Чатыры месяцы рэалізацыі Беларуска-расійскай праграмы маніторынгу якасці і бяспекі харчовых прадуктаў выяўляюць шматлікія факты несумленных, неаб'ектыўных прэтэнзій. Але расслабляцца беларускім вытворцам нельга.
Што не так?
Новую ініцыятыву распачало і плануе працягваць цягам бліжэйшых дзесяці гадоў Еўразійскае агенцтва міжнароднага супрацоўніцтва. Паводле слоў генеральнага дырэктара агенцтва Аляксандра АЛЬШЭЎСКАГА, прычынай стварэння праграмы маніторынгу якасці паслужыла вялікая колькасць пытанняў з боку кантралюючых органаў Расійскай Федэрацыі да прадуктаў беларускай вытворчасці. Прэтэнзіі былі да якасці, прысутнасці антыбіётыкаў і г.д., што прывяло да масавага спынення паставак на тэрыторыю краіны-суседкі. Цягам мінулага года частка гэтых прэтэнзій ацэньвалася экспертамі і самімі вытворцамі як праява несумленнай канкурэнцыі, як вынік некарэктных даследаванняў, аднак, відавочна, патрэбны больш грунтоўны падыход. Таму і нарадзілася на пачатку гэтага года праграма маніторынгу з трыма кірункамі работы.
Першы з іх — гэта пацвярджэнне якасці і бяспекі беларускіх прадуктаў, якія пастаўляюцца ў Расію. Другі — параўнанне, у тым ліку па цане, беларускіх прадуктаў з іх аналагамі (тымі ж найменнямі) іншых вытворцаў з розных краін, якія прысутнічаюць на расійскім рынку. Трэці кірунак — выяўленне і спыненне фальсіфікатаў сярод беларускіх прадуктаў.
— У першую чаргу быў праведзены маніторынг прадуктаў, вырабленых расійскімі вытворцамі, а таксама ўсімі іншымі, прадстаўленымі на расійскім рынку, акрамя беларускіх, — адзначае Аляксандр Альшэўскі. — Як высветлілася, беларускія прадукты і іх якасць — далёка не самыя небяспечныя з таго, што ёсць на расійскім рынку.
Вынікі праведзеных летась і сёлета экспертыз паказваюць, што каля 60 працэнтаў прадуктаў рознічнага гандлю ў Расіі — гэта сурагат, фальсіфікат ці проста штосьці няякаснае.
Фальсіфікат — каля 70 працэнтаў малочнай прадукцыі (пітное малако — 45 працэнтаў, масла і сыр — больш за 90). Галоўным чынам, малочная сыравіна падмяняецца расліннымі заменнікамі. З найбольш распаўсюджаных каўбасных вырабаў неадпаведнасць формам дзеючага заканадаўства выяўлена ў 100 працэнтах узораў. Адбіраліся, дарэчы, пераважна каўбасы з адзнакай «ГОСТ», аднак мяса ў іх было ад 10 да 50 працэнтаў, астатняе — соя, крухмал, часткі кішэчніка, мочапалавой сістэмы і г.д. Прыкладна такая ж сітуацыя і з мяснымі замарожанымі паўфабрыкатамі (пельменямі, катлетамі і інш.). Гатовыя салаты ў харчовым гандлі ў 90 працэнтах выпадкаў аказваліся небяспечнымі для жыцця і здароўя (былі ў іх і фекальныя забруджванні, і наогул багатая мікробная мікрафлора, якая перавышае ўсякія санітарныя нормы). Мяса птушкі ў 40 працэнтах выпадкаў — нясвежае, з сальманелай, былі і іншыя формы грубага падману спажыўца. Па рыбнай прадукцыі асноўнай прэтэнзіяй было тое, што каля 20 працэнтаў вагі замарожанай прадукцыі складалі снег і лёд у выглядзе так званай глазуры. Сярод даследаваных узораў мяса і рыбы пераважалі перамарожаныя замест ахалоджаных, а гэта азначае, што там на парадак менш карысных амінакіслот, а значыць, і кошт на такі прадукт павінен быць прынцыпова іншым. Былі выяўлены яблыкі, колькасць вітамінаў у якіх зніжана на 90 працэнтаў у параўнанні з нормай. Гародніна, вырашчаная з прымяненнем паскораных тэхналогій, не змяшчала належную колькасць вітамінаў і мінералаў. Хоць сітуацыю з агароднінай, фруктамі, хлебам, макаронамі можна назваць досыць спакойнай.
Вынікі праверак школьнага харчавання паказалі, што ў асобных рэгіёнах Расіі доля фальсіфікатаў складае да 90 працэнтаў. Пры гэтым назіраецца істотнае завышэнне цэн. Нягледзячы на тое, што прадукты набываліся оптам, іх кошт у шэрагу рэгіёнаў аказваўся вышэй за рознічны. Безумоўна, такія выпадкі будуць расследавацца.
Абарона ад прадузятасці
Цяпер жа ў рабоце па праграме знаходзіцца прадукцыя некалькіх дзясяткаў прадпрыемстваў Беларусі — па 2-3 на кожную таварную групу, а такіх груп — дзесяць. Гэта каўбасы і мясныя далікатэсы, прадукты з мяса птушкі, сыры, малако працяглага захоўвання, мясныя кансервы, плодаагароднінныя кансервы, сокі і напоі, кандытарскія вырабы, агародніна і паўфабрыкаты. Пакуль не трапілі морапрадукты, дзіцячае харчаванне і ягады/грыбы. Наўмысна не ўключаліся хлебабулачныя і макаронныя вырабы, паколькі ў гэтым сегменце да беларускай прадукцыі пытанняў не ўзнікала.
Тая ці іншая прадукцыя можа прымаць удзел у даследаванні як па ініцыятыве саміх вытворцаў, зацікаўленых у абароне сваёй рэпутацыі, так і па запыце расійскіх партнёраў, дылераў, пакупнікоў гандлёвых сетак, якія хацелі б убачыць рэальную карціну па сваіх пастаўшчыках. Расійскія аптавікі і гандлёвыя сеткі, дарэчы, занепакоены сітуацыяй нават больш, чым самі беларускія вытворцы. І гэта можна зразумець: спыняецца партыя тавару, яго рэалізацыя, а гэта толькі страты і праблемы.
Нельга, вядома, думаць, што экспертныя ацэнкі, дакументы, сертыфікаты для нашых вытворцаў — незнаёмыя словы. Усё гэта ва ўсіх буйных заводаў даўно ёсць.
А новая праграма маніторынгу прапануе комплексны падыход — прыцягненне не толькі лабараторыі для даследавання, органаў па сертыфікацыі, але і шырокага кола аўтарытэтных экспертаў, прадстаўнікоў дзяржаўных кантралюючых органаў, СМІ, дылераў, дыстрыб'ютараў. Адным словам, розных бакоў, зацікаўленых у абсалютнай празрыстасці ўсёй доследнай работы. Для сумленнага беларускага вытворцы гэта — абарона ад прамой прадузятасці, памылак падчас праверак на тэрыторыі Расіі, несумленнай канкурэнцыі, заказных праверак. Такія суб'ектыўныя фактары — не рэдкасць. Бо па фармальных прыкметах кожны беларускі вытворца праходзіць належныя лабараторныя даследаванні ўнутры нашай краіны, мае пэўны пакет дакументаў, аднак для правяраючай асобы ўсё гэта можа не мець ніякага значэння. У межах праграмы вытворца ўрэшце атрымлівае высновы і сертыфікаты ад кампетэнтных расійскіх лабараторый, незалежных арганізацый, якія могуць складаць процівагу пры любым спыненні нашай прадукцыі на тэрыторыі Расіі.
— Былі выпадкі, калі аптовы пакупнік здымаў прэтэнзіі адносна больш высокага кошту беларускага тавару ў параўнанні з расійскім аналагам, — тлумачыць спадар Альшэўскі. — Пасля атрымання лабараторных даследаванняў прымалася рашэнне аб заключэнні паставак з беларускім пастаўшчыком, паколькі аптавік пераконваўся ў перавагах беларускай прадукцыі па якасці, харчовай і медыка-біялагічнай карыснасці. Такія прэцэдэнты былі з вытворцамі бульбы, плодаагароднінных кансерваў, кандытарскіх вырабаў.
Прадукцыя дастойная, але...
Аднак здаралася, што Рассельгаснагляд меў рацыю адносна павышанай колькасці кансервантаў і антыбіётыкаў у нашых мясных далікатэсах — такія адхіленні паказвалі праведзеныя ў межах праграмы даследаванні. Дарэчы, каўбасныя вырабы застаюцца самымі праблемнымі для нашага боку, і адмахвацца ад гэтага беларускім вытворцам нельга. Між тым некаторыя з іх мяркуюць, што могуць лёгка пераарыентавацца на рынкі іншых краін-суседак. Расія ж тым часам разгортвае новыя імпартазамяшчальныя вытворчасці, у якія прыцягваюцца сур'ёзныя сродкі, і гэтаму неабходна штосьці проціпастаўляць.
— Нас радуе, што ў абсалютнай большасці выпадкаў прадукцыя беларускай вытворчасці дастойная, але, на жаль, гэта не адносіцца да ста працэнтаў прадпрыемстваў, — заўважае начальнік аддзела развіцця мэтавых праграм Еўразійскага агенцтва міжнароднага супрацоўніцтва, каардынатар Беларуска-расійскай праграмы маніторынгу якасці і бяспекі харчовых прадуктаў па Рэспубліцы Беларусь Юрый ЗЫГМАНТОВІЧ. — З іншага боку, самі за сябе кажуць выпадкі трапляння на расійскі рынак падробак, якія пад відам беларускіх прадуктаў выпускаюцца, напрыклад, у Казахстане і Арменіі. Брэнд пры гэтым эксплуатуецца вядомы, а вось знешні выгляд і блізка не падобны да арыгіналу... Беларуская прадукцыя ў большасці сваёй вельмі дастойная, і сумленным вытворцам няма чаго баяцца кантралюючых органаў, якія выконваюць сваю работу. Вядома, мінімальныя неадпаведнасці можна знайсці фактычна па любым прадукце, але вытворцам трэба проста правільна рэагаваць на нейкія змены рынку і самім прымаць меры па абароне і прасоўванні сваёй прадукцыі.
Святлана БАРЫСЕНКА
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
