Гатоўнасць да змен, пастаяннае імкненне да самаразвіцця, цікавасць да новых ведаў (як у рамках сваёй прафесіі, так і па-за ёй), уменне адказваць на магчымыя выклікі, спраўляцца з цяжкасцямі, захоўваючы аптымізм, захопліваць ідэяй і весці за сабой, настойлівасць у дасягненні мэт, актыўная жыццёвая пазіцыя, разуменне ўласных магчымасцяў, прыняцце індывідуальнасці кожнага чалавека... Як вы думаеце, чый гэта «партрэт»? Рызыкну выказаць думку, што варыянтаў у вас шмат, але ці ёсць сярод іх слушны? А між іншым, менавіта такімі характарыстыкамі павінен валодаць педагог, які стане ўдзельнікам праекта «Настаўнік для Беларусі».
З асфальту — у вёску
1 верасня ў беларускія школы ў невялікіх населеных пунктах прыйдуць 12 крэатыўных і неабыякавых педагогаў, якія павінны ўдыхнуць у іх новае жыццё. Хто яны, пакуль невядома, бо прыём заявак ад ахвотных быў падоўжаны да 25 чэрвеня.
Мэта праграмы «Настаўнік для Беларусі» — зрабіць якасную адукацыю даступнай для кожнага дзіцяці ў любой школе, а не толькі ў гарадской. Кіраўнік аддзела стратэгічнага менеджменту БПС-Ашчадбанка Вера КАРАЛЁВА (каардынатар праграмы з боку банка), менеджар адукацыйных праектаў Алена МЕЛЬЧАНКА і настаўнік беларускай мовы і літаратуры Ліцэя БДУ Зміцер МАКАРЧУК канстатуюць: ідэя «Настаўніка для Беларусі» лунала ў паветры ўжо даўно, і кожны з іх паасобку спрабаваў да яе падступіцца.
Напрыклад, Зміцер разам са сваім сябрам, настаўнікам рускай мовы і літаратуры Сяргеем Бародзічам, яшчэ два гады таму вырашыў, што трэба прывесці ў школы людзей, для якіх важныя ў першую чаргу самі дзеці, а не іх адзнакі і выкананне загадаў зверху. Яны пераканаліся, што наяўнасць педагагічнай адукацыі ў рабоце з падрастаючым пакаленнем хоць і пажаданая, але неабавязковая: тыя ж айцішнікі, журналісты, рэжысёры змогуць даць ім значна больш, чым педагог, які фармальна падыходзіць да сваіх абавязкаў. Таму трэба толькі адкрыць ім дарогу ў школу. Да таго ж ёсць вялікая колькасць людзей, якія з розных прычын калісьці былі вымушаны сысці з прафесіі, так і не рэалізаваўшы свой педагагічны патэнцыял. Навошта іх скідваць з рахунку?
А перад гэтым хлопцы па ўласнай ініцыятыве адпрацавалі два гады ў сельскай мясцовасці.
— Уявіце сабе, колькі адкрыццяў чакала нас, гараджан, якія выраслі на асфальце, навучаліся ў сталічных універсітэтах, калі мы трапілі ў зусім іншае, нязвыклае для нас асяроддзе! — смяецца Зміцер. — Але гэты наш бясцэнны вопыт спатрэбіцца цяпер, каб зрабіць адаптацыю будучых удзельнікаў праекта на новым месцы максімальна камфортнай і хуткай.
Зміцер і Сяргей знайшлі падтрымку ў Беларускім дзяржаўным педагагічным універсітэце, дзе пагадзіліся стварыць адмысловую групу і праграму для перападрыхтоўкі ўдзельнікаў праекта, і ў Нацыянальным інстытуце адукацыі, дзе былі гатовы аказваць метадычную падтрымку. Але толькі энтузіязму двух маладых людзей аказалася недастаткова: многае ўпіраецца ў фінансы...
Бізнес і адукацыя
— Летась падчас сустрэчы старшыні праўлення Ашчадбанка Расіі з Прэзідэнтам Беларусі Аляксандрам Лукашэнкам Герман Грэф расказваў пра сацыяльную місію бізнесу і карпаратыўную адказнасць, пра тое, што ў Расіі банк падтрымлівае важныя адукацыйныя праекты, у тым ліку праграму «Настаўнік для Расіі», і падобную практыку можна было б распаўсюдзіць і на тэрыторыі Беларусі, дзе знаходзіцца даччыны банк — БПС-Ашчадбанк. Мы падумалі, якім можа быць след ад гэтага візіту, і вырашылі, што трэба падтрымаць праграму «Настаўнік для Беларусі». Але расійскія калегі адразу папярэдзілі нас пра тое, што трэба пагружацца ў свой кантэкст, — падкрэслівае Вера Каралёва. — Таму мы выязджалі ў школы ў невялікіх гарадках, каб зразумець, што ім патрабуецца і чым мы можам дапамагчы.
— Teach For All («Вучыць усіх») — гэта міжнародная ініцыятыва, якая ахапіла ў свеце ўжо больш за 50 краін, — тлумачыць Алена Мельчанка. — Яе сутнасць у тым, што выпускнікі ВНУ, якія прайшлі папярэдні конкурсны адбор і спецыяльную падрыхтоўку, на два гады становяцца настаўнікамі ў школах, дзе дзецям патрабуюцца педагогі, якія будуць іх натхняць, а калектыву — новыя кадры. Яны ідуць туды, дзе іх чакаюць больш за ўсё, у школы са складаным сацыяльным і эканамічным кантэкстам, навучальныя ўстановы ў праблемных мікрараёнах. Глабальная філасофія заключана ў формуле «Кожнае дзіця — аўтар свайго жыцця». Пад аўтарствам маецца на ўвазе здольнасць бачыць увесь гарызонт уласных магчымасцяў, ведаць свае моцныя і слабыя бакі, адказна прымаць рашэнні і верыць у сябе, быць сабой і атрымліваць асалоду ад гэтага.
Сярод такіх ідэйных і апантаных педагогаў была і наша зямлячка Анастасія Байчарова, якая два гады адпрацавала ў ЗША настаўніцай пачатковых класаў у вельмі складанай школе ў Паўднёвым Бронксе, дзе адукацыя дакладна не ўваходзіла ў спіс жыццёвых прыярытэтаў вучняў і іх сем'яў. А цяпер яна з'яўляецца партнёрам Teach For All па разнастайнасці, роўнасці і інклюзіі і курыруе падобныя праграмы, распачатыя ў краінах СНД. Яна сутыкалася з вялікай колькасцю самых розных сітуацый і добра ведае, што тое, што спрацавала ў адной краіне, не працуе ў іншай. Мы вельмі рады, што Анастасія дапамагае і нашай камандзе. Між іншым, ёсць цікавая статыстыка: 75 працэнтаў удзельнікаў Teach For All застаюцца ў сістэме адукацыі. Хтосьці ўзначальвае навучальную ўстанову, хтосьці рэалізоўвае ўласныя адукацыйныя праекты, становіцца рэкруцёрам ці курыруе навічкоў у праекце, а адзін з удзельнікаў Teach For All стаў нават міністрам адукацыі.
У Расіі праграма, галоўным донарам якой стаў Ашчадбанк, стартавала ў 2015 годзе. Праз яе прайшло ўжо каля 180 чалавек. Большасць удзельнікаў — маладыя людзі (самаму старэйшаму 46 гадоў), хоць ніякіх абмежаванняў па ўзросце не было ўстаноўлена. Цяпер геаграфія праекта ахоплівае 64 школы. І на яго сайце можна знайсці шмат шчырых і пранізлівых гісторый ад педагогаў кшталту «Як я з'ехала з Масквы, каб навучаць дзяцей...»
Прышліце нам матэматыка!
Як вы думаеце, што прасцей: знайсці апантаных настаўнікаў ці школы, гатовыя іх прыняць? Бо «свежы вецер» у калектыве — гэта заўсёды рызыка, а ці захочуць кіраўнікі школ рызыкаваць? Між іншым, для ўдзелу ў праекце падалі заяўкі каля 20 школ. Іх геаграфія ахоплівае ўсе рэгіёны Беларусі. Ёсць сярод іх і зусім невялікая школа ў вёсцы Спонды, што ў Астравецкім раёне, дзе навучаюцца ўсяго 54 дзіцяці, і школы ў Барысаве, Жлобіне, Пінску. Зразумела, што ў вялікім горадзе кіраўнікам прасцей закрыць кадравыя вакансіі, чым у сельскай школе. Напрыклад, у Спондах шмат гадоў адпраўляюць заяўку на размеркаванне да іх настаўніка матэматыкі, але гэтыя заяўкі не задавальняюцца, і прадмет зараз выкладае настаўнік-пенсіянер. Ёсць сярод ахвотных атрымаць крэатыўных настаўнікаў установы адукацыі ў Ляхавічах, Мядзеле, Лельчыцах, Верхнядзвінску, Дзяржынску, Стоўбцах, Чырвонай Слабадзе, Негарэлым... У самым вострым дэфіцыце — матэматыкі. Таксама просяць даслаць да іх фізікаў, настаўнікаў інфарматыкі, геаграфіі, фізічнай культуры, беларускай, рускай і нават кітайскай мовы.
Для школ удзел у праекце можа стаць выдатнай інфармацыйнай нагодай, каб прыцягнуць да сябе ўвагу, і дадатковым імпульсам для развіцця ўстановы. Але выканаўцам праграмы не пазайздросціш, бо сумясціць інтарэсы школ і профіль адабраных у выніку конкурсу педагогаў — задачка няпростая.
Сёлета выберуць першых 12 удзельнікаў праграмы: у школы настаўнікі будуць накіроўвацца ўдваіх, бо разам з аднадумцам прасцей асвойвацца на новым месцы. Дапускаецца і такі варыянт: у школе, што падала заяўку, ёсць педагог, які хоча стаць удзельнікам праграмы «Настаўнік для Беларусі», падзяляе яе каштоўнасці і прайшоў конкурсны адбор. У гэтым выпадку туды накіруюць настаўніка той дысцыпліны, па якой маецца вакансія.
Жорсткіх абмежаванняў для ўдзелу ў праграме не існуе: гэта могуць быць як сёлетнія выпускнікі педагагічных спецыяльнасцяў, так і вопытныя настаўнікі ці нават сям'я педагогаў. Ключавой з'яўляецца наяўнасць профільнай педагагічнай адукацыі або кваліфікацыя педагога. Пакуль што ідэю з прыцягненнем у школу спецыялістаў з іншых сфер рэалізаваць не ўдалося, хоць на тым жа механіка-матэматычным факультэце БДУ ёсць толькі адна спецыяльнасць, выпускнікі якой могуць адразу ісці ў школу. А вось у Расіі такая магчымасць ужо ёсць пры ўмове, што кандыдат без профільнай адукацыі праходзіць перападрыхтоўку па педагогіцы...
У камандзе прасцей
Усе, хто хоча далучыцца да «Настаўніка Беларусі», запаўняюць анкету на сайце teach4.by, праходзяць скайп-інтэрв'ю, а затым іх чакае субяседаванне ў Мінску.
— Для таго каб найбольш аб'ектыўна падысці да выбару будучых удзельнікаў «Настаўніка для Беларусі», камандай праекта з прыцягненнем спецыялістаў па падборы персаналу была распрацавана «Мадэль кампетэнцый», — тлумачыць Вера Каралёва. — Яна грунтуецца на місіі і каштоўнасцях праекта і акумулюе ў сабе вопыт аналагічных праграм па ўсім свеце.
Вымярэнне кампетэнцый адбываецца праз назіранне за паводзінамі кандыдатаў у розных сітуацыях. Яны працуюць у камандзе, сумесна абмяркоўваюць спрэчныя пытанні ў адукацыі, выпрацоўваюць групавое рашэнне па складаным кейсе, праводзяць невялікі сяміхвілінны ўрок, а таксама ўдзельнічаюць у інтэрв'ю. Гэта дае нам магчымасць зразумець, на развіццё якіх кампетэнцый варта зрабіць акцэнт пры распрацоўцы навучальных праграм у летнім інтэнсіве. У ацэнцы кампетэнцый удзельнічаюць HR-спецыялісты, вопытныя педагогі і прадстаўнікі бізнесу.
А далей распачнецца самае цікавае і важнае. Усіх адабраных кандыдатаў чакае месячны летні інтэнсіў на загараднай базе адпачынку БПС-Ашчадбанка.
— Ён прадугледжвае некалькі блокаў: сучасныя падыходы да педагогікі і выкладання, развіццё асабістых якасцяў, праектны менеджмент, увядзенне ў кантэкст (выезд у сельскія школы), каб для кагосьці не стала адкрыццём, што ў класным журнале могуць быць запоўнены толькі тры першыя радкі з сарака — па колькасці вучняў у класе. І паспрабуй у такім калектыве арганізаваць групавую работу, — смяецца Зміцер. — Будуць сустрэчы з вельмі цікавымі спікерамі з розных сфер.
— Шчыра кажучы, я ім ужо зайздрошчу, — дадае Алена. — А ў апошні тыдзень інтэнсіву мы арганізуем летнік з дзецьмі на тэму «Навыкі ХХІ стагоддзя», які кандыдаты павінны будуць самі спланаваць. Не выключана, што хтосьці ўжо на гэтым этапе зразумее, што яму нічога не хочацца змяняць у сваім жыцці — мы да такога ходу падзей таксама падрыхтаваныя...
Далей за кожным з удзельнікаў праграмы замацуюць куратара — вопытнага педагога, да якога заўсёды можна будзе звярнуцца па дапамогу. Кожную чвэрць навучальнага года ўсе будуць збірацца разам і падводзіць вынікі работы ў школах, абмяркоўваць праблемы, якія акрэсліліся, атрымліваць новыя веды і метадалагічную падтрымку.
Бегчы з усіх ног
— У беларускай праграмы будзе свая адметнасць — гэта акцэнт на праектнай дзейнасці, — падкрэслівае Вера Каралёва. — Настаўнік павінен будзе прыдумаць і рэалізаваць праект, які ўпішацца ў мясцовы кантэкст і зробіць школу цэнтрам лакальнай супольнасці. Гэта можа быць класны ці агульнашкольны праект, у які будуць уцягнуты і бацькі школьнікаў, і педагогі, і жыхары навакольных населеных пунктаў. Мяркуем, што некалькіх месяцаў ім будзе дастаткова для таго, каб зразумець, што гэта можа быць: стварэнне музея, адкрыццё школьнага тэатра, экалагічны праект ці штосьці іншае.
Кожны настаўнік — удзельнік праекта — будзе атрымліваць ад БПС-Ашчадбанка дадатковую матэрыяльную падтрымку: акрамя зарплаты, ім два гады будзе налічвацца стыпендыя ў памеры 250 рублёў. Таксама педагогаў забяспечаць ноўтбукамі і кампенсуюць ім выдаткі на жыллё.
Для рэалізацыі праграмы БПС-Ашчадбанк стварае дабрачынны фонд. Першапачатковы ўзнос банка ў праект сёлета складзе 240 тысяч беларускіх рублёў. У будучыні да фонду могуць далучыцца любыя кампаніі-донары, якія пажадаюць зрабіць унёсак у развіццё якаснай адукацыі ў рэгіёнах Беларусі. Прадстаўнікоў Міністэрства адукацыі запрасілі ў калегіяльныя органы фонду для таго, каб усе рашэнні прымаліся сумесна і ўлічвалі бягучыя тэндэнцыі ў сістэме адукацыі. БПС-Ашчадбанк таксама заключыў з Міністэрствам адукацыі пагадненне аб супрацоўніцтве.
— Мы настроены вельмі аптымістычна, — рэзюмуюць нашы субяседнікі. — Усе ведаюць фразу з кнігі Льюіса Кэрала «Аліса ў Залюстроўі»: «Трэба бегчы з усіх ног, каб толькі заставацца на месцы, а каб кудысьці трапіць, трэба бегчы як мінімум удвая хутчэй!» Дзеці змяняюцца, свет змяняецца, і школа не можа адставаць. Мы спадзяёмся, што драйверамі будучых змяненняў стануць у тым ліку і ўдзельнікі праекта «Настаўнік для Беларусі»: таленавітыя, крэатыўныя, нераўнадушныя, захопленыя сваёй справай педагогі, якія вядуць урокі цікава і нестандартна і годна выглядаюць нават у самых складаных педагагічных сітуацыях.
Надзея НІКАЛАЕВА
Фота Ганны ЗАНКАВІЧ і праекта «Настаўнік для Беларусі»
Здымкі носяць ілюстрацыйны характар
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
