Не крычыце «Асцярожна!»

Як правільна размаўляць з самымі рознымі людзьмі

Як не адчуваць сябе няёмка, размаўляючы з чалавекам з тымі ці іншымі парушэннямі? Як сябе паводзіць пры размове? Пра гэта нам распавяла дырэктар Офіса па правах людзей з інваліднасцю Эніра Браніцкая.

—Са­мае га­лоў­нае — па­мя­таць, што лю­дзі з ін­ва­лід­нас­цю — гэ­та звы­чай­ныя лю­дзі са сва­і­мі сем'­я­мі, за­хап­лен­ня­мі, пра­цай, праб­ле­ма­мі і ра­дас­ця­мі, — лі­чыць на­ша су­раз­мо­ў-
ца. — Ін­ва­лід­насць — не адзі­нае, што вы­зна­чае іх ін­ды­ві­ду­аль­насць. Не ра­бі­це з іх ге­ро­яў ці ах­вя­раў. Стаў­це­ся да іх як да асоб.

А ця­пер больш кан­крэт­на…

Ка­лі ваш су­раз­моў­ца ў ін­ва­лід­най ка­ляс­цы…

Не штур­хай­це і не да­кра­най­це­ся да ін­ва­лід­най ка­ляс­кі ча­ла­ве­ка — гэ­та част­ка яго аса­біс­тай пра­сто­ры. Ка­лі вы бу­дзе­це да­па­ма­гаць ка­мусь­ці з'е­хаць з краю тра­ту­а­ра, не ча­ка­ю­чы ін­струк­цый, вы мо­жа­це вы­пад­ко­ва вы­кі­нуць ча­ла­ве­ка з ка­ляс­кі. Вы мо­жа­це зла­маць дэ­та­лі ка­ляс­кі, ка­лі бу­дзе­це па­ды­маць яе за по­руч­ні ці пад­стаў­ку для ног. Та­му, ка­лі ча­ла­ве­ку трэ­ба да­па­маг­чы, спы­та­й­це як, перш чым дзей­ні­чаць.

Раз­маў­ля­ю­чы з ча­ла­ве­кам, які ка­рыс­та­ец­ца ка­ляс­кай, вазь­мі­це крэс­ла і сядзь­це на ад­ным з ім уз­роў­ні. Ка­лі гэ­та не­маг­чы­ма, стой­це на не­вя­лі­кай ад­лег­лас­ці, так, каб ён не на­пруж­ваў шыю, уста­наў­лі­ва­ю­чы з ва­мі зро­ка­вы кан­такт.

Ка­лі ваш су­раз­моў­ца — не­ві­ду­шчы ча­ла­век

Не­ві­ду­шчыя лю­дзі мо­гуць ка­рыс­тац­ца ру­ка­мі для раў­на­ва­гі, так што пра­па­нуй­це сваю ру­ку — але не бя­ры­це яго за ру­ку, — ка­лі ча­ла­ве­ка трэ­ба пра­вес­ці. (Да­рэ­чы, мож­на пад­вес­ці ру­ку сля­по­га ча­ла­ве­ка да па­рэ­нчаў або спін­кі крэс­ла, каб да­па­маг­чы на­кі­ра­ваць яго да лес­ві­цы або ся­дзен­ня).

Ка­лі вы збі­ра­е­це­ся аб не­чым па­пя­рэ­дзіць, будзь­це кан­крэт­ныя. Крык «асця­рож­на!» не ка­жа ча­ла­ве­ку, па­ві­нен ён спы­ніц­ца, ці бег­чы, ці ўхі­ліц­ца або пад­ско­чыць.

Ка­лі да­яце ўка­зан­ні, выка-рыстоўвайце кан­крэт­ную ін­фар­ма­цыю. За­мест фра­зы «па­вяр­ні­це на­пра­ва, ка­лі дой­дзеце да «кан­цы­ляр­скіх та­ва­раў» (гэта пра­ду­гледж­вае, што ча­ла­век ве­дае, дзе зна­хо­дзяц­ца кан­цы­ляр­скія та­ва­ры), ска­жы­це: «Ідзі­це пра­ма да кан­ца гэ­та­га пра­хо­ду і рэз­ка звяр­ні­це на­пра­ва».

Мож­на вы­ка­рыс­тоў­ваць іды­ё­ма­тыч­ныя вы­ра­зы пры раз­мо­ве з не­ві­ду­шчым ча­ла­ве­кам. На­прык­лад, ска­заць «ра­ды быў уба­чыць вас» або «ўба­чым­ся паз­ней» цал­кам пры­маль­на. Не­ві­ду­шчыя лю­дзі са­мі ўжы­ва­юць та­кія вы­ра­зы.

Ка­лі ваш су­раз­моў­ца — ча­ла­век са стра­ча­ным слы­хам

Перш чым за­га­ва­рыць з ча­ла­ве­кам, які не чуе або сла­ба чуе, не­аб­ход­на пе­ра­клю­чыць яго ўва­гу на ся­бе. У за­леж­нас­ці ад сі­ту­а­цыі вы мо­жа­це пра­цяг­нуць ру­ку ці па­ма­хаць ёю, асця­рож­на да­кра­нуц­ца.

Ка­жы­це па маг­чы­мас­ці па­воль­ней, чым звы­чай­на, але без утры­ра­ва­най ар­ты­ку­ля­цыі. Боль­шасць лю­дзей са стра­ча­ным слы­хам раз­ліч­ва­юць на тое, што на­зі­ран­не за ва­шы­мі вус­на­мі да­па­мо­жа ім зра­зу­мець ва­шу га­вор­ку. Ста­рай­це­ся не вы­ка­рыс­тоў­ваць жа­валь­ную гум­ку, не па­ліць і не за­сла­няць рот ру­кой пад­час раз­мо­вы.

Не кры­чы­це. Пры гэ­тым ваш твар зро­біц­ца злос­ным і ін­фар­ма­цыя бу­дзе ска­жо­ная ня­пра­віль­най эма­цый­най афар­боў­кай. Гэ­та мо­жа ўвес­ці ў зман глу­хо­га ча­ла­ве­ка і вы­клі­каць не­адэ­кват­ную рэ­ак­цыю. У ча­ла­ве­ка, які вы­ка­рыс­тоў­вае слы­ха­вы апа­рат, ён бу­дзе на­стро­е­ны на нар­маль­ны га­ла­савы ўзро­вень; ваш крык бу­дзе толь­кі ска­жаць сло­вы і на­ват здоль­ны вы­клі­каць бо­ле­выя ад­чу­ван­ні.

Пе­ра­фра­зуй­це, а не паў­та­рай­це сказ, які ча­ла­век не ра­зу­мее. Ка­лі дыя­лог ад­бы­ва­ец­ца з цяж­кас­цю з‑за роз­ных пры­чын, на­прык­лад, та­кіх як шум, дрэн­нае асвят­лен­не ці ва­ша ба­ра­да або ву­сы, якія пе­ра­шка­джа­юць чы­тан­ню па вус­нах, пра­па­нуй­це руч­ку і па­пе­ру. Гэ­та зды­ме на­пру­жан­не і ўста­люе доб­ры кан­такт.

Свят­ла­на Бусь­ко