Сапраўдны

Для тэатра 80 гадоў — свята. Але сапраўдным яно становіцца, калі ёсць з кім падзяліць радасць і ўмоўна «пасядзець за святочным сталом». Няма такога пытання для Беларускага дзяржаўнага тэатра лялек, які наладзіў сабе сапраўднае свята — і атрымаў належныя віншаванні ад адказных асоб, калег і прыхільнікаў. Вось менавіта прыхільнікі і ёсць галоўнае свята гэтага тэатра. Не толькі таму, што яны ёсць (і адданыя!), а яшчэ і таму, якія яны. Бо гэта той тэатр, які патрабуе разумення і не прапаноўвае лёгкасці зносінаў. А здавалася б — лялькі… Што ў іх сапраўднага? І як праз іх тэатр можа сцвердзіць сваю сапраўднасць?

1. Гістарычнасць. Тое, што для Беларусі лялька здаўна ўвасабляла тэатр, — не дзіва. Тут любілі батлейку і з задавальннем глядзелі на тых аматараў, што разыгрывалі гісторыі, як правіла, на зададзеную тэму. Але тэм больш, лялькі могуць быць розныя і працаваць з імі магчыма інакш… Гэта паспрабаваў даказаць Дзяржаўны тэатр лялек БССР, які пачаў працаваць у Гомелі ў 1938 годзе. І гэта ўжо іншыя лялькі, дзе не толькі персанажы з таго батлеечнага жыцця, але і героі, падобныя на рэальных людзей, з гісторыямі пра іх — каб выхоўваць дзяцей. Гэта тэатр з расповедам не толькі пра жыццё, якое ўрывалася з вуліц, але і пра мары, свет, які быццам і не можа існаваць насамрэч, але мае сваю рэчаіснасць, часам жадана-прыгожую і казачную, дзе ўсё павінна скончыцца добра. Але добра — калі гісторыя зносінаў з тэатрам працягваецца нават пры сталенні чалавека. І тады ён ідзе за сваім гледачом. Нават туды, дзе яго больш. Дзе тэатр будзе як храм мастацтва. З 1950 года гісторыя Дзяржаўнага тэатра лялек дае лёсавызначальны паварот. Ён паступае ў сталіцу. На службу ўсёй краіне, розным групам грамадзян, на новым узроўні, дзе вы-значальным становіцца мастацтва.

2. Чалавечнасць. Ён усвядоміў сябе і імкнецца ўдасканальвацца. Ёсць тыя, хто дае штуршок, у першую чаргу рэжысёр Анатоль Ляляўскі, які не проста працаваў у гэтым тэатры, а наогул заклаў школу майстэрства лялечнікаў. Паступова мяняюцца лялькі: гэта не проста персанажы, а нават метафары, праз якія ствараюцца эмоцыі. Ускладняюцца гісторыі: іх распавядаюць ужо не толькі для дзяцей, але і для дарослых. Спектаклі для дарослай аўдыторыі — гэта ўжо не дзіва, а асобны трэнд, што існуе ў гэтым відзе тэатра. Ды і гісторыі, што распавядаюцца ў сцэнічнай прасторы, падаюцца не толькі (ці не столькі) з дапамогай лялек. Апошнім часам у гэтым тэатры яны могуць быць нават не галоўнымі выканаўцамі, і ўсё меней за імі хаваюцца артысты. Ці наогул менавіта людзі-артысты пануюць у пастаноўках — рыса сучаснага лялечнага тэатра. І так натуральна яна спалучылася з беларускім тэатрам, што трымаецца на асобах — рэжысёрах і артыстах. Нейкія 80 гадоў, а як усё змянілася… Таму што гэты тэатр вельмі жывы: здольны мяняцца, трансфармавацца і сам разбураць стэрэатыпы пра сябе, якія існуюць у людзей. Бо тэатр жывы, калі знаходзіцца ў пастаянным руху. Гэта разумее цяперашні кіраўнік тэатра рэжысёр Аляксей Ляляўскі. Смелыя эксперыменты, рэзанансныя пастаноўкі, што доўга абмяркоўваюцца ў тэатральным асяродку, трэба шукаць тут. Ці то класіка (беларуская альбо сусветная), ці то пошукі сучаснага героя і імкненне асэнсаваць, што з ім адбываецца, знаходзіць сваё арыгінальнае выяўленне і прыводзіць людзей у лялечны. Не толькі айчынных гледачоў, але і замежных: для Беларускага дзяржаўнага тэатра лялек сапраўды няма межаў, яго з задавальннем чакаюць на самых прэстыжных фестывалях свету: і праз яго можна разгледзець твар краіны таксама.

3. Адметнасць. Яна — у афішы. У складзе трупы, дзе некаторыя артысты працуюць дзесяцігоддзямі, не здраджваючы сабе і справе. І іх можна пазнаць нават за лялькамі. Іх адзначаюць узнагародамі на фестывалях і конкурсах нароўні з драматычнымі артыстамі. Іх працу адзначае дзяржава ў свята роднага тэатра. А яны адзначаюць яго вельмі арыгінальна, па-дамашняму: «квARTэрнікам» на роднай сцэне. Таму што гэты тэатр — дом, які імкнецца быць гасцінным і ўтульным («ура» рэканструкцыі). Гэта дом, дзе можна не толькі па-свойску ўспамінаць мінулае, але і зазіраць у будучыню і як з блізкімі даверліва абмяркоўваць праблемы існавання — свайго і наогул чалавечага. Дом, у якім можа змясціцца сусвет, створаны таленавітымі людзьмі. Сапраўдны тэатр.

Марыя АСІПЕНКА