Як толькі ў сакавіку пачынае прыграваць першае вясновае сонца, нашы з сястрой доўгія штодзённыя размовы па тэлефоне пачынаюць набываць абсалютна асэнсаваны і выразна абазначаны тэматычны кірунак. Мы гаворым пра нашу вясковую сядзібу, якая настылымі за зіму сценамі чакае нашага прыезду на дачны сезон. Абмяркоўваем абсалютна дробныя, здавалася б, рэчы: дзе што ў якой шафцы паклалі восенню, ці не надта адсырэлі падушкі на ложках, ці ўключыцца матор, які з-за ранніх нечаканых маразоў не паспелі дастаць са студні. Сёння, напрыклад, пакуль ехала ў тралейбусе на працу, складалі цэлы стратэгічны план, куды паставіць газавую пліту, якую пляменніца прывязе на выхадныя з горада, каб і не ржавела, і не замінала хадзіць нашай вялікай сям'і, пакуль не падключаць прыродны газ (а правесці яго ў вёсцы павінны гэтым летам). З газам звязаныя і будаўнічыя планы: разабраць дашчатыя сенцы і кладоўку, прыбудаваць на іх месцы кацельную з блокаў. З газавым ацяпленнем можна будзе і ўзімку прыязджаць. Карацей, усе размовы так ці інакш круцяцца вакол вясковай, афарбаванай у сонечна-жоўты з зялёнай паласой унізе старой хаты ў невялікай вёсцы...
Хтосьці скажа: звычайныя размовы дачнікаў. Яшчэ пра расаду, што кусціцца на падаконні, не ўспомніла. З расадай таксама ўсё ў парадку — кусціцца. Толькі тут не пра тое гаворка. Хоць усе прыкметы «шалёных дачнікаў» у наяўнасці, адрознівае ад іх, рафінаваных гараджан, што набылі сабе дамок у садовым таварыстве, адна вельмі важная — самая важная — рэч. Кожны раз або я, або сястра заканчваем нашу размову словамі: «Хутчэй бы ўжо! Так хочацца дадому...» І пасля кожнай такой размовы, нягледзячы нават на красавіцкую завіруху, становіцца так хораша і лёгка, нібы чыясьці пяшчотная, як маміна, рука лёгенька сціснула і пагладзіла сэрца...
Той, хто пра гэта не ведае, — не зразумее, нават тлумачыць не варта спрабаваць. Але тых, хто ведае, думаю, больш: мы ж усё-ткі вясковая нацыя. Родная хата, нават калі яна стаіць паўгода пустая, — гэта не дача. Яна — жывая. Яна памятае і ведае ўсё тваё жыццё і нават больш. Як у нашым выпадку, дык жыццё ўжо чацвёртага пакалення сям'і, бо хаціне нашай — ні многа ні мала — сёлета дзевяноста чатыры гадкі. Яна сама — жывая памяць. Высокі парог, аб які спатыкаліся і білі лоб усе дзеці, дыхтоўная стальная клямка на дзвярах — паказчык даросласці, бо калі мог самастойна яе падняць — значыць, ужо вялікі. Ганак, на якім замест ніжніх прыступак — старыя жорны ад вясковага млына, аб якія так лёгка і хутка можна навастрыць нож. Некалькі гадоў назад ганак рамантавалі і жорны выраўнавалі цэментам, але ж яны па-ранейшаму ляжаць у падмурку, і хто адыме ў нас тое веданне і памяць...
Час ідзе, вырастае чарговае пакаленне, нараджае новых людзей. Зарастае чаратамі рэчка, па якой калісьці скрозь былі сажалкі, дзе плавалі чароды качак і гусей, з'яўляюцца новыя суседзі — лічы, у прыгарадзе сталіцы не пустуе ні адзін участак. Сама сядзіба мяняе аблічча — паставілі новыя вокны, замест невялікай веранды, якая збіралася ўпасці, зрабілі шырокую лаўку, дзе дзецям хораша днём гуляць у цяньку, а дарослым увечары пасядзець, гледзячы на вуліцу, на яблыні ў квецені, на мітуслівых кажаноў, якія, як толькі пачынае цямнець, пачынаюць лётаць на фоне ружовага неба. Расце і сталее малады сад, становіцца больш карчыстым — але застаецца жывым і нават праз год ураджайным сад стары, які бабуля да вайны пасадзіла з выбракаваных калгасных антонавак. Мяняешся ты сам — расцеш, сталееш, урэшце старэеш. Але нязменным, як тыя старыя жорны ў аснове ганка, застаецца гэтае пачуццё, адчуванне, веданне роднай хаты. Месца тваёй асабістай сілы і твайго асабістага прыстанішча. І я не ўяўляю, як бы без гэтага пачуцця, адчування, ведання жыла б увогуле. І тут не пра месца жыхарства гаворка — дзякуй богу, у сталіцы ёсць утульная новая кватэра. Гэта — пра іншае, больш важнае, чым тое, дзе кінуць свае стомленыя косці пасля работы і дзе павесіць свой капялюш.
Гэта — не прадаецца. Ёсць, вядома, прычыны і абставіны, калі прадасі апошняе, — ратуючы роднага чалавека, напрыклад. Але ўявіць, што можна вось так проста прадаць родную хату, бо грошы лішнія не бываюць, бо трэба ўсё гэта даглядаць, бо навошта лішнія клопаты, — я не магу. Хоць не, магу. Дакладней, бачыла, як тое бывае. Калі павольна-павольна па вуліцы едзе машына, а з яе акна глядзіць самотны твар. Машына спыняецца ледзь не каля кожнага падворка, пасажырка вітаецца з людзьмі, бы апраўдваючыся, тлумачыць усім: «Вось заехала на родную хату глянуць». Машына пад'язджае да той самай хаты, пасажырка, ужо немаладая жанчына, стаіць каля брамкі, замкнутай новымі гаспадарамі, і плача. Яна ехала дадому — а прыехала ў нікуды. І хто яе пашкадуе, хто ёй паспачувае?
Хіба што сусед, вясёлы мажны дзяцюк, які, жывучы ў горадзе, прыязджае на сядзібу, што засталася ў спадчыну ад бацькоў, кожныя выхадныя, з ранняй вясны да позняй восені. У яго на двары ўвесь час іграе музыка, пад яе ён будуе новую лазню, парадкуецца з трактарам, проста сядзіць на ганку і назірае за бусламі на высокай ліпе. І летуценна, абсалютна шчасліва ўсміхаецца. Асабліва калі іграе «Не прадаецца хата бацькоў...» Ён яе часта круціць, яшчэ і гуку дабаўляе — нам праз тры хаты чуваць. А мы што — а мы нічога. Слухаем, падпяваем, пагаджаемся...
Алена ЛЯЎКОВІЧ
Прэв’ю: pixabay.com
Што за таемнымі дзвярыма?
