Калі слупок тэрмометра паўзе ўніз, а роўнядзь вадаёмаў пакрываецца тоўстым пластом лёду, у ваенных вадалазаў надыходзіць гарачая пара. Кожную зіму на адным з вадаёмаў палігона «Лосвіда» 103-й Віцебскай асобнай гвардзейскай паветрана-дэсантнай брыгады праводзіцца збор вадалазных падраздзяленняў сіл спецыяльных аперацый Узброеных Сіл. Сёлета павысіць сваю кваліфікацыю сюды прыехалі найлепшыя вадалазныя спецыялісты часцей спецыяльнага прызначэння, паветрана-дэсантнай і дэсантна-штурмавой брыгад сіл спецыяльных аперацый, а таксама спецыяльнага атрада хуткага рэагавання ўнутраных войскаў МУС нашай краіны.
Працэс спуску падобны на канвеер: пакуль адны — у вадзе, іншыя рыхтуюцца выконваць нарматывы. Перад тым як прыступіць да сваёй працы, вайскоўцы-вадалазы праходзяць сур’ёзную падрыхтоўку: як практычную, так і тэарэтычную.
Кожны ваенны вадалаз — унікальны і запатрабаваны спецыяліст. Дарэчы, праца вадалаза, роўна як і сапёра, не церпіць мітусні. Інакш чакай бяды. Галоўная зброя падводнага плыўца — стрыманасць і разважлівасць. Як гавораць самі вадалазы, пад вадой іншы свет, іншая рэальнасць. Проста так у яго не трапіць. А ўжо калі трапіў, будзь заўсёды напагатове.
Як адзначае вадалазны спецыяліст камандавання сіл спецыяльных аперацый Узброеных Сіл падпалкоўнік Антон Ляпіч, асаблівасць збору ў тым, што ў ходзе практычных заняткаў ваеннаслужачыя вадалазных падраздзяленняў атрымліваюць навыкі выканання выбуховых работ пад лёдам. «Вадалаз — небяспечная прафесія, звязаная з рызыкай, таму важна пастаянна ўдасканальваць свае навыкі, абменьвацца вопытам, — кажа ён. — Падобныя зборы праводзяцца штогод. У іх бяруць удзел вопытныя спецыялісты, якія ў сваіх воінскіх часцях штодзень выконваюць вадалазныя работы. Галоўная мэта — даказаць, што ты можаш і ўмееш, тым самым павысіць кваліфікацыю. Усе заняткі праходзяць ва ўмовах, максімальна набліжаных да баявых. Задачы даводзілася выконваць розныя. Самае складанае пасля апускання — працаваць ва ўмовах нулявой бачнасці. Практычна навобмацак пад лёдам вайскоўцы ўстанаўлівалі выбуховыя прылады».
Па выніках збору вайскоўцы, якія паспяхова здалі экзамены, атрымалі кваліфікацыю «вадалаз-узрыўнік». Акрамя таго, усе вадалазы абагаціліся неабходным досведам вадалазных работ у зімовых умовах пад лёдам.
Вадалаз для падраздзяленняў сіл спецыяльных аперацый — гэта сінтэз гросмайстра, інтэлектуала і фізічна моцнага чалавека з навыкамі стралка і майстра адзінаборстваў. Падводны спуск — няпростая задача нават для вопытных спецыялістаў. Вадалаз павінен быць падрыхтаваны і псіхалагічна, і фізічна. Спускацца пад ваду трэба асцярожна, не дапускаць удараў зарадаў або кранання правадамі прадметаў. Пры кладцы і замацаванні зарадаў варта сачыць за тым, каб правады не зачапіліся за рыштунак.
Гэта пацвярджае гвардыі малодшы сяржант кантрактнай службы Раман Заруба з 38-й Брэсцкай асобнай гвардзейскай дэсантна-штурмавой брыгады. «Акрамя выбуховых работ пад лёдам ёсць заняткі па хаджэнні па азімуце пад вадой, выхад у пэўны раён і выкананне там розных задач, — тлумачыць малады чалавек. — На такіх зборах работа ідзе не толькі пад вадой, але і на паверхні. Таксама павышаем зладжанасць разлікаў, дасканала трэніруем страхавальных вадалазаў. Пры гэтым работа ў зімовых умовах для нас не праблема: пачынаючы са снежня і да красавіка вадалазы вучацца дзейнічаць пад лёдам».
Ваеннаслужачыя прызнаюцца, што зборы вельмі карысныя тым, што даюць магчымасць сустрэцца з калегамі, абмяняцца досведам. Важна, што ў зборах бяруць удзел і прадстаўнікі іншых сілавых ведамстваў.
...І вось зарад апускаецца на дно разам з вадалазам-мінёрам. На жаль, журналістам не бачныя маніпуляцыі баявога плыўца пад вадой. Таму пра ўсе нюансы падводнай работы расказвае гвардыі прапаршчык Максім Юдчыц, яшчэ адзін прадстаўнік дэсантна-штурмавога злучэння з Брэста. «Пад лёдам нічога не відаць, таму да месца выканання задачы выходзіш па азімуце, пасля чаго атрымліваеш сігнал да выканання задачы, — распавядае ён. — Далей усталёўваеш зарад, выходзіш наверх і робіш падрыў. Алгарытм нескладаны».
Беларускія вадаёмы дагэтуль захоўваюць небяспечнае рэха вайны. У гэтым злучэнні вадалазы займаюцца падводным размініраваннем, рэагуюць на тэрміновыя заяўкі аб знаходжанні выбухованебяспечных прадметаў пад вадой, якія паступаюць у тым ліку ад насельніцтва ці падводных паляўнічых. Задача гэтых рэдкіх і сапраўды высакакласных спецыялістаў — выехаць на месца, знайсці і абследаваць названы прадмет, а таксама знішчыць.
Алег НЯКАЛА
Фота аўтара
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
