі, а таксама праўнукі Вольгі Ярковіч, імя якой навечна нанесена на мемарыяльнай дошцы ў фае Авальнай залы Дома ўрада, сабраліся ў гэтым легендарным будынку, дзе да вайны працавала іх сваячка.
Дэпутаты — члены рабочай групы Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь па справах беларусаў замежжа адгукнуліся на просьбу нашых суайчыннікаў, якія пражываюць у розных рэгіёнах Расіі, а таксама ў іншых краінах СНД, і запрасілі іх на сустрэчу. Кніга, якую яны не так даўно прэзентавалі, у тым ліку і была разлічана на тое, каб у гісторыі беларускага парламента як мага менш заставалася прабелаў, а біяграфіі дэпутатаў, якія ўжо даўно сталі легендамі, папаўняліся новымі звесткамі.
— Вялікія гістарычныя падзеі папярэднічалі нашай сустрэчы са сваякамі дэпутата Вольгі Ярковіч, — адзначыла намеснік старшыні Пастаяннай камісіі па правах чалавека, нацыянальных адносінах і сродках масавай інфармацыі Валянціна РАЖАНЕЦ. — Кантакты з нашымі суайчыннікамі за мяжой нас вельмі радуюць: мы маем магчымасць супрацоўнічаць у культурным, эканамічным, сацыяльным планах, і народная дыпламатыя вельмі многае азначае ва ўсталяванні нашых адносін. Гэта наша агульная гісторыя, агульная памяць, гэта імёны тых людзей, якія, не шкадуючы свайго жыцця, адстаялі мір і спакой на нашай зямлі. Дзякуючы ім мы сёння можам весці стваральную работу. Гэтая памяць павінна перадавацца з пакалення ў пакаленне. І вельмі прыемна, што нашы госці прыехалі са сваімі нашчадкамі, якія з'яўляюцца школьнікамі: яны наведаюць гістарычныя мясціны, пабываюць на радзіме сваіх продкаў.
Як прызналася ўнучка дэпутата Вярхоўнага Савета БССР першага склікання, для яе Беларусь — другая Радзіма. «Любоў да вашай краіны нам перадалася з малаком маці, — заўважыла Валянціна Фірсава, якая прыехала з Масквы. — Да 9 класа кожнае лета я была ў Беларусі, дзе мы заўжды наведвалі памятныя мясціны. І вось у чарговы раз я вярнулася дадому. Усе сваякі з боку мамы жывуць тут. У нас вельмі дружная сям'я, якая шануе памяць аб сваіх продках. Я вырасла без бабулі. І казак, якія тыя звычайна расказваюць сваім унукам, мы ніколі не чулі. Замест іх, будучы дзецьмі, мы чулі сумныя аповеды пра вайну і тыя падзеі, якія закранулі маю маму, яе родных і блізкіх».
Вольга Авілаўна Ярковіч у Вярхоўны Савет БССР была абрана ад Паўлаўскай выбарчай акругі Круглянскага раёна Магілёўскай вобласці 26 чэрвеня 1938 года. Дарэчы, першы парламент існаваў да 1947 года: у самую цяжкую хвіліну — перад вайной і ў складаныя пасляваенныя гады, калі трэба было аднаўляць краіну. Такі давер звычайная жыхарка вёскі Храпы, што ў Круглянскім раёне на Магілёўшчыне, якая спачатку працавала цялятніцай, а потым узначальвала калгас «1 Мая», заслужыла сваімі клапатлівымі і справядлівымі адносінамі да людзей, уласнай працавітасцю і адданнасцю справе. А, між іншым, лёс Вольгу Ярковіч не песціў: у 1932 годзе яе мужа забілі. Жанчына засталася адна з пяццю дзецьмі.
Калі пачалася Вялікая Айчынная вайна, Вольга Ярковіч атрымала распараджэнне не выязджаць з Беларусі. Трэба было заставацца на месцы, каб арганізоўваць партызанскі рух. Так звычайная сялянская жанчына, якая ўжо папрацавала на дзяржаўнай службе, стала сувязной партызанскага атрада імя Героя Савецкага Саюза Жуніна. Разам з ёй уступіў у атрад і сын Ваня.
Іван Ярковіч адзін з першых даведаўся, як гітлераўцы расправіліся з яго маці. Вольгу Авілаўну тройчы арыштоўвалі немцы, столькі ж ёй удавалася ўцячы. У чацвёрты раз не атрымалася...
— Бабулю выдалі паліцаі, свае людзі — аднавяскоўцы, — удакладніў унук Вольгі Ярковіч. — Больш за тое, яны разам з акупантамі яшчэ яе і катавалі. Нават пагражалі дзецям, што іх забяруць і вывезуць у Германію. Планавалі вывезці туды і бабулю, каб публічна пакараць. Аднак загінула Вольга Авілаўна на сваёй зямлі: у адной з хат у вёсцы Цяцерына жанчыну закатавалі і зажыва спалілі. Сёння прозвішчы здраднікаў нам вядомыя.
Ішоў 1943 год... Вайна яшчэ не скончылася, а пяцёра яе дзяцей ужо засталіся круглымі сіротамі. Па словах унучкі, разам з Вольгай Ярковіч у гестапа сядзела яшчэ адна жанчына з іх вёскі, якую звалі Домна. «Бабуля прасіла, каб тая прыйшла ў Храпы і сказала, што дахаты яна ўжо больш не вернецца, — расказала Валянціна Фірсава. — Абвяла яе вачамі знізу ўверх і сказала: «Маіх дзяцей падыме дзяржава». Так яно і атрымалася — маю маму сапраўды выхавала Радзіма».
У гонар маці-патрыёткі назвалі адну з праўнучак дэпутата Вярхоўнага Савета БССР. «З самага дзяцінства я ведала, што нашу імя прабабулі, толькі раней не надавала гэтаму асаблівага значэння, — прызналася Вольга Мірончык. — Сёння ж вельмі ганаруся сваёй прабабуляй: з гадамі ўсведамляеш, які подзвіг яна здзейсніла».
Вераніка КАНЮТА, фота аўтара
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
