Валянціна Быстрымовіч. «Настаўніца першая мая»

Дзяцінства — гэта калі час не спяшаецца, дрэвы вялікія і бацькі побач. Калі ўсе птушкі, каты і сабакі — твае сябры, калі спяшаешся расці, каб стаць героем.

Вырастаем і спяшаемся жыць. Толькі на заходзе спыняемся і паварочваемся. І хочацца вярнуцца, хоць на імгненне, а зваротнага шляху няма. Ужо ў кожнага свой дом, сям’я і круг зносін, але дом дзяцінства назаўжды застаецца ў сэрцы. І разумеем, што па жыцці сябры дзяцінства самыя шчырыя. Сустрэцца б…

Мой дом, сям’я і шчасце цяпер у іншым горадзе, але разам з тым з любоўю ўспамінаю дом свайго дзяцінства ў Магілёве. Яго пабудаваў дзед і абсадзіў агарод па контуры маладымі вішнямі. Цяпер у ім жывуць іншыя людзі. Вішні пастарэлі, вырадзіліся і многія спілавалі.

Стралой праляцела жыццё. Захацелася вярнуцца ў краіну дзяцінства. Ці варта арганізоўваць сустрэчы аднакласнікаў? Колькі людзей — столькі і меркаванняў. Патэлефанавала Галка, у голасе захапленне: «Сустрэла Ігара Савіцкага, ён ведае, дзе жыве Марыя Аляксееўна, прапанаваў наведаць».

Марыя Аляксееўна Косціна — наша першая настаўніца. Паўстагоддзя таму мы ішлі першы раз у першы клас. Нашу школу ўвялі ў эксплуатацыю да 1 верасня, і мы былі першыя першаклашкі ў новай школе. Мама пашыла мне белы фартух і прывяла за ручку ў школьны двор. Я спалохана сціскала ў руках букет вяргіня з кветніка і чакала, што будзе далей.

Марыя Аляксееўна ўвяла нас у новы клас і рассадзіла за парты. Настаўніца пазнаёмілася з кожным, усміхнулася, і мы адчулі сябе абароненымі, «пад крылом» добрай і мудрай феі. Яна вучыла нас прама сядзець за партай, пісаць, чытаць, лічыць, а потым лічыць слупком, змагацца з кляксамі і бруднымі рукамі, быць сумленнымі, добрымі і саступаць месца ў транспарце.

Дзяўчынкі з акуратна заплеценымі касічкамі і хлопчыкі з кароткімі стрыжкамі, аднолькава акругліўшы вочы, знаёміліся з новым светам. Нашым галоўным чалавекам стала Яна.

Колькі цярпення і разумення спатрэбілася Марыі Аляксееўне, каб навучыць няспраўныя дзіцячыя пальчыкі выводзіць спачатку палачкі і нулікі, а потым літары і словы. Пазакласныя ўрокі праводзіліся ў полі за чыгуначнымі шляхамі, якія праходзяць недалёка за будынкам школы. Марыя Аляксееўна паказвала травы. Дзякуючы чэпкай дзіцячай памяці іх назвы памятаюцца да гэтага часу: сціплыя гусіныя лапкі, разьбяны крываўнік, гладкі, але халодны з аднаго боку і мякенькі, але цёплы з другога ліст маці—і—мачахі.

З’явіўся новы сябар — кніга, і новыя сябры — аднакласнікі. Вядома, не раз мы сварыліся і нават біліся. І ўсё роўна заставаліся сябрамі.

Шкада, на сустрэчу прыехалі не ўсе, многіх не знайшлі, а некаторых ужо няма... Школа і цяпер стаіць побач з чыгуначнымі шляхамі.

«Чаго маўчыш? — абурылася Галка на тым канцы провада. — Прыедзеш у Магілёў? Мы хочам праз пару дзён наведаць Марыю Аляксееўну». «Вядома, — адказваю я. — Як яна? Як здароўе? З кім жыве?»

«Яна цяпер на лецішчы, ёй 94 гады, — кажа Галка. — Я яе бачыла пятнаццаць гадоў таму, яна пра цябе распытвала».

Заскрэбла на сэрцы, Марыя Аляксееўна мяне памятае. У яе ж не адзін быў выпуск і не адна я вучаніца, а яна памятае. І вось я ўжо сяджу ў маршрутцы, якая коціць убок Магілёва. Хто прыйдзе на сустрэчу? Мілая Марыя Аляксееўна, мы ўжо пенсіянеры! Ці ўбачыце вы тых драбкоў у бабулях і дзядулях?

Душа ляціць наперадзе маршруткі, спяшаецца на сустрэчу з дзяцінствам. І ўспаміны вяртаюць у тыя часы. Марыя Аляксееўна навучыла ўвесь клас цыраваць. Атрымалі заданне — прынесці на ўрок старую падраную шкарпэтку, лямпачку і ніткі з іголкай для цыроўкі.

Вовка, не знайшоўшы старой шкарпэткі, выразаў дзірку ў новай. Убачыўшы гэта, Марыя Аляксееўна не лаяла яго, а распавяла, што да ўсякай рэчы трэба ставіцца беражліва, бо ў ёй закладзена праца. Да святаў пад яе кіраўніцтвам мы рыхтавалі падарункі мамам, і затым горда неслі дадому вынік сваёй працы. Зрабілі самі!

***

Марыя Аляксееўна сустрэла нас на ганку свайго лецішча. Мы доўга пілі гарбату і размаўлялі, яна распытвала нас пра ўсё. У 94 гады яна цікавіцца ўсім. Пытаюся:

— Марыя Аляксееўна, чым вы захапляецеся?

— Чытаю кнігі? — адказвае яна.

— Якія? Раманы, фантастыку?

— Пра жыццё.

— А чым яшчэ займаецеся?

— Вяжу, цыравала.

(Мама любіць цыраваць, у нас усе рэчы ў поўным парадку, — усміхаецца яе дачка Алена).

— Марыя Аляксееўна, дзякуючы вам, мы ўсе ўмеем цыраваць. У жыцці гэта нам спатрэбілася.

Па-рознаму ў нас склаліся лёсы. Але мы сядзелі за сталом праз шмат гадоў і адчувалі сябе блізкімі людзьмі. З’ехалі толькі пасля заходу, калі сонца схавалася за верхавінамі дрэў. Марыя Аляксееўна глядзела на нас і радавалася. Дзеля гэтых хвілін можна ляцець праз увесь свет. Сустракайцеся, сябры!

Валянціна БЫСТРЫМОВІЧ