Сфера высокіх тэхналогій вельмі прыцягальная і для абітурыентаў, і для іх бацькоў. Аналітыкі рынку працы высветлілі асноўныя матывы, з якіх маладыя людзі імкнуцца трапіць у ІT. Самыя галоўныя з іх — высокая запатрабаванасць адпаведных спецыялістаў, велізарны спектр напрамкаў, высокі і стабільны даход, прэстыжнасць, выдатныя перспектывы для кар'ернага росту, цікавая і творчая работа. А з пачаткам пандэміі з'явіўся яшчэ адзін важны бонус — магчымасць эфектыўна працаваць па-за офісам, прычым з любога пункта свету. Калі прааналізаваць прахадныя балы ў беларускіх ВНУ, то можна лёгка пераканацца ў тым, што ў рэйтынгу пераваг абітурыентаў спецыяльнасці ІТ-сферы — стабільна ў лідарах.
Знайсці ў ІТ-галіне спецыяльнасць «да густу» можа практычна любы чалавек — як «тэхнар», так і «гуманітарый». Кожны год у гэтай сферы з'яўляюцца новыя напрамкі, спецыялізацыі, тэхналогіі, і ў тых, хто хоча ў яе трапіць, разбягаюцца вочы ад разнастайнасці магчымасцяў. Які выбраць універсітэт і факультэт? Ці магчыма атрымаць ІT-cпецыяльнасць у рэгіянальных ВНУ? Ці можна, будучы студэнтам, пачаць супрацоўнічаць з ІТ-кампаніямі? Куды размяркоўваюць выпускнікоў і што іх чакае? Якіх ІТ-спецыялістаў на рынку працы не хапае сёння і якія будуць запатрабаваныя праз чатыры гады? Адказы на гэтыя і іншыя пытанні абітурыенты, якія выбіраюць сёння будучую прафесію, змогуць знайсці ў электронным даведніку «ІT-абітурыент — 2022». Ён размешчаны ў свабодным доступе на сайце ПВТ: http//www.park.by.
У выданні прадстаўлена актуальная інфармацыя аб факультэтах мінскіх і рэгіянальных ВНУ: планы прыёму на 2022 год, прахадныя балы ў два папярэднія гады, кошт навучання, месцы размеркавання выпускнікоў, парадак выдзялення месца ў інтэрнаце студэнтам, кантактная інфармацыя. Акрамя таго, ён змяшчае апісанне 15 найбольш распаўсюджаных сёння ІТ-прафесій: ад праграміста і бізнес-аналітыка да гейм-дызайнера і спецыяліста па інтэрнэце рэчаў.
На жаль, зрабіць доўгатэрміновы прагноз аб тым, якія менавіта ІТ-спецыялісты будуць на хвалі попыту праз чатыры гады, ніхто не адважваецца. Бывае, што нейкая новая тэхналогія стварае патрэбу ў кадрах на працягу паўгода, але неабходнасць у пэўных спецыялістах можа хутка ўзнікнуць і гэтаксама хутка знікнуць. Аднак падмурак ІТ-галіны па-ранейшаму будуць складаць наступныя прафесіі: праграміст (Software Engіneer), спецыяліст па тэсціраванні праграмнага забеспячэння (Tester), бізнес-аналітык (Busіness Analyst), спецыяліст па забеспячэнні якасці праграмнага забеспячэння (QA Engіneer), інжынер даных (Data Engіneer), эксперт па даных (Data Scіentіst), аналітык даных (Data Analyst), SEO-спецыяліст, тэхнічны пісьменнік (Technіcal Wrіter), вэб-дызайнер (Web Desіgner), 3D-дызайнер (3D Artіst), UX/UІ-дызайнер, гейм-дызайнер (Game Desіgner), ІоT-спецыяліст (Іnternet of Thіngs Specіalіst) і спецыяліст па кібербяспецы (Cyber Securіty Specіalіst).
— ІТ-прафесіі, як, уласна кажучы, і любыя іншыя, патрабуюць свядомага выбару, наяўнасці пэўных здольнасцяў, разумення таго, чаму ты будзеш навучацца і чым займацца пасля заканчэння вучобы. А вось з гэтым ёсць праблемы, — разважае загадчык кафедры тэлекамунікацыйных і інфармацыйных тэхналогій факультэта радыёфізікі і камп'ютарных тэхналогій Белдзяржуніверсітэта Юрый ВАРАТНІЦКІ.
Напрыклад, ці ўсе разумеюць розніцу паміж інжынерам даных, экспертам па даных і аналітыкам даных?
Інжынер даных (Data Engіneer) — гэта спецыяліст, які распрацоўвае, тэсціруе і падтрымлівае інфраструктуру сістэмы з данымі. Таксама ў яго абавязкі ўваходзіць апрацоўка даных, іх ачыстка і структураванне. Па насычанасці матэматыкай і алгарытмамі работа інжынера даных падобная на работу інжынера-праграміста. Як правіла, такія спецыялісты запатрабаваныя ў вялікіх арганізацыях, якія акумулююць вялікую колькасць розных звестак.
Эксперт па даных (Data Scіentіst) — гэта навуковец, які займаецца зборам вялікай колькасці даных і ўмее знаходзіць у іх лагічныя заканамернасці, пераўтварае даныя ў больш зручны фармат, вырашае бізнес-задачы з выкарыстаннем даных і матэматычнага мадэлявання. Для гэтага яму неабходна ўмець працаваць з рознымі мовамі праграмавання, уключаючы SAS, R і Python, працаваць са статыстыкай, выкарыстоўваць аналітычныя метады, машыннае навучанне (machіne learnіng), глыбокае навучанне (deep learnіng) і тэкставую аналітыку. Ён таксама павінен ведаць метады інтэлектуальнага аналізу даных, праграмы штучнага інтэлекту, а таксама ўмець візуалізаваць даныя, валодаць тэхналогіяй распазнавання выяў.
Аналітык даных (Data Analyst) — спецыяліст, які знаходзіць заканамернасці і сувязі ў вялікіх аб'ёмах даных, каб рабіць прагнозы і прапаноўваць розныя рашэнні. Асноўнымі навыкамі з'яўляюцца выдатнае веданне прадметнай галіны, у межах якой ён аналізуе даныя. На падставе аналізу далей можна прыняць тое ці іншае рашэнне, якое ўплывае на эфектыўнасць бізнесу.
Вельмі запатрабаваныя сёння і SEO-спецыялісты, работа якіх накіравана на знешнюю і ўнутраную аптымізацыю сайта пад пошукавыя запыты. Галоўная задача SEO-спецыяліста — прыцягнуць максімальную колькасць наведвальнікаў на сайт, што прасоўваецца, каб той займаў лідзіруючыя пазіцыі ў пошукавай выдачы. SEO-спецыяліст праводзіць аўдыт, аналіз сайта і яго бачнасці для пошукавых сістэм, аналізуе рэсурсы канкурэнтаў, распрацоўвае і праводзіць мерапрыемствы па ўнутранай і знешняй аптымізацыі сайта, па прасоўванні сайта, праводзіць неабходныя мерапрыемствы па яго паляпшэнні з мэтай прыцягнення кліентаў і павелічэння колькасці наведвальнікаў з ліку пакупнікоў... SEO-спецыяліст павінен ведаць розныя каналы анлайн-маркетынгу, валодаць базавымі ведамі ў кантэнт-маркетынгу, прасоўванні ў сацыяльных медыя і гэтак далей.
І ўсё ж такі, як выпускніку школы правільна выбраць ІТ-спецыяльнасць? Ці існуе схільнасць да тых ці іншых спецыяльнасцяў?
— Калі падзяліць людзей на два тыпы па складзе мыслення — матэматычны і гуманітарны, то для матэматычнага, вядома, падыдзе распрацоўка. А для гуманітарнага пры добрым веданні англійскай мовы і прыроднай увазе да дробязяў — тэсціраванне, — падкрэслівае намеснік дырэктара па персанале ТАА «Тэхартгруп» Вольга КАЧАНАВА. — Для тых, хто любіць кантактаваць, заўсёды знойдзецца работа ў HR або ў аддзелах продажаў. Для тых, чый канёк — уменне упарадкаваць працэсы, падыдзе праектны менеджмент, бізнес-аналіз. А тыя, хто выдатна піша тэксты, паспяхова вядзе сацыяльныя сеткі ці арганізоўвае мерапрыемствы, заўсёды змогуць знайсці работу ў PR.
«Часта выявіць патэнцыяльныя схільнасці на этапе паступлення няпроста. Ідэальна, калі ў студэнта ёсць магчымасць «прымераць» на сябе розныя напрамкі —- ад тэсціравання да мабільнай распрацоўкі — і выбраць найбольш для сябе прыдатны, — разважае Макар ШНІП, маркетынг-дырэктар ІSsoft Solutіons. — Таму ёсць сэнс прыгледзецца да спецыяльнасцяў, якія маюць у праграме падрыхтоўкі дысцыпліны па большасці ІТ-кірункаў. Пазней паглыбіцца ў абраны кірунак можна будзе і самастойна, з дапамогай дадатковых трэнінгаў і курсаў. З гэтага пункту гледжання можна парэкамендаваць такія спецыяльнасці, як «Праграмнае забеспячэнне інфармацыйных тэхналогій», «Інфарматыка і тэхналогіі праграмавання», «Прыкладная інфарматыка», «Матэматыка і інфармацыйныя тэхналогіі».
— Лепш за ўсё выбіраць ІТ-спецыяльнасць, зыходзячы з таго, да чаго больш ляжыць душа і што ўжо атрымліваецца добра, — раіць Іван ДЗМІТРЫЕЎСКІХ, кіраўнік напрамку падбору і адаптацыі персаналу СТАА «Сістэмныя тэхналогіі». — Калі падабаецца матэматыка, фізіка, атрымліваецца вырашаць складаныя ўраўненні — смела ідзіце ў распрацоўку. Атрымліваецца шукаць памылкі і знаходзіць недахопы, падабаецца працаваць па інструкцыі ці пісаць іх — у тэсціраванне. Ёсць схільнасць да моў, цікава размаўляць з людзьмі, перакладаць сказанае іншымі на «чалавечую мову» — у бізнес-аналіз. Любіце маляваць і вывучаць, што падабаецца іншым людзям, — у дызайн і г. д.
Дарэчы, калі беларускім ІТ-кампаніям пачалі давяраць высокатэхналагічныя праекты, аказалася, што толькі ведаў у праграмаванні ўжо недастаткова — каб выканаць пастаўленую задачу, трэба адначасова разбірацца ў іншых сферах. Таму калі малады чалавек хоча зазірнуць больш чым на пяць гадоў наперад, то ён павінен падумаць пра спецыяльнасць, якая ў камбінацыі з праграмаваннем зробіць з яго дастаткова ўнікальнага спецыяліста. Прывіць ІТ-кампетэнцыі спецыялісту ў прыродазнаўча-навуковай, тэхнічнай галіне прасцей, чым наадварот.
Загадчык кафедры тэлекамунікацыйных і інфармацыйных тэхналогій факультэта радыёфізікі і камп'ютарных тэхналогій БДУ Юрый Варатніцкі прыводзіць наступны прыклад. Гадоў 30-40 таму самастойную каштоўнасць складалі выпускнікі інстытута замежных моў, таму што веданне замежнай мовы было прафесіяй. А цяпер, каб свабодна ўзаемадзейнічаць з навуковай супольнасцю, друкаваць свае артыкулы ў замежных часопісах, валодаць замежнымі мовамі неабходна ўсім. Прафесія перакладчыка стала адным з абавязковых навыкаў. Тое ж самае адбываецца і з праграмаваннем. Не выключана, што зусім хутка праграмаванне, тэсціраванне праграмных прадуктаў увогуле перастануць быць чалавечай прафесіяй. Таму выпускнікоў свайго факультэта яны бачаць сістэмнымі архітэктарамі і бізнес-аналітыкамі, спецыялістамі ў сферы аналізу даных і штучнага інтэлекту, кібербяспекі і кіберфізічных сістэм. У сферы лічбавізацыі ўсё больш запатрабаванымі будуць творчыя здольнасці і тыя прафесіі, якія штучны інтэлект асіліць не зможа.
Наймальнікамі запатрабаваныя спецыялісты, здольныя не проста пісаць код, а комплексна глядзець на праблемы бізнесу і прапаноўваць адпаведныя рашэнні. Для гэтага патрабуецца моцная інжынерная падрыхтоўка, добры фундаментальны бэкграўнд і калі не наяўнасць дадатковай спецыяльнасці, каб стаць унікальным прафесіяналам, то, прынамсі, шырокая эрудыцыя і ўласны пункт гледжання для таго, каб быць эфектыўнымі. Заўсёды будуць цаніцца спецыялісты з жаданнем вывучаць новае і хутка адаптавацца пад усе змены і новыя патрэбы.
Між іншым, некаторыя наймальнікі лічаць, што тэхнічныя кампетэнцыі сёння адыходзяць на другі план, а на першы выходзяць асобасныя характарыстыкі работнікаў, бо, спалучаючы добрую фундаментальную падрыхтоўку з практыкай, можна ў экспрэс-рэжыме «выхаваць» вельмі добрых спецыялістаў (аднак гэта магчыма толькі пры ўмове іх асабістай зацікаўленасці). Патрэбныя тэхнічныя кампетэнцыі сфарміруюцца ўжо на рабочым месцы: куды больш важна атрымаць матываваных і адказных людзей.
Якія яшчэ важныя якасці, што яны хочуць бачыць у сваіх работніках, называюць работадаўцы? Камунікабельнасць, эмацыянальны інтэлект, уменне слухаць суразмоўніка, дакладна адказваць на пытанні і не расплывацца думкай. Сістэмнасць мыслення: спачатку падумай, потым выбірай інструмент і рабі. Гібкасць у прафесійным развіцці і гатоўнасць пастаянна вучыцца. Матывацыя да развіцця. Уменне працаваць у камандзе: можна набраць шмат «зорак», якія будуць цягнуць воз у розныя бакі і не змогуць зрабіць свой унёсак у агульны вынік.
Звязваючы сваё жыццё з ІТ, трэба разумець, што працаваць прыйдзецца зусім не па той спецыяльнасці, якую ты атрымліваў у ВНУ, а па сумежнай ці ўвогуле па нейкай новай. ІТ-галіна — вельмі рухомая, і работніку трэба быць пастаянна гатовым вывучаць новыя тэхналогіі і нават перакваліфікавацца.
Чакаецца, што да 2026 года кампаніі патрояць выдаткі на ІТ у параўнанні з 2015 годам. Будучы рынак ацэньваюць у 5 трлн долараў ЗША (крыніца — даследаванні ІDC). Адпаведна, попыт на ІТ-спецыялістаў у свеце будзе толькі расці.
«Інфармацыйныя тэхналогіі ўжо змянілі свет. Але тыя цуды, якія яны зробяць у будучыні, сёння немагчыма ўявіць. І калі вы звяжаце жыццё з ІТ, то гэтыя цуды будзеце рабіць вы самі, — звярнуўся да будучых студэнтаў дырэктар ПВТ Усевалад ЯНЧЭЎСКІ. — Спадзяюся, што інфармацыя, сабраная ў даведніку Паркам высокіх тэхналогій, акажацца для вас карыснай. У добры шлях, дарагія сябры».
Надзея НІКАЛАЕВА
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
