Як бабуля захапіла сваю ўнучку вышыўкай ікон

Любоў да вышыўкі Настасся Якубовіч убірала ў сябе з дзяцінства. Прыязджаючы на канікулы да сваёй бабулі ў Баранавічы, назірала, з якім імпэтам тая «вымалёўвае» кожны новы крыжык, і сама не заўважыла, як захапілася. 85-гадовая Ніна Іванаўна зараз вышывае пераважна абразы, у Настачкі ж душа горнецца да традыцыйнага беларускага арнаменту, якім дзяўчына ў вольны час аздабляе ручнікі, сурвэткі, іншыя прадметы хатняга ўжытку. Ёсць у бабулі з унучкай і сумесная работа…

Пра блаславенне ды цудоўнае выратаванне

Нават калі б Ніна Іванаўна сціпла прамаўчала пра свае работы, не заўважыць іх у кватэры жанчыны немагчыма. Вышытыя крыжыкам і гладдзю абрусы, сурвэткі, ручнікі, абразы Божай Маці, Мікалая Цудатворца, святога Георгія Пераможцы ляжаць і вісяць на самых ганаровых месцах.

— Як так атрымалася, што вы пачалі вышываць менавіта абразы?

— Як кажуць, не было б шчасця, ды няшчасце дапамагло... У мяне два сыны. Адзін памёр вельмі маладым, у 31 год. Вярнуўся з работы дадому, сеў за стол есці і сэрца раптоўна спынілася. Не ведала, як такое гора перажыць, як справіцца з болем, куды сябе падзець. Днём і ноччу плакала. Дайшло да таго, што ледзь не пасябравала з гора з бутэлькай. Але Бог уратаваў. Памятаю, неяк хадзіла па рынку, а там жанчына прадавала схемы для вышыўкі. Мне ў вочы кінулася менавіта Божая Маці з Ісусам на руках. Спынілася і глядзела на тую схему як зачараваная. Пасля разгаварыліся з прадаўшчыцай, і яна, даведаўшыся пра мой душэўны боль, параіла пачаць вышываць абразы. Маўляў, вышыўка будзе заспакойваць нервы і хоць на нейкі час дапаможа забыцца на сваё гора. ...Перад тым, як пачаць, схадзіла у царкву і папрасіла на гэта блаславення ў святара. І, ведаеце, здарыўся цуд — я нарэшце ўбачыла прамень у канцы тунеля...

Многія людзі прасілі Ніну Іванаўну вышыць для іх абраз з выявай канкрэтнага святога. Жанчына вышывала з радасцю, грошы не брала.

Але перажыванні ўсё ж, відаць, адыгралі сваю ролю, і пасля страты сына ў жанчыны выявілі анкалогію.

— Калі я ляжала ў анкалагічным цэнтры, мне вельмі хацелася вышываць. Але чамусьці думала, што на мяне за гэта будуць сварыцца, маўляў, стэрыльныя ўмовы, а яна тут са сваімі ніткамі. Таму нейкі час хавала канву ад урачоў. Калі доктар гэта ўбачыў, сказаў: «Навошта хаваеце? Вы, наадварот, сваім прыкладам заахвочвайце людзей. Няхай і яны чымсьці займаюцца, каб не канцэнтравацца толькі на хваробе».

За час знаходжання ў бальніцы Ніна Іванаўна паспела вышыць абраз і падчас выпіскі падарыла яго анкалагічнаму цэнтру.

— Ці верыце вы ў цуды?

— А як жа! Я ж толькі дзякуючы цуду засталася жывой. Калі немцы вялі нас у хлеў, каб спаліць, мне было ўсяго чатыры гадкі. Пакуль ішлі, бабуля мяне вучыла: «Калі будуць страляць, ты хавайся за мяне». Яны хацелі спаліць нашу вёску, але штосьці ім перашкодзіла... Цудам лічу і тое, што мая малодшая ўнучка захапілася вышыўкай. Пераканана: любая бабуля на маім месцы была б шчаслівая, калі б хтосьці працягнуў яе справу. Вышыванне патрабуе вялікай уседлівасці і цярплівасці. Над адной работай часам трэба карпець месяцамі.

— У нас з бабуляй, дарэчы, ёсць адна сумесная работа, — кажа Настасся. — Калі я вучылася ў 11 класе, пачала вышываць абраз Мікалая Цудатворца. Але паспела вышыць толькі палову, бо падрыхтоўка да паступлення займала практычна ўвесь мой час. Бабуля бачыла гэта, таму і прапанавала сваю дапамогу, бо абраз не павінен ляжаць незавершаным, нядобра гэта. Цяпер ён вісіць у мяне дома.

Пра анёлаў-ахоўнікаў ды чыстыя намеры

У працоўным кабінеце Настассі вісяць выявы анёлаў-ахоўнікаў, вышытыя бабуляй.

— Я, як толькі прыйшла на работу, адразу іх прынесла сюды, каб яны мяне ахоўвалі, — усміхаецца дзяўчына.

Настасся працуе ў Навасельскім дзіцячым садку. Вельмі любіць сваю работу і ўкладае ў яе душу. Але і на сваё захапленне вышыўкай не забываецца, з задавальненнем праводзіць майстар-класы для калег, дзетак і іх бацькоў. Дашкольнікам па тэхніцы бяспекі нельга даваць у рукі звычайную іголку, дык Настасся Іванаўна прыдумала іншы спосаб, як вучыць іх вышываць: падрыхтавала пластмасавыя квадраты з дзірачкамі і пластмасавыя іголкі. Падчас фестывалю «Я пазнаю свет» яна праводзіла майстар-клас па вышыўцы і загадзя прадумала для ўсіх удзельнікаў падарункі — духмяныя мяшочкі, напоўненыя пахучымі зёлкамі. Зрабіла іх больш за семдзесят і на кожным вышыла нейкі сімвал з азбукі беларускага арнаменту.

— Мне падабаецца, калі элементы беларускай народнай культуры прасочваюцца ў сучасных рэчах, — кажа Настасся. — Няхай гэта будзе брошка, закладка, сумка, майка, аздобленыя вышыўкай, — галоўнае, каб людзі карысталіся гэтым у штодзённым жыцці.

Для Настассі бабуля — дарадца, памочнік і настаўнік. Менавіта па ініцыятыве дзяўчыны ў музеі дзіцячага садка праходзіць выстава работ Ніны Іванаўны «Бабуліна казка». І ўжо вялікую іх колькасць унучка раздарыла наведвальнікам. Кажа, бабуля толькі радуецца гэтаму.

...Вышывае Ніна Іванаўна ўжо гадоў семдзесят. Згадвае, як пасля школы ішлі з сёстрамі складваць сена. Дык яна з сабой на поле брала канву, хавала яе пад кашулю. І як толькі з’яўлялася вольная хвілінка, вышывала.

— Я ж дзіця ваеннай пары, а пасля гора, што яна прынесла, усім хацелася зрабіць сваё жыццё больш светлым, радасным. Вышыўкай упрыгожвалі ручнікі, абрусы, сурвэткі, фіранкі на вокны, навалачкі, накідкі на падушкі, прадметы адзення... Прыйдзе свята, у хаце прыбярэш — і нібы сонца зайграе! Цяпер добра, можна купіць для рукадзелля ўсё, што пажадаеш. А раней ніткі мулінэ былі сапраўдным скарбам.

Да Ніны Іванаўны часам звяртаюцца з просьбамі вышыць не толькі абразы, але і вясельныя ручнікі. Майстрыца аздабляе іх кветкамі — сімвалам жаночага шчасця, парай галубкоў — сімвалам кахання і вернасці ў шлюбе... Брацца за такую працу можна толькі з чыстымі намерамі, у думках жадаючы шчасця маладым. Ніна Іванаўна пераканана, што энергетыка таго, хто вышывае, застаецца на прадмеце.

Перад тым, як пачаць, схадзіла у царкву і папрасіла на гэта блаславення ў святара. І, ведаеце, здарыўся цуд — я нарэшце ўбачыла прамень у канцы тунеля...

Пра вясельны пасаг ды добрую памяць

— Бабуля стараецца штосьці вышыць кожнаму ўнуку, — кажа Настасся. — Калі жаніліся мае браты, яна прэзентавала ім па наборы вясельных ручнікоў. Яны захоўваюць іх дома як сямейную рэліквію. Нядаўна бабулечка і мне пасаг падрыхтавала. Вось гэты ручнік з крыжамі — для складзеня (складнога парнага абраза), такімі звычайна бацькі бласлаўляюць маладых, а гэты — для вясельнага каравая.

Сказала, што, пакуль вышывала, малілася, каб я знайшла сабе добрага мужа.

Ніна Іванаўна прызналася, што без вышыўкі не ўяўляе жыцця.

— Бывае, пайду ў горад, стамлюся. Думаю, вярнуся, паляжу, адпачну. Аж не, прыходжу і саджуся вышываць. І стому як рукой здымае.

— Бабуля вышывае штодзень, акрамя нядзелі ды вялікіх святаў. Калі тэлефаную ёй у выхадны дзень, кажа: «Хутчэй бы заўтра, каб сесці вышываць». Бабуля жыве адна. Бацькі запрашалі, каб пераехала да іх у вёску. Але ж яна не пагаджаецца, кажа, што ў сваёй кватэры і сцены грэюць. Многія пажылыя людзі, калі застаюцца адны, не ведаюць, чым сябе заняць, таму ў галаву лезуць дрэнныя думкі. Бабуля часта паўтарае: «Калі б не вышыўка, наўрад ці я б столькі пражыла».

— Не люблю складзіраваць сваю вышыўку, — усміхаецца Ніна Іванаўна. — Хочацца, каб яна радавала іншых. Таму, калі збіраецца ўся радня, заўсёды прапаноўваю моладзі ўзяць тое, што падабаецца. Няхай у іх застанецца добрая памяць пра мяне.