«На хвалях лёсу» смаргонскай настаўніцы

У Маладзечна выйшла ў свет паэтычная кніга смаргонскай настаўніцы Ірыны Гаевай «На хвалях лёсу». 

Галоўны лейтматыў вершаванага зборніка з сімпатычнай вокладкай, з якой паўстае ўражлівы погляд вадзянога блакіту, лясной зеляніны, — любоў да роднай старонкі. Пра гэта гаворыць і аўтар у прадмове «Паэзія — жыццё»: «Вёска, у якой я нарадзілася, знаходзіцца каля аднаго з маляўнічых азёр Нарачанскага краю — Латвянскага. Вяскоўцы (і мой дзед у тым ліку) некалі, сабраўшы апошнія грошы, выкупілі возера ў пана. Без вады ў вёсцы якое жыццё? Возера — люстэрка, у якое на працягу жыцця глядзеліся мае продкі. Гэта і люстэрка майго жыцця, мой спадарожнік і сябар. Яму ў дзесяцігадовым узросце я прысвяціла свой першы верш. Мае самыя рамантычныя спатканні ў маладыя гады адбываліся на берагах возера. Смутак і боль пасля смерці родных я тапіла ў яго водах. 

У розныя “этапныя” моманты жыцця мне ў снах з’яўлялася Латвянскае возера і прадказвала будучыню...» 
«Лясы густыя і азёры,/ Палёў прастор і сінь нябёс.../ Няхай не плешчуцца тут моры,/ Ёсць луг ля возера, пакос,/ Што пахне кменам і рамонкам,/ І свежай ранішняй расой,/ Калі палягуць травы роўна/ Пад звонкай, востраю касой/ Так вока радуюць прасторы,/ Дзе ніва з збожжам палавее,/ Гуляюць хвалі, як на моры,/ Калі вятрыска лёгкі вее...» («Родны край»). Гартаю першыя старонкі кнігі — і сустракаюся з праніклівымі, чулымі радкамі вершаў «Матуліна мова», «Мова продкаў тваіх», «Адмысловае “Ў” нескладовае». Паэтэса Ірына Гаева закранае самыя шчымлівыя пачуцці, у якіх чуцен голас нашых прашчураў, нашых папярэднікаў, дзядоў і прадзедаў. Аўтар кнігі «На хвалях лёсу» не бачыць інакшым свой лёс як у яднанні з роднай старонкай, з біяграфіяй нашай Айчыны. 

Ірына Гаева — з пакалення настаўнікаў, якія выраслі, сфарміраваліся ў суладдзі з многімі драматычнымі, няпростымі падзеямі. Нарадзілася яна за шэсць дзён да пачатку вайны, у чэрвені 1941 года. Пасля заканчэння Латвянскай сямігодкі паступіла ў Ашмянскае педагагічнае вучылішча, якое неўзабаве перавялі ў Полацк.

У 1964 годзе Ірына Гаева закончыла Брэсцкі дзяржаўны педагагічны інстытут імя А. С. Пушкіна па спецыяльнасці «геаграфія і біялогія». Працавала ў Смаргоні настаўніцай геаграфіі, загадчыкам навучальнай часткі пачатковых класаў, арганізатарам пазакласнай работы. Захаплялася турызмам, шмат падарожнічала. І пісала вершы... «Я помню раніцу такую:/ Сядзім на печы з братам мы/ І зверху хітранька цікуем,/ Калі ж спякуцца нам бліны?/ А яны хуценька пякуцца,/ У нашай печы добры дух!/ У міску роўненька кладуцца,/ Мы сочым вочкамі іх рух.» («Маміны бліны»). Многія творы з кнігі «На хвалях лёсу» адрасаваны родным, блізкім людзям. Радкі з гэтых вершаў напоўнены асаблівай пяшчотай. 

Асобны раздзел кнігі — «Смаргонскія матывы». Старонкі, якія ўвабралі вершы на «смаргонскую тэму», падаюцца паэтычна-краязнаўчым партрэтам края. 

Кніга Ірыны Гаевай аздоблена цікавымі фатаграфічнымі ілюстрацыямі. Углядаючыся ў іх, яшчэ болей разумееш, якімі клопатамі жыла, чым кіравалася ў сваіх настаўніцкіх кроках на працягу дзесяцігоддзяў паэтэса. Сярод іншых фотаздымкаў, змешчаных у зборніку, — і выявы з сустрэч з вядомымі паэтамі. На адным з іх аўтографы для зямлячак падпісвае Мар’ян Дукса. А пад другім здымкам — такі надпіс: «Чытаю свой верш «Матуліна мова» падчас сустрэчы з Нілам Гілевічам у гімназіі. 

«На хвалях лёсу» — зборнік, які яшчэ і напамінам з’яўляецца пра тое, колькі шматаблічных талентаў ёсць, заўсёды было ў настаўніцкім асяроддзі, у вялікіх і малых школах нашай краіны, раскіданых па розных гарадах, розных паселішчах. 

Алесь КАРЛЮКЕВІЧ