«Сёння ў Кітаі наступіла Свята Вясны (Новы год па месяцавым календары) і пачаўся год Дракона. Па меры таго як Кітай працягвае ўсё больш адкрывацца свету, гэтае свята ўсё больш ператвараецца ў глабальную падзею, становіцца мостам сяброўскіх абменаў, які злучае кітайскі народ і народы ўсяго свету. Нядаўна Арганізацыя Аб’яднаных Нацый прызнала яго святам ААН, я ўпэўнены, што яшчэ больш людзей у свеце зацікавяцца Святам Вясны і звязанымі з ім дванаццаццю сімваламі кітайскага гараскопа».
— Як пасла Кітая ў Беларусі маю ўвагу прыцягнулі некалькі цікавых падзей, звязаных са Святам Вясны, якія нядаўна адбыліся ў вашай краіне. Напярэдадні года Дракона дракончык-хамелеон Жорык, які жыве два з паловай гады ў Прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнкі, праславіўся ў розных беларускіх СМІ. Мінскі заапарк абраў «Дракона 2024 года» — ім стала яшчарка. Многія карыстальнікі інтэрнэту ў Беларусі размяшчалі ў сацыяльных сетках сваіх яшчарак, хамелеонаў і іншых гадаванцаў, якія звязаныя з драконам, — заўважыў Се Сяаюн. — Жыхары Мінска, Гродна, Брэста і іншых месцаў таксама дэманстравалі вырабы ручной працы па матывах кітайскіх драконаў. Усё гэта ў поўнай меры адлюстроўвае вялікую цікавасць беларускага народа да сімвала гэтага года і культуры, якая стаіць за ім.
У гісторыі Кітая выява дракона сыходзіць каранямі ў глыбокае мінулае, ён захаваны да драбнюткіх дэталяў у шматлікіх культурных рэліквіях і класічных творах. Яго з’яўленне можна прасачыць як мінімум да перыяду сярэдняга неаліту. «Дракон Лун Чэньчэнь» у якасці талісмана гала-канцэрта да Свята Вясны 2024 года ўвасабляе ў сабе элементы з пяці вядомых культурных рэліквій нацыянальнага ўзроўню. Трактат «Паходжанне кітайскіх іерогліфаў» дынастыі Хань называе дракона «правадыром істот, пакрытых луской» і апісвае яго асаблівасці: «У дзень вясновага раўнадзенства дракон узносіцца на нябёсы, а ў дзень восеньскага раўнадзенства апускаецца ў вір».
У старажытнай кнізе «Эр’яі» дынастыі Сун адзначаецца, што дракон падобны да дзевяці відаў жывёл, а менавіта: «У дракона рогі — як у аленя, галава — як у вярблюда, вочы — як у труса, шыя — як у змея, чэрава — як у вялікай вустрыцы, луска — як у рыбы, кіпцюры — як у арла, лапы — як у тыгра, а вушы — як у каровы». Акрамя таго, існуе мноства згадак пра драконаў у шматлікіх класічных кітайскіх творах, такіх як «Узвышэнне ў ранг духаў», «Сон у чырвоным цераме», «Падарожжа на Захад» і «Аповесць аб дзіўным з кабінета Ляа». Гэтыя культурныя рэліквіі і літаратурныя творы адлюстроўваюць канкрэтнае ўяўленне старажытных кітайскіх продкаў аб міфічным зверы і фіксуюць сістэмную спадчыну культуры дракона са старажытных часоў да нашых дзён.
— Як узнікла культура дракона ў Кітаі? Кажуць, што ў часы праўлення легендарнага імператара Хуандзі Сюаньюаня, прабацькі кітайскай нацыі, у свеце з’явіўся дракон і дапамог яму аб’яднаць кітайскія плямёны. Ён стварыў татэм дракона з целам змея, які ўвабраў у сябе характарыстыкі татэмаў іншых плямёнаў, Хуандзі сам стаў увасабленнем дракона. Гэтая версія актуальная і дагэтуль, таму кітайцы завуць сябе «нашчадкамі дракона». Іншая версія распавядае аб тым, што старажытныя продкі кітайцаў не маглі растлумачыць узнікненне такіх прыродных з’яў, як дажджы з навальніцамі, а дажджавая вада была надзвычай важная для земляробчага грамадства. Таму яны прыдумалі міфічную жывёлу — дракона (па-кітайску «лун»). Вымаўленне гэтага слова па-кітайску гучыць падобна грымотам — для таго, каб загадваць прыродай і рабіць надвор’е, якое спрыяе багатаму ўраджаю. У гэтым сэнсе дракона можна лічыць самым раннім талісманам Кітая, — падкрэсліў кіраўнік дыпмісіі. — Культура дракона здаўна глыбока інтэгравалася ў кітайскую культуру і стала адным з найбольш рэпрэзентатыўных культурных і духоўных сімвалаў кітайскай нацыі. Дагэтуль кітайцы ўсё яшчэ выконваюць танец дракона падчас Новага года, удзельнічаюць у гонках на драконавых лодках падчас Свята Дуаньу, праводзяць фестывалі драконавых ліхтароў падчас Свята ліхтароў. Культура дракона ўсё яшчэ жыва прысутнічае ў побыце сучасных людзей.
— Хоць сярод дванаццаці знакаў гараскопа толькі дракон не мае адпаведнага фізічнага аб’екта, але гэта не паўплывала на прыхільнасць людзей да яго, а наадварот, надала яму непаўторнай зачароўнасці. У працэсе доўгатэрміновага развіцця і эвалюцыі сімвалічнае значэнне паступова станавілася ўсё больш змястоўным, а яго выява — усё багацейшай. Дракон увесь час аказвае шырокі і працяглы ўплыў на жыццё людзей. У пэўнай ступені гэта адзін са знакаў гараскопа з найбагацейшай вобразнасцю і з самымі шматлікімі сімвалічнымі значэннямі.
Па-першае, ён сімвалізуе ўладу і пашану. Старажытныя кітайскія кіраўнікі называлі сябе «Сапраўдны дракон, Сын Неба» і выкарыстоўвалі дракона — «божага звера, які дасягае неба», каб паказаць свой аўтарытэт, высакароднасць і святасць. Трон імператара называўся «лун’і», што даслоўна азначае «драконаў трон», адзенне імператара — «лунпаа» («драконавая сукенка»).
Па-другое, дракон сімвалізуе адвагу і сілу. Паводле легенды, ён можа выклікаць вецер і дождж, кіраваць громам і маланкай, рассейваць цемру, ён адважны, майстэрскі ў баі і валодае невычэрпнай сілай. Таму старажытнае кітайскае войска выкарыстоўвала сцяг з выявай дракона як сімвал павышэння баявога духу.
— Сёння ў Кітаі ў назвах шэрагу важных навукова-тэхнічных дасягненняў ёсць імя дракона, — адзначыў Се Сяаюн. — Напрыклад, першы заселены глыбокападводны апарат уласнай распрацоўкі «Цзяалун» («Водны дракон»), першы палярны навукова-даследчы ледакол айчыннай распрацоўкі і вытворчасці «Сюэлун-2» («Снежны дракон»), вялікі самалёт-амфібія «Куньлун» («Рыба-дракон») AG600. Гэта дэманструе цвёрдую ўпэўненасць Кітая ў самастойнасці і самаўдасканаленні ў навукова-тэхнічнай вобласці.
Па-трэцяе, дракон сімвалізуе мудрасць і загадкавасць. Паводле міфалогіі, ён можа прадказваць будучыню і бачыць душу чалавека. Такога роду мудрасць і таямнічы сімвалізм адлюстроўваюць разважанні і фантазіі старажытных кітайцаў аб невядомым свеце. Фразеалагізмы «дракон, які крадзецца, і птушаня фенікса», «тыгр, які крадзецца, і затоены дракон» выкарыстоўваюцца для апісання неардынарных людзей і герояў, якія валодаюць выдатнымі талентамі.
Па-чацвёртае, дракон сімвалізуе адзінства і гармонію. Яго знешні выгляд спалучае ў сабе характарыстыкі розных жывёл: рыбы, кракадзіла, змяі, свінні, каня і каровы — і часта суправаджаецца аблокамі, громам і маланкамі, вясёлкамі, тарнада і іншымі прыроднымі з’явамі. Такім чынам, гэтая выява ўвасабляе інтэграцыю і абмен паміж рознымі нацыямі і культурамі.
Па-пятае, дракон сімвалізуе шчаслівую прыкмету і росквіт. Ён лічыцца міфічным зверам, які прыносіць поспех і спрыяльныя прыметы, дажджы і багаты ўраджай, а таксама з’яўляецца сімвалам багацця. У народных вераваннях дракон лічыцца богам, які можа дабраславіць людзей, даўшы ім дабрабыт, здароўе і багацце. Таму людзі часта выкарыстоўваюць драконаў у якасці дэкаратыўных узораў па святах, каб прыцягнуць поспех і дабрабыт.
— Цікава, што з-за адрозненняў у гісторыі і культуры ў Кітаі і іншых азіяцкіх краінах успрыманне дракона істотна адрозніваецца ад яго ўспрымання ў еўрапейскіх краінах. Датычна знешняга выгляду ў азіяцкіх драконаў звычайна змеепадобнае тулава, дапоўненае характарыстыкамі іншых жывёл, яны з аленевымі рагамі, без крылаў. Еўрапейскія драконы больш падобныя на дыназаўраў, звычайна яны могуць дыхаць агнём, без рагоў, з перапончатымі крыламі, як у кажаноў. Што да асяроддзя пасялення, азіяцкія драконы звычайна жывуць у безданях, горных раўчуках, рэках, азёрах і іншых месцах з вадой, а еўрапейскія драконы — у горных пячорах. З пункту гледжання сімвалічнага значэння, азіяцкія драконы — гэта спрыяльныя жывёлы, здольныя прыносіць шчасце і ўстараняць бедствы. Яны часта асацыіруюцца з радасцю і спакоем, росквітам і магутнасцю, жыццёвай сілай, дабрабытам і поспехам.
— Еўрапейскія драконы ў міфах, легендах, народных паданнях і рэлігійных трактатах часта з’яўляюцца пасланцамі дэмана ці захавальнікамі скарбаў. Яны адыгрываюць іншыя негатыўныя ролі, таму часта з’яўляюцца сімвалам прагнасці, зла, небяспекі і разбурэнняў. І азіяцкія, і еўрапейскія драконы ў пэўнай ступені адлюстроўваюць уяўленне старажытных людзей аб невядомых і суровых прыродных сілах, яны ўвасабляюць імкненне жыхароў Усходу і Захаду да добрага. Нягледзячы на вышэйзгаданыя шматлікія адрозненні, гэта зусім не ўплывае на прыхільнасць людзей да кітайскага дракона, — заўважыў кітайскі дыпламат. — Многіх замежнікаў, у тым ліку беларусаў, усё больш прыцягвае кітайскі дракон і кітайская культура, якую ён прадстаўляе. Дракон дае адпраўны пункт у абменах усходняй і заходняй цывілізацый.
— У мінулы год Труса дзякуючы сумесным намаганням абодвух бакоў кітайска-беларускія адносіны зрабілі ўпэўнены крок наперад. Старшыня Сі Цзіньпін і Прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка двойчы правялі сустрэчы, у ходзе якіх адбыўся глыбокі абмен думкамі па двухбаковых адносінах і супрацоўніцтве ў розных галінах. Таксама была апублікавана Сумесная заява Беларусі і Кітая аб далейшым развіцці адносін усепагоднага і ўсебаковага стратэгічнага партнёрства ў новую эпоху, задаўшы кірунак далейшага пашырэння двухбаковых адносін.
Я ўпэўнены, што ў год Дракона, дзякуючы асабістаму клопату і пад сумесным кіраўніцтвам лідараў дзвюх дзяржаў, кітайска-беларускія адносіны абавязкова будуць поўныя энергіі і жыццёвых сіл, працягнуць сваё бурнае развіццё, — перакананы Се Сяаюн, — а супрацоўніцтва паміж дзвюма краінамі ў розных галінах будзе абавязкова ўзнімацца ўгору, як дракон рушыць у неба, і дасягне выдатных вынікаў.
Падрыхтаваў Мікалай ЛІТВІНАЎ
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
