Прэс-туры прадстаўнікоў расійскіх рэгіянальных сродкаў масавай інфармацыі ў нашу краіну сталі ўжо добрай традыцыяй. Журналісты з расійскіх рэгіёнаў імкнуцца трапіць у гэту паездку не толькі дзеля ўласных уражанняў аб Беларусі: яны ведаюць, што іх чакае шчырая гутарка з Прэзідэнтам Аляксандрам Лукашэнкам. Прэс-канферэнцыя кіраўніка беларускай дзяржавы — неад'емная і галоўная частка гэтай народжанай дванаццаць гадоў назад традыцыі.
Гэтым разам у прэс-канферэнцыі ўзялі ўдзел больш за сто прадстаўнікоў СМІ з 50 рэгіёнаў Расіі. Напярэдадні журналісты знаёміліся з сацыяльна-эканамічным развіццём Віцебскай вобласці.
Размова Аляксандра Лукашэнкі з прадстаўнікамі СМІ доўжылася больш за пяць з паловай гадзін і была надзвычай вострай і цікавай. Гэтаму спрыяла і палітычная сітуацыя, якая склалася ў суседніх, блізкіх нам краінах, і гатоўнасць беларускага лідара да адкрытага шчырага дыялогу.
Напачатку прэс-канферэнцыі Прэзідэнт папрасіў расійскіх журналістаў паказаць Беларусь аб'ектыўна: не перабольшваючы рэчаіснасць, але і не прымяншаючы дасягненняў. «Вас, дарагія браты-расіяне, прашу толькі аб адным: пакажыце нашу краіну без усялякіх прыкрас, прыхарошвання, але не так, як часам гэта робяць, на жаль, федэральныя сродкі масавай інфармацыі. У лепшым выпадку яны замоўчваюць, што ёсць такая брацкая і самая блізкая для Расіі краіна, а ў горшым выпадку — вы ўсё бачыце самі, — сказаў кіраўнік беларускай дзяржавы. — Таму я хацеў бы, каб нашы браты-расіяне даведаліся праўду пра Беларусь без прыхарошвання рэчаіснасці, але і не прымяншаючы таго, што нам у гэтых складаных умовах удалося дасягнуць».
Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу, што падобныя прэс-туры журналістаў расійскіх СМІ па Беларусі право-
дзяцца ўжо 12 гадоў. Прэзідэнт Беларусі адзначыў іх станоўчы эфект у збліжэнні народаў дзвюх дзяржаў, у развіцці ўсебаковага супрацоўніцтва, узаемаразумення і добрасуседства. «Вы, вядома, пераканаліся, што расіяне ніколі не будуць і не павінны адчуваць сябе ў Беларусі чужымі людзьмі», — падкрэсліў Прэзідэнт. «Упэўнены, што кожны раз Беларусь адкрываецца вам як братэрская, блізкая па духу краіна, здольная, можа быць, кагосьці і здзіўляць у добрым сэнсе слова, — сказаў беларускі лідар. — Думаю, што тыя з вас, хто часта бывае ў нас, ужо самі сталі трошкі беларусамі». Аляксандр Лукашэнка выказаў асаблівую ўдзячнасць тым журналістам, якія пераадолелі тысячы кіламетраў, каб прысутнічаць на прэс-канферэнцыі.
Прэзідэнт падкрэсліў, што заўсёды стараецца адказваць на ўсе пытанні шчыра і адкрыта. «Гэта галоўны прынцып нашай прэс-канферэнцыі. Так будзе і сёння», — запэўніў Аляксандр Лукашэнка.
Аб сітуацыі ва Украіне
«Нам трэба спакайней ставіцца сёння да таго, што адбываецца ва Украіне ў плане палітыкі. Вы ведаеце, яны заўсёды бурлілі напярэдадні выбараў, тым больш парламенцкіх. Тое, што яны сёння кажуць, гэта не значыць, што заўтра яны будуць праводзіць такую палітыку. Гэта натуральна. У нас у Беларусі гэтага няма, таму што ў нас зусім іншае становішча», — сказаў Прэзідэнт.
Акрамя таго, Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што заўсёды знаходзіў агульную мову з украінскімі палітыкамі, якія былі ва ўладзе. Беларускаму лідару не давялося працаваць з Леанідам Краўчуком. «Усіх іншых прэзідэнтаў я добра ведаў і вельмі цесна з імі супрацоўнічаў. І не толькі з Кучмам і Януковічам, але і з Юшчанкам, з Турчынавым». Таксама Аляксандр Лукашэнка быў знаёмы з Пятром Парашэнкам яшчэ да таго, як апошні стаў прэзідэнтам. «Я заўсёды падтрымліваў кантакты з гэтымі кіраўнікамі, хоць вельмі крытычна выказваўся па іх пазіцыі, калі яна не адпавядала нашай», — сказаў беларускі лідар.
Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу, што ў Расіі не заўсёды пазітыўна ўспрымаюць яго кантакты з украінскім бокам. «Гэта што, на шкоду Беларусі і Расіі? Што тут дрэннага? Апошнія падзеі ва Украіне паказалі, што нічога дрэннага няма», — падкрэсліў беларускі лідар. Прэзідэнт нагадаў, што паміж Расіяй і Украінай у апошні час паўсталі вельмі сур'ёзныя праблемы па супрацоўніцтве ваенна-прамысловых комплексаў. «Мне прыйшлося падключацца да гэтых пытанняў», — адзначыў ён.
Даючы ацэнку таму, што адбылося ў суседзяў, Аляксандр Лукашэнка зазначыў: «Адбыўся антыканстытуцыйны пераварот. Хто вінаваты? Прэзідэнт Украіны Віктар Януковіч. Ён вінаваты. Толькі ён». Пры гэтым беларускі лідар падкрэсліў, што раней прама казаў Аляксандру Турчынаву, калі той выконваў абавязкі ўкраінскага прэзідэнта, што падзеі ва Украіне былі менавіта антыканстытуцыйным пераваротам.
Гаворачы аб Майдане, кіраўнік дзяржавы заўважыў: «Памятаеце гэтую стральбу? У гэтай стральбе цяжка разабрацца. Нават вам — уедлівым журналістам. Калі пачынаецца сутыкненне, то цяжка разабрацца, хто ў каго страляе і з якой мэтай», — сказаў ён. Прэзідэнт Беларусі дадаў, што на гэтым фоне ідзе інфармацыйная вайна, калі кожны выкарыстоўвае падзеі ў сваіх мэтах. Акрамя гэтага, беларускі лідар звярнуў увагу, што ў цэлым украінскія падзеі прывялі да вялікіх чалавечых ахвяр, маштабы якіх да гэтага часу дакладна не вызначаны. «Прыйдзе час — людзі даведаюцца пра гэта ўсю праўду», — лічыць ён.
«Наша пазіцыя такая: баявыя дзеянні і гібель людзей на ўсходзе Украіны павінны быць спынены канчаткова і беспаваротна. Мы і так ужо ўскладнілі адносіны з Украінай да немагчымага! Ужо не проста эліты Украіны, а нават суперэліты, якія вельмі добра ставяцца да Расіі і да нас і залежныя ад Расіі і ад нас, кажуць, што мы сапсавалі адносіны з украінскім народам, з украінскай дзяржавай назаўсёды», — адзначыў Аляксандр Лукашэнка.
«Канфлікт ва Украіне можа быць вырашаны толькі шляхам перамоў. Пераможцаў у гэтай вайне не будзе», — падкрэсліў беларускі лідар. «Менавіта таму, а не дзеля лаўраў нейкіх міратворцаў, мы заўсёды і ўсюды выступаем за дыялог і робім усё, што ў нашых сілах, каб спрыяць гэтаму складанаму перамоўнаму працэсу», — адзначыў ён.
«Усе мы — беларусы, рускія, украінцы — выйшлі, па сутнасці, з аднаго «гнязда» — славянскага. Таму проста па-чалавечы балюча глядзець на тое, што адбываецца сёння ва Украіне», — заўважыў Аляксандр Лукашэнка. «Відавочна, што ўбіць клін у адносіны паміж нашымі краінамі спрабуюць звонку, каб пасяліць варожасць і нянавісць у сэрцах гістарычна блізкіх і роднасных па духу народаў. Але пры гэтым і мы добрыя: мы для гэтага даём нагоду, а часам, як ва Украіне, ствараем для гэтага глебу, для гэтага ціску звонку», — лічыць кіраўнік беларускай дзяржавы.
«Неабходна заняцца аднаўленнем ва Украіне гарадоў і вёсак. Калі гэтага не зрабіць як мага хутчэй, наступствы могуць стаць сапраўды катастрафічнымі, — адзначыў Прэзідэнт Беларусі. — Ужо тысячы бежанцаў з Украіны прыехалі ў Расію і Беларусь, ратуючы ўласнае жыццё і жыццё сваіх дзяцей. І мы не маем права адмахнуцца ад гэтых людзей. Мы павінны па-братэрску, па-суседску ім дапамагчы. Тым больш гэта нашы людзі, якія не чужыя нам».
Аляксандр Лукашэнка нагадаў, што ў Беларусі было прынята рашэнне аб рэалізацыі дарожнай карты для сацыяльнай рэабілітацыі бежанцаў з суседняй краіны. «І, наколькі я ведаю са сродкаў масавай інфармацыі, у асноўным гэтыя бежанцы вельмі станоўча ўспрынялі нашы сустрэчныя дзеянні па іх падтрымцы», — заўважыў Прэзідэнт Беларусі.
Гаворачы пра самааб'яўленыя рэспублікі на паўднёвым усходзе Украіны, Аляксандр Лукашэнка сказаў: «Давайце не будзем цямніць адзін перад адным: калі б не Расія, то дні ДНР і ЛНР былі б злічаныя даўно. Расія проста вымушана (ці не вымушана, але я лічу, што вымушана) абараняць і падтрымліваць гэтыя тэрыторыі. Па розных прычынах. Пачынаючы ад уласнага іміджу, рэйтынгу і заканчваючы самым святым — там жывуць браты, і ў бядзе Расія іх кінуць не можа», — сказаў кіраўнік дзяржавы.
Аляксандр Лукашэнка нагадаў, што калі ўкраінскі канфлікт толькі пачынаўся і будаваліся барыкады пры пераходзе з Крыма ва Украіну, ён заяўляў аб недапушчальнасці пачатку ваенных дзеянняў і матываваў гэта тым, што ў адваротным выпадку «мы пэўным гульцам на міжнароднай арэне або пэўным дзяржавам так дапаможам і дагодзім, што далей няма куды». На думку Прэзідэнта, на ўкраінскай тэрыторыі першапачаткова не збіраліся ў адкрытую ваяваць глабальныя гульцы, якія маглі б супрацьстаяць Расіі. «Напрыклад, Амерыка ніколі не пойдзе на сутыкненне ў адкрытую. Але некаторыя дзяржавы і блокі вельмі будуць зацікаўлены ў тым, каб мы ўласнымі рукамі перабілі адзін аднаго», — сказаў беларускі лідар.
Акрамя таго, па яго словах, раней ужо выказвалася думка пра тое, што шляхам канфлікту ва Украіне ствараецца глабальная варонка ў цэнтры Еўропы, якая будзе зацягваць дзяржавы і, у прыватнасці, славян у ваенныя дзеянні. «Не паслухалі — вось і адбылася гэтая бойня», — адзначыў Аляксандр Лукашэнка.
Пры гэтым беларускі лідар падкрэсліў, што калі ў крытычны момант у адрас Беларусі ў сувязі з пазначанай пазіцыяй краіны паступілі прапановы выступіць у якасці міратворчай пляцоўкі, ён адназначна падтрымаў гэтую ідэю. «Я сказаў: добра. Толькі скажыце, што зрабіць, і я зраблю. Не я выступіў міратворцам, не трэба мне лаўры чужыя прыпісваць, — падкрэсліў кіраўнік беларускай дзяржавы. — Я не прымаю гэтай вайны, і не толькі таму, што там гінуць ні ў чым не вінаватыя дзеці і старыя, а таму, што гэта прычына глабальнага канфлікту, варонка, пра якую я сказаў».
Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што для ўрэгулявання ўкраінскага крызісу ў Мінску не раз збіралася кантактная група, для работы якой былі створаны спрыяльныя ўмовы. «Мы далі магчымасць для размовы, — сказаў ён. — І мы павінны ў гэтых адносінах падзякаваць еўрапейцам, што яны пагадзіліся ў «апошняга дыктатара Еўропы» ўсё ж такі сабрацца і пагаварыць».
Паводле слоў беларускага лідара, на самым пачатку канфлікту ў яго быў свой план яго ўрэгулявання. Прэзідэнт расказаў, што, калі яму патэлефанавалі пэўныя людзі з пытаннем, якім чынам магчыма стабілізаваць сітуацыю ва Украіне, ён заявіў, што ў Беларусі ёсць уласнае бачанне і план вырашэння ўкраінскага канфлікту. «Але я сказаў, што па тэлефоне гаварыць пра гэта не будзем, а прышлю свайго чалавека (гэта быў міністр замежных спраў), ён выкладзе наш план. І Захад гэты план не прыняў, хоць я запэўніваў, што мы стабілізуем там становішча. Не ўдаючыся ў падрабязнасці, я гэта прапаноўваў і Расіі, Расія яго (план. — Заўвага БЕЛТА) адхіліла», — сказаў Аляксандр Лукашэнка.
«Я папярэджваў, што ў хуткім часе адбудзецца сутыкненне ва Украіне дзвюх магутных сіл. Дапускаць знішчэння краіны нельга, але план Беларусі прыняты не быў, значыць, гэтая бойня камусьці патрэбна», — адзначыў кіраўнік дзяржавы.
Кажучы пра план Беларусі па вырашэнні ўкраінскага канфлікту, які ў свой час не быў прыняты ні Захадам, ні Расіяй, Прэзідэнт адзначыў: «Я гатовы быў вельмі далёка пайсці, аж да выкарыстання сваіх Узброеных Сіл для таго, каб развесці канфліктуючыя бакі», — сказаў ён, дадаўшы пры гэтым, што такая мера магла быць скарыстаная ў самым пачатку канфлікту.
Цяпер, паводле яго слоў, на паўднёвым усходзе Украіны «такая мітусня, што ўвогуле няма з кім размаўляць». Прэзідэнт падкрэсліў, што на гэтым этапе пасылаць у гэтую кропку свае войскі, нават у мірных мэтах, было б занадта рызыкоўна, таму што ў канфлікце задзейнічаны сілы, якія наогул нікому не падпарадкоўваюцца і кіраваць якімі немагчыма.
Пры гэтым Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што, нягледзячы на перастрэлкі, якія працягваюцца, і барацьбу за аэрапорт у Данецку, пазітыўныя зрухі па ўрэгуляванні ўкраінскага крызісу ўсё ж ёсць, і гэтаму нямала спрыялі вынікі працы кантактнай групы, якая збіралася ў Мінску ў складзе Расія — Украіна — АБСЕ з удзелам прадстаўнікоў самаабвешчаных рэспублік. «Але чаму, тым не менш, гэтыя перастрэлкі ідуць? Калі б не было парламенцкіх выбараў, працэс (мірны. — Заўвага БЕЛТА) ішоў бы хутчэй. Палітычны аспект выбараў ва Украіне вельмі ўплывае на цяперашні стан спраў», — лічыць ён.
Беларускі лідар растлумачыў, што ў святле ўкраінскага канфлікту многім палітыкам хочацца захаваць свой твар і паказаць, што яны гатовыя ваяваць да канца, каб захаваць тую ці іншую частку тэрыторыі краіны, хоць і ведаюць, што ў выніку ваенных дзеянняў гінуць ні ў чым не вінаватыя людзі. «Можа, і трэба твар захаваць, але толькі не ў гэтай сітуацыі. Я гэтага не вітаю і не разумею», — сказаў Прэзідэнт.
Пры гэтым Аляксандр Лукашэнка чарговы раз падкрэсліў, што перспектывы вырашэння канфлікту ва Украіне ваенным шляхам няма. Ён таксама дадаў, што ніколі не падзяляў украінскі народ на заходні і ўсходні. І ў абедзвюх частках краіны, роўна як і за яе межамі, ёсць людзі, якія замяшаны ў канфлікце і ваююць на тэрыторыі Украіны за грошы.
Аляксандр Лукашэнка прызнаў, што складана прагназаваць, што ён стаў бы рабіць, будучы кіраўніком украінскай дзяржавы, паколькі трэба быць глыбока ўцягнутым у тыя працэсы, якія там адбываюцца.
«Але я лаўлю сябе на думцы, што наўрад ці мне ўдалося б рэалізаваць жорсткі курс, на які я быў бы настроены», — адзначыў беларускі лідар.
На яго думку, Украіне варта прыбраць ад улады алігархічныя кланы. «Трэба пераадолець усе алігархічныя кланы, прыбраць іх ад улады. Гэта перш за ўсё. Але трэба на кагосьці абапірацца. Але там без сілавых структур не абыдзешся. А іх няма. Дзе іх узяць? — сказаў Аляксандр Лукашэнка. — Бо ва Украіне нямала людзей, здольных на гэта, але патрэбен час, каб іх сабраць вакол сябе і глядзець, каб цябе не прыбралі і не прыстрэлілі раней, чым ты іх збярэш».
Самае галоўнае, лічыць Аляксандр Лукашэнка, — заручыцца падтрымкай насельніцтва. «Трэба падняць народ, каб ён цябе падтрымаў, — лічыць Прэзідэнт Беларусі. — Як гэта зрабіць? Хоць для гэтага ёсць вельмі шмат прычын: людзі напакутаваліся там. Але ці пойдуць, не пойдуць пасля гэтай крыві... Таму вельмі цяжка сёння казаць пра тое, што б ты зрабіў як прэзідэнт».
«І Парашэнка ж не дурны чалавек, і ў яго людзі разумныя, і, напэўна, яны бачаць гэтыя праблемы, але чаму не ідуць гэтым шляхам? Ці не хочуць, не могуць, ці разумеюць, што гэта немагчыма. Гэта значыць, трэба быць у гэтым катле, каб намеціць шляхі выхаду з яго. Таму я не спяшаўся б, дапусцім, сёння даваць нейкія рэкамендацыі», — дадаў беларускі лідар.
Аб стратэгічным партнёрстве
Беларусь і Расія перад новымі пагрозамі павінны быць згуртаванымі як ніколі і па-партнёрску вырашаць усе рознагалоссі, лічыць Аляксандр Лукашэнка. «Цяпер не час «шчыпаць» адзін аднаго па дробязях, успамінаць старыя крыўды ці ўносіць нервовасць у нашы адносіны па надуманых падставах», — адзначыў беларускі лідар.
«Вы цудоўна бачыце, што сёння адбываецца на планеце. Яе літаральна трасе ад міжусобіц і ўзброеных канфліктаў. Гэта вынікі рэалізацыі той «стратэгіі кіраванага хаосу», якая наносіць сур'ёзны ўрон многім дзяржавам розных кантынентаў, на жаль, уключаючы сёння і Еўропу. Мы таксама ведаем, хто кіруе гэтым хаосам, хто стварае, хто вырашае такім чынам свае праблемы за кошт дэстабілізацыі велізарных рэгіёнаў і нацкоўвання адных народаў на другія», — сказаў кіраўнік беларускай дзяржавы.
«У гэты няпросты час, я ўпэўнены, беларусам і расіянам трэба быць разам. Перад тварам новых пагроз мы павінны быць згуртаванымі як ніколі, мы павінны быць гатовы падставіць адзін аднаму плячо, па-партнёрску вырашаць усе рознагалоссі. Нам трэба быць абавязкова моцнымі, не саромецца адстойваць свае інтарэсы разам — як эканамічныя, так і палітычныя. Нашы народы павінны жыць у згодзе», — падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.
На яго думку, гэтаму вучаць і гістарычныя ўрокі Вялікай Айчыннай вайны, 70‑годдзе Перамогі ў якой будзе ўрачыста адзначацца 9 мая 2015 года. «Нельга забываць, што толькі дзякуючы адзінству нашых народаў мы выстаялі пад ударамі фашысцкіх полчышчаў, разграмілі ворага ў яго ж логаве і вызвалілі Еўропу, выратавалі ўвесь свет ад нацызму, усё чалавецтва ад прыгнёту. Яшчэ раз падкрэслю — наша сіла ў адзінстве і згуртаванасці!» — сказаў беларускі лідар.
Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што Беларусь выконвае дамоўленасці з Расіяй у рамках Саюзнай дзяржавы, Мытнага саюза, Адзінай эканамічнай прасторы і АДКБ. «І разам адэкватна рэагуем на актыўнасць нашых праціўнікаў ля нашых межаў, якая расце», — сказаў ён.
«Мы адстойваем эканамічныя інтарэсы Расіі, перапыняючы спробы ўвозу заходніх тавараў, якія трапілі пад эмбарга. Ідзём насустрач нашым партнёрам па пытанні замяшчэння такой прадукцыі беларускімі таварамі, што асабліва актуальна, напрыклад, для Калінінградскай вобласці, улічваючы яе асаблівае геаграфічнае становішча», — адзначыў Прэзідэнт Беларусі.
«Мы дзейнічаем у духу саюзніцкіх адносін і стараемся ў сілу нашых далёка не бязмежных магчымасцяў забяспечыць вас якаснымі беларускімі прадуктамі харчавання і сельгаспрадукцыяй. У Расіі на іх існуе высокі попыт», — падкрэсліў беларускі лідар.
«Не думайце, што я баюся, як некаторыя ў Расіі кажуць (а асабліва ў нас тут — наша апазіцыя, нашы нацыяналісты мяне палохаюць), што сёння — Украіна, заўтра — Беларусь, паслязаўтра — Казахстан ці наадварот. Лухта поўная. У нас нават не разглядаюцца на палітычным узроўні падобныя варыянты. Я не дапускаю, каб Беларусь стала чарговай дзяржавай, у якой Расія забярэ частку тэрыторыі або ўсю. Такога няма», — заявіў Аляксандр Лукашэнка.
Пры гэтым Прэзідэнт нагадаў, што ў 1994 годзе ў Будапешце прайшла канферэнцыя, на якой у тым ліку Беларусі і Украіне з боку Вялікабрытаніі, Расіі і ЗША былі дадзены гарантыі па захаванні тэрытарыяльнай цэласнасці ў абмен на вывад ядзернай зброі. Гэта значыць, фактычна была абвешчана непарушнасць межаў Беларусі, Казахстана і Украіны, якія былі на той момант. Аляксандр Лукашэнка нагадаў, што часта ў Расіі гавораць аб няправільным кроку Мікіты Хрушчова, які перадаў Крым УССР, а значыць, трэба забраць паўвостраў назад. «Гэта не матыў», — заявіў Прэзідэнт Беларусі. Ён яшчэ раз нагадаў, што ў 1994 годзе былі дадзены гарантыі тэрытарыяльнай цэласнасці.
Аднак, закранаючы сітуацыю з Крымам, Аляксандр Лукашэнка прапанаваў задумацца, чаму Расія пайшла на такі крок. Ён нагадаў, што ўжо раней звяртаў увагу журналістаў украінскіх СМІ на тое, што Крым быў здадзены практычна без бою. «Чаму вы (украінцы. — Заўвага БЕЛТА)
не ваявалі за гэты Крым? Чаму вы яго аддалі Расіі без адзінага стрэлу? Значыць, вы не лічыце, што гэта ваша тэрыторыя», — сказаў Прэзідэнт Беларусі.
Аляксандр Лукашэнка задаў рытарычныя пытанні: «Навошта вы накіравалі вастрыё сваёй рэвалюцыі супраць нашых людзей — рускіх і рускамоўных беларусаў? Навошта вы пачалі забараняць рускую мову? Што, больш не было праблем? Вы пачалі пагражаць жыццю гэтых людзей». Кіраўнік дзяржавы закрануў і іншы аспект крымскай праблемы: «Вы што, хацелі размясціць у Крыме падраздзяленні НАТА? Вы ведаеце нашу пазіцыю. Таму шукайце прычыну не ў Расіі, а ў сябе. Вы як мінімум далі нагоду для таго, каб Расія далучыла Крым».
Акрамя гэтага, Прэзідэнт Беларусі адзначыў, што сітуацыя ў Крыме можа ўскладніцца з‑за таго, што перарваны традыцыйныя камунікацыі і каналы забеспячэння паўвострава. Гэтая праблема пагаршаецца з набліжэннем зімы. Хоць Расія, маючы вялікія рэсурсы, будзе рабіць усё, каб забяспечыць Крым, але для Расійскай Федэрацыі гэта будзе цяжкай ношай. «І гэта трэба мець на ўвазе, калі некаторыя робяць заявы, што Расія хоча адхапіць яшчэ і Усходнюю Украіну», — сказаў Аляксандр Лукашэнка. Ён падкрэсліў, што пытанне нават не ў самім далучэнні чужой тэрыторыі, а ў тым, што будзе пасля.
Вяртаючыся да тэмы вываду ядзернай зброі і канферэнцыі 1994 года, беларускі лідар растлумачыў: «Я ўжо дэ-факта вымушаны быў выконваць тыя абавязацельствы па вывадзе ядзернай зброі, якія мы ўзялі (да абрання Аляксандра Лукашэнкі на прэзідэнцкі пост. — Заўвага БЕЛТА). Я быў катэгарычна супраць гэтага. Самы жорсткі ціск, які я адчуваў, затрымліваючы вывад ядзернай зброі, ішоў з боку расійскага кіраўніцтва». Ён дадаў, што гаворка ідзе не толькі пра Барыса Ельцына, але і пра яго акружэнне. Ціск заключаўся, у прыватнасці, у пагрозах перакрыць пастаўкі газу і нафты. Пры гэтым Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што ЗША было выгадна сабраць ядзерную зброю з постсавецкіх рэспублік у адным месцы — на тэрыторыі Расіі. Амерыканскае кіраўніцтва лічыла, што зможа лёгка дамаўляцца з Ельцыным. «Гэта быў занадта прымітыўны погляд. Ельцын быў не той чалавек, які гатовы быў здаць інтарэсы Расіі. Паверце, я вельмі добра гэта ведаю. Але Расія была тады слабая, таму ёй дыктавалі ўмовы», — сказаў Аляксандр Лукашэнка.
Закранаючы пытанне вызначэння статусу Крыма, Прэзідэнт адзначыў, што просіць не аказваць на яго ціску. «Не трэба мяне дзяўбсці, як па Абхазіі», — сказаў кіраўнік дзяржавы. «Вы толькі што сказалі, што вам, расіянам, і кіраўніцтву Расіі такі пасярэднік патрэбен. Таму вы мяне не вельмі напружвайце па Крыме — і будзе пасярэднік захаваны як мага даўжэй», — адзначыў Аляксандр Лукашэнка.
Кіраўнік беларускай дзяржавы не выключыў, што «некалі нейкае пытанне паў-
стане». «Але ў плане вызначэння — мы вызначыліся даўно. Нашу пазіцыю я вам выказаў. За выключэннем нюансаў, гэта была закрытая тэма перамоў з Пуціным, тады я яму проста сказаў мае пазіцыі па Крыме і як бы я там дзейнічаў, і што трэба было зрабіць, але сёння, прабачце, я пра гэта сказаць не магу», — адзначыў Аляксандр Лукашэнка.
Прэзідэнт Беларусі падрабязна распавёў аб сітуацыі, якая складвалася ў свой час у дачыненні да прызнання Абхазіі, адзначыўшы, што, магчыма, гэта пралье святло і на пытанне па Крыме. Па словах кіраўніка беларускай дзяржавы, пазіцыя Захаду ў дачыненні да Беларусі ў выпадку прызнання Абхазіі была ясная.
«Мы паклалі тагачаснаму Прэзідэнту Мядзведзеву спіс на стол: мы заўтра прызнаем Паўднёвую Асецію і Абхазію — вось што здарыцца. Амаль тое, што цяпер адбываецца з Расіяй пры санкцыях, толькі ў квадраце. Я кажу: «Вось, што будзе: долара не будзе, нам закрываюць усё, усюды. Скажыце: як вы дапаможаце мне? У адзіночку — гэта ўсё, дзяржавы няма!» — адзначыў Аляксандр Лукашэнка. «Але калі гэта для вас вельмі важна (а гэта лёгкае было пытанне для Расіі, як гэта потым і аказалася, не ведаю, навошта было нас напружваць па гэтым пытанні) — я гатовы, вы нашы саюзнікі. Але вы гатовы падставіць плячо? — працягнуў Прэзідэнт Беларусі. — Не гатовы. Нават абмяркоўваць не гатовы».
«Расіяне аказаліся не здольнымі нас падтрымаць у гэтай сітуацыі. Таму што відавочны быў бы выпад супраць Захаду — падтрымка Беларусі. Расія не хацела ісці на канфлікт з Захадам з‑за Беларусі», — растлумачыў кіраўнік дзяржавы.
Беларусь будзе свята выконваць дамоўленасці з Расіяй, маючы пры гэтым свой пункт гледжання, падкрэсліў Прэзідэнт. Паводле слоў беларускага лідара, калі ў Расіі пачалі казаць, што Беларусь не падтрымлівае пазіцыю Расіі па Украіне, ён заявіў: калі Расіі спатрэбіцца падтрымка з боку Беларусі, яна яе акажа. «Мы з Расіяй саюзнікі і будзем свята выконваць нашы дамоўленасці, гэта наша пазіцыя. Але ў нас ёсць і ўласны пункт гледжання, часам ён можа быць адрозны ад Расіі. Але мы стратэгічныя партнёры і саюзнікі. І мы не можам дапусціць, каб нехта пакутаваў, а мы збоку глядзелі. Гэтага не будзе», — заявіў Прэзідэнт.
Кажучы аб узаемадзеянні Беларусі з іншымі краінамі, кіраўнік дзяржавы адзначыў, што падзеі ва Украіне сталі нагодай для таго, каб Захад пачаў рабіць крокі насустрач Беларусі. «Наша пазіцыя па Украіне, мабыць, стала штуршком і магчымасцю цвярозага розуму на Захадзе і ў Амерыцы заявіць аб супрацоўніцтве з намі. І яны гэтым скарысталіся, а не таму, што мы змяніліся або змянілі сваю палітыку. Мы самі і падзеі ў свеце павярнуліся такім чынам, што ўжо тармасіць Беларусь і выціраць аб яе ногі непрыстойна, ніхто ўжо гэтага не зразумее, нават на Захадзе», — падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.
Але «калі нехта будзе ваяваць, і мы ўцягнемся ў гэтую вайну, то толькі з‑за Расіі. Мы не можам сабе дазволіць нават ідэалагічна прапусціць танкі на Маскву праз Беларусь», — сказаў Прэзідэнт. Таксама ён нагадаў пра аб'яднаную групу войскаў, створаную сумесна з Расіяй. Перш за ўсё яна патрэбна для абароны менавіта расійскіх інтарэсаў. У сувязі з гэтым беларускі лідар звярнуў увагу на няправільнасць такога падыходу, калі беларускія вайскоўцы будуць абараняць Расію, але для гэтага чамусьці павінны купляць узбраенне ў той жа Расійскай Федэрацыі. Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што Беларусі неабходна свая добра ўзброеная армія, а не разлічваць толькі на тое, што пры неабходнасці на дапамогу прыйдзе Расія.
«Калі б у нас была хоць сотая доля таго багацця, якое ёсць у вас (у Расіі. — Заўвага БЕЛТА)
ад прыроды, мы нікога б ні пра што не прасілі», — падкрэсліў Прэзідэнт Беларусі. Ён звярнуў увагу, што, напрыклад, армія Ізраіля атрымлівае вельмі вялікую дапамогу ад ЗША. «Вы ведаеце, у тым, што мы пакуль не ўмеем рабіць, дапамагаюць, на жаль, іншыя, не расіяне. Часам гэта бясплатна за паслугі, якія мы ім аказваем у іншых сферах. Гэта ненармальна», — сказаў Аляксандр Лукашэнка.
Беларускі лідар дадаў, што цяпер для Беларусі актуальнае развіццё мабільных сухапутных падраздзяленняў, а таксама сістэмы СПА. Паводле яго слоў, супрацьпаветраная абарона ў Беларусі была ўдасканалена з улікам тых недахопаў, якія былі выяўлены раней.
Аб эканоміцы і санкцыях
Сітуацыя з падатковым манеўрам з'яўляецца праявай імперскіх амбіцый Расіі, выказаў думку Прэзідэнт Беларусі. «У выніку манеўру правай рукой усё забралі з бюджэту Беларусі ў Расію… Вярнулі кампенсацыю, што забралі гэтым манеўрам. Ну што — гэта нармальна? Гэта ненармальныя адносіны… Такія паводзіны часта ў навакольных краінах, былых рэспубліках Саюза, называюць імперскімі амбіцыямі», — заўважыў кіраўнік дзяржавы.
Ён таксама мяркуе, што такія дзеянні варта назваць несправядлівымі. «Ніхто проста так і задарам Беларусі нічога не аддае. Наадварот, імкнуцца недзе нахіліць, зняважыць, каб на каленях пастаялі, нешта папрасілі… Гэта няправільна. Гэта заўсёды засмучае і прыўносіць у нашы адносіны не проста неразуменне, а нейкую крыўду», — дадаў Прэзідэнт.
У сярэдзіне верасня ў Расіі было прынята рашэнне аб змене ўмоў здабычы, перапрацоўкі, рэалізацыі, экспарту нафты і нафтапрадуктаў. Расійскі ўрад унёс у Дзярждуму прапановы па правядзенні так званага падатковага манеўру, сутнасць якога заключаецца ў павышэнні падатку на здабычу карысных выкапняў, у тым ліку нафты, пры паралельным зніжэнні вывазных пошлін пры экспарце нафты і нафтапрадуктаў. Гэта значыць, з аднаго боку павышаецца кошт нафты, з другога — памяншаюцца вывазныя пошліны на нафтапрадукты.
Кіраўнік Адміністрацыі Прэзідэнта Беларусі Андрэй Кабякоў раней пракаментаваў, што вынікам гэтага падатковага манеўру аказалася істотнае пагаршэнне ўмоў гандлю нафтай і нафтапрадуктамі для Беларусі, якое выражаецца стратамі ў памеры больш за $1 млрд.
«У выніку перамоў бакоў на ўрадавым узроўні было прынята рашэнне, каб усе вывазныя пошліны, якія вы атрымалі пры экспарце нафтапрадуктаў з Беларусі, у 2015 годзе пералічваліся ў беларускі бюджэт. Сума вывазных мытных пошлін для Беларусі складзе прыкладна $2,5 млрд — яны паступяць у бюджэт рэспублікі і «цалкам кампенсуюць той $1 млрд, на які пагоршыліся для нас умовы гандлю», — сказаў кіраўнік Адміністрацыі Прэзідэнта Беларусі.
У той жа час застаецца ў сіле пратакол да пагаднення, разлічаны да 2024 года ўключна, па якім $1,5 млрд вывазных мытных пошлін будзе паступаць у беларускі бюджэт, толькі з невялікім адабраннем на 2015 год. «Гэта значыць, на 2016 год працягваецца дзеянне дагавора, які быў падпісаны яшчэ ў маі 2014 года. Гэта свайго роду страхавая гарантыя для Беларусі», — заўважыў Андрэй Кабякоў. Бакі таксама дамовіліся аб правядзенні ў пачатку 2015 года дадатковых перамоў па гэтай тэме
Каментуючы рост цэн на беларускія прадукты харчавання ў Расіі, Прэзідэнт заявіў, што гэта адбываецца не па нашай віне, і заклікаў шукаць прычыну найперш, у Расіі: «Як мяне інфармуюць, прыкладна на 6–7% выраслі цэны на нашу прадукцыю. Але ж мы пастаўляем не ў сеткі, а вашым аптавікам у асноўным. Таму вы шукайце павышэнне цэн у сябе. Гэта вашы сеткі».
«Скажу вам шчыра, прычына адна — у вашай бязладнасці і бескантрольнасці. Раз прыватнік, рынак — не маеш права, не чапай. Што хочам, то і вароцім. У Беларусі гэтага няма», — адзначыў беларускі лідар.
У нашай краіне імкнуцца, па-першае, не дапусціць манаполіі сетак, якія могуць выцесніць крамы крокавай даступнасці. Па-другое, дзяржава захоўвае разумны кантроль над рынкам. «Нас часта расіяне асабліва прасунутыя папракаюць: вось, няма рынкавай эканомікі, дзяржава ўмешваецца. А я казаў: умешваліся і будзем умешвацца. Трэба кантраляваць», — падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.
Беларускі лідар назваў яшчэ адну прычыну росту коштаў на беларускую прадукцыю ў Расіі, звязаную з сеткамі. «Што, вы не ведаеце, што недзе наверсе ў іх «дах»? І гэтаму «даху» выгадна тое, што адбываецца сёння ў Маскве. Чым вышэйшая цана, тым большыя адкаты, падзел прыбыткаў. Таму патрэбен кантроль», — сказаў кіраўнік дзяржавы.
Прычым кантроль галоўным чынам павінен заключацца ў тым, каб тавар з Беларусі і іншых краін СНД, з расійскай глыбінкі трапляў у сеткі. «Вось што самае галоўнае — каб не ствараўся штучны дэфіцыт па прычыне эмбарга, — заявіў Аляксандр Лукашэнка. — Тавару ў свеце дастаткова, каб закрыць нішу, якая ўтварылася ў выніку эмбарга ў Расіі».
«Вашы лабісты баяцца вялікіх паставак, таму што цэны ўпадуць, а прыватнікам гэта не трэба. Вось у чым глыбінная прычына гэтага. А ў кожнага «дах» наверсе. У нас гэта немагчыма і недапушчальна. Таму мы заклікаем проста да адкрытасці», — рэзюмаваў Прэзідэнт.
Адказваючы на пытанне аб магчымасці «падсанкцыйнага» рээкспарту прадуктаў харчавання ў Расію, Аляксандр Лукашэнка заявіў, што Беларусь яго не санкцыянавала і не падтрымлівае.
«Рээкспарт немагчымы. Ён адсочваецца», — падкрэсліў кіраўнік дзяржавы. У той жа час Прэзідэнт нагадаў, што Беларусі не забаронена купляць прадукцыю, якая патрапіла пад расійскія санкцыі, перапрацоўваць яе і пастаўляць на расійскі рынак.
Беларусь і раней купляла і перапрацоўвала ў сябе прадукцыю з краін Захаду, напрыклад, малако з Літвы, але ў нязначных аб'ёмах. «Гэта быў мізэр, таму што нашы перапрацоўчыя прадпрыемствы былі амаль на 100% загружаныя. Мы на Захадзе за перыяд расійскага эмбарга ў асноўным у Літве купілі малака для перапрацоўкі 0,84% усяго экспарту малочных прадуктаў у Расію. Скажыце, гэтае пытанне вартае наогул абмеркавання?» — спытаў у прысутных кіраўнік дзяржавы.
Каментуючы інфармацыю, якая перыядычна з'яўляецца ў СМІ, пра тое, што Беларусь быццам бы займаецца рээкспартам забароненай прадукцыі, Прэзідэнт заявіў, што гэта «бяздумная прапаганда і ціск на Беларусь толькі ў інтарэсах лабістаў, жулікаў, якія сёння вырабляюць аналагічную прадукцыю ў Расіі».
«Гэта да простага чалавека не мае ніякага дачынення. Вам чым больш і танней, тым лепш. А ім трэба менш, таму што тады будзе высокая цана», — растлумачыў кіраўнік дзяржавы.
Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін 6 жніўня падпісаў указ «Аб прымяненні асобных спецыяльных эканамічных мер у мэтах забеспячэння бяспекі РФ». Дакумент уводзіць на год абмежаванні на ўвоз у краіну сельгаспрадукцыі дзяржаў, якія падтрымалі антырасійскія санкцыі. Ва ўказе адзначаецца, што гэтыя меры прыняты ў мэтах абароны нацыянальных інтарэсаў Расійскай Федэрацыі. У пералік замежнай сельгаспрадукцыі, у дачыненні да якой уводзіцца поўная забарона на пастаўкі, уключылі ялавічыну, свініну, мяса птушкі, рыбу, сыры, малако і плодаагароднінную прадукцыю з Аўстраліі, Канады, ЕС, ЗША, Нарвегіі. З гэтага спіса 20 жніўня былі выключаны малькі, безлактознае малако і безлактозная малочная прадукцыя, насенная бульба, цукровая кукуруза, гарох, БАДы і вітаміны.
Беларускі бок неаднаразова заяўляў, што не дапусціць рээкспарту праз тэрыторыю сваёй краіны харчовых тавараў, забароненых да ўвозу Расіяй. У канцы верасня Рассельгаснагляд звярнуўся ва ўрад Беларусі, Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання Беларусі і ў Еўразійскую эканамічную камісію з прапановай аб арганізацыі сумеснага каранціннага фітасанітарнага кантролю спецыялістамі Рассельгаснагляду і ЕЭК на знешняй мяжы Мытнага саюза для ўліку прадукцыі, якая паступае на тэрыторыю Беларусі. Як заявіў пазней міністр сельскай гаспадаркі і харчавання Беларусі Леанід Заяц, Беларусь не бачыць у гэтым неабходнасці.
13–16 кастрычніка ў Мінску праходзіла першае пасяджэнне сумеснай рабочай групы фітасанітарных і ветэрынарных службаў Беларусі і Расіі, закліканай кантраляваць пастаўкі прадукцыі ў МС. Беларускі бок, у прыватнасці, выступіў з прапановай узмацніць жорсткасць адказнасці за пастаўкі ў РФ праз тэрыторыю Беларусі падсанкцыйных тавараў аж да канфіскацыі незаконна ўвезенага тавару і аўтамабіля.
Адзін з расійскіх журналістаў заўважыў, што найбольш залежным рэгіёнам у частцы імпарту харчавання з'яўляецца Калінінградская вобласць. На пытанне, ці гатовая Беларусь павялічыць у гэтую вобласць экспарт прадуктаў харчавання, Прэзідэнт адказаў: «Калі ёсць праблемы — гэта толькі таму, што кіраўніцтва вобласці не варушыцца. Прыязджайце, мы дамовімся абсалютна легітымна і законна, не парушаючы ніякіх эмбарга. Ну не паставім мы нейкую частку — 1–2% — у Расію (на асноўную яе тэрыторыю. — Заўвага БЕЛТА), а Калінінграду гэта будзе адчувальна».
Аляксандр Лукашэнка запэўніў, што Беларусь здольная забяспечыць Калінінградскую вобласць усім неабходным. Ён таксама звярнуў увагу, што Калінінград можна назваць зонай адказнасці Беларусі.
Санкцыі супраць Расіі вельмі балюча б'юць па Беларусі, заўважыў Прэзідэнт, «таму што наш асноўны рынак — Расія».
Адказваючы на пытанне, як Беларусі ўдалося выстаяць ва ўмовах санкцый, Аляксандр Лу-
кашэнка адзначыў, што ў краіне «вельмі жорстка пайшлі на дыверсіфікацыю экспарту».
«Але ёсць яшчэ адна вельмі важная рэч. Мы з'ядналіся, — падкрэсліў Прэзідэнт. — Атрымалася аб'яднацца і выстаяць». Для Расіі, якая патрапіла пад міжнародныя санкцыі, з'яднанасць — гэта таксама важна. «Галоўнае — з'яднацца. Хопіць у вас духу, каб з'яднацца? Ідэя ёсць. Але цяпер патрэбны канкрэтныя дзеянні. Гэта вельмі важна і няпроста», — дадаў кіраўнік дзяржавы.
Аб інтэграцыйных працэсах
Аляксандр Лукашэнка падкрэслівае важнасць няўхільнага выканання ўсіх дамоўленасцяў у Еўразійскім эканамічным саюзе. «Выключна важна, каб усе дасягнутыя дамоўленасці няўхільна выконваліся. Інакш мы не толькі можам страціць давер у рамках нашага саюза, але і прыкметна знізіць яго прывабнасць у вачах кандыдатаў на ўступленне ў ЕАЭС», — сказаў беларускі лідар. «Шчыра кажучы, вельмі б гэтага не хацелася», — дадаў Аляксандр Лукашэнка.
На думку Прэзідэнта Беларусі, хоць краіны і стаяць на парозе ўступлення ў сілу Дагавора аб Еўразійскім эканамічным саюзе, нельга забываць аб Саюзнай дзяржаве Беларусі і Расіі. «Як ні круці, а падобнай глыбіні інтэграцыі мы пакуль не дасягнулі ні ў Мытным саюзе, ні ў Адзінай эканамічнай прасторы, ды і ў тым саюзе, які пачне функцыянаваць з 1 студзеня 2015 года», — адзначыў кіраўнік беларускай дзяржавы. Аляксандр Лукашэнка лічыць Саюзную дзяржаву сапраўды ўнікальным інтэграцыйным утварэннем на постсавецкай прасторы, якая дазваляе забяспечыць на справе роўнасць сацыяльных правоў грамадзян дзвюх краін.
«З партнёрамі па еўразійскай інтэграцыі — Расіяй і Казахстанам — мы хоць і зрабілі каласальны крок наперад, але ўсё яшчэ застаёмся ў пачатку вялікага шляху. Як мы пройдзем гэты шлях, убачыце, думаю, ужо ў бліжэйшы час, — адзначыў беларускі лідар. — Шэраг адчувальных пытанняў па ўзаемным гандлі аднесены на перспектыву або вырашаюцца на ўзроўні двухбаковых адносін з Расіяй. Перш за ўсё гэта датычыцца энергетычных рэсурсаў і руху капіталаў».
Інтэграцыя ў Саюзнай дзяржаве і Еўразійскім эканамічным саюзе павінна быць больш эфектыўнай, падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. «ЕАЭС — чыста эканамічны саюз. На гэты момант мы не дасягнулі нават паловы ўзроўню той інтэграцыі, якая сфарміравалася ў рамках Саюзнай дзяржавы. У грамадзян Беларусі і Расіі практычна абсалютна роўныя правы. У краін адзіная абаронная прастора. Мы працуем разам у галіне адукацыі, аховы здароўя, перамяшчэння людзей», — адзначыў Прэзідэнт.
Аднак, нягледзячы на інтэграцыйныя працэсы саюза дзвюх краін, Аляксандр Лукашэнка ўпэўнены, што народы Беларусі і Расіі не задаволены ўзроўнем рэалізацыі Дагавора аб Саюзнай дзяржаве. «Працэсы аб'яднання павінны ісці хутчэй, больш эфектыўна. А самае галоўнае — людзі павінны бачыць карысць ад гэтага саюза», — падкрэсліў ён.
Беларускі лідар лічыць, што галоўны прынцып пабудовы любога саюза — раўнапраўе дзяржаў. «Мы павінны былі ўнесці на рэферэндум Беларусі і Расіі Канстытуцыю будучай Саюзнай дзяржавы. У ёй трэба было прапісваць усё: тэрыторыя, улада, парламент. Расія на гэта не пайшла. Мы дамаўляліся аб адзінай валюце. Але гэта павінна была быць, як у Еўропе, незалежная адзіная валюта. Неабходна, каб эмісійны цэнтр ствараўся на раўнапраўных умовах, гэта значыць, усе пытанні вырашаліся ў інтарэсах двух народаў. Але ў Расіі хацелі, каб эмісійны цэнтр быў у Піцеры ці Маскве, а Цэнтральны банк кіраваў усім. Якое ж гэта раўнапраўе? Таму яшчэ тады мы не стварылі галоўныя асновы нашай будучай інтэграцыі, і цяпер працэсы праходзяць больш павольна, чым хацелася б», — заўважыў Прэзідэнт.
Аб сацыяльнай абароне беларусаў
У краіне надаецца вялікая ўвага ўладкаванню сірот на сямейныя формы выхавання. Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што развіццё сямейных формаў жыццеўладкавання дзяцей-сірот з'яўляецца адным з прыярытэтаў дзяржаўнай палітыкі па абароне іх інтарэсаў. Сёння ў рэспубліканскім банку даных дзяцей-сірот, дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, змяшчаецца інфармацыя аб 23 тыс. хлопчыкаў і дзяўчатак. «У дзіцячых дамах застаецца каля 5 тыс. дзяцей. Мы стымулюем, каб дзяцей забіралі ў сем'і», — сказаў Прэзідэнт. Паводле яго слоў, 9744 дзіцяці знаходзяцца на выхаванні ў апякунскіх сем'ях, 6349 — у прыёмных сем'ях, 1544 — у дзіцячых дамах сямейнага тыпу. У сем'ях усынавіцеляў выхоўваюцца 6656 дзяцей (толькі ў 2013 годзе ўсыноўлена 551 дзіця). Дзяржпадтрымка ўсыноўленых дзяцей і сем'яў усынавіцеляў захоўваецца. Так, у 2014 годзе ўведзены сацыяльны водпуск для ўсынавіцеляў.
Акрамя таго, у кожнай вобласці рэспублікі прадугледжана за кошт сродкаў бюджэту будаўніцтва двух дзіцячых дамоў сямейнага тыпу штогод, у Мінску — дзвюх кватэр. Колькасць такіх дамоў павялічылася з 57 у 2005 годзе да 220 на сённяшні дзень.
«Клопат пра дзяцей і старых — гэта прыярытэт нашай дзяржавы не на словах, а на справе. Для дзяцей і старых мы ствараем простую і даступную сістэму дапамогі», — падкрэсліў кіраўнік дзяржавы.
Так, пажылым людзям і інвалідам паслугі аказваюцца ў дамах-інтэрнатах, сацыяльных установах, развіваецца сетка бальніц сястрынскага догляду.
Прэзідэнт таксама закрануў пытанне павышэння пенсійнага ўзросту. «Пенсійны ўзрост у Беларусі не павышаецца, бо людзі гэтага не хочуць, а я кляўся, што ніколі не пайду насуперак людзям па асноўных, хваравітых пытаннях, — сказаў Аляксандр Лукашэнка. — Дзяржава будзе павышаць пенсіі, што мы і робім, у залежнасці ад работы эканомікі, бо лішніх грошай няма. Таму ёсць у эканоміцы грошы — будуць і зарплаты, будуць і пенсіі. Другі шлях — павышэнне пенсійнага ўзросту. Не хочаце? Разумею, не раблю. Але тады крыху меншая пенсія».
Паводле слоў кіраўніка дзяржавы, павышэнне пенсійнага ўзросту — не панацэя, але ад гэтага будуць пэўныя выгады. «Гэта ненармальна, калі адзін-два працуюць, забяспечваючы аднаго пенсіянера. Пажадана, каб на аднаго пенсіянера было хаця б трое працуючых, а ў нас ужо паўтара, ды і ў вас (у Расіі. — Заўвага БЕЛТА), напэўна, блізка да гэтага», — лічыць Аляксандр Лукашэнка. Многія людзі працуюць пасля дасягнення ўзросту 55–60 гадоў, дадаў ён.
Аб барацьбе з карупцыяй
Работа па барацьбе з карупцыяй вядзецца ў нашай краіне пастаянна, заявіў Прэзідэнт. «Яшчэ да свайго прэзідэнцтва я ўзначальваў камісію па барацьбе з карупцыяй. Я ўнутрана не пераношу зладзеяў, рабаўнікоў і ім падобных. Таму работа па барацьбе з карупцыяй вядзецца намі пастаянна. Але мы не плануем здзяйсняць пераварот у заканадаўстве. Мы будзем яго ўдасканальваць пастаянна», — адзначыў ён.
Сёння ў Беларусі ідзе ўсенароднае абмеркаванне праекта закону аб барацьбе з карупцыяй. «Грамадства прапануе шмат цікавых і талковых прапаноў. Я звярнуўся да народа, таму што закон пішуць і рыхтуюць чыноўнікі. А яны, па нашых даследаваннях, займаюць другое месца ў карупцыйных праявах. Таму хацелася б пачуць думку шараговых грамадзян. Лепшыя ідэі будуць унесены ў законапраект. Што застанецца, народ будзе бачыць. У мяне няма пагадненняў з жулікамі — гэта ўнясём, а гэта — не», — падкрэсліў беларускі лідар.
Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што з часам з'яўляюцца новыя праявы ў карупцыі, якія не ўлічаны ў законе, таму ўзнікае неабходнасць удасканальваць нарматыўна-прававую базу. «Жыццё шматграннае, з'яўляюцца новыя карупцыйныя з'явы. Мы не першы раз мадэрнізуем заканадаўства. Я займаюся гэтым пытаннем яшчэ і таму, што даўно засвоіў: якія б ты рэформы не праводзіў, калі ў краіне высокі ўзровень карупцыі — гэта сапсаванае грамадства і, як вынік (напрыклад, ва Украіне), бяда, — упэўнены Прэзідэнт. — Карупцыя, як іржа, раз'ядае любую сферу грамадства, няхай гэта будзе эканоміка ці сацыяльнае жыццё».
«Ніхто не зможа прывесці хаця б адзін факт, што я раблю ў барацьбе з карупцыяй адно, а для сябе раблю нешта іншае. Ніхто ў краіне ці за мяжой не скажа, што я ў каго-небудзь што-небудзь узяў. Для мяне і маіх дзяцей гэта чужое», — падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка.
Прэзідэнт упэўнены, што ў краіне могуць быць ідэальныя законы, але калі першая асоба ў дзяржаве будзе карумпавана, зло будзе квітнець. «Улада і ўсё яе асяроддзе павінны быць абсалютна чыстымі. Нікому потым літасці не будзе. Але я вельмі баюся, што недзе будзе перабор. Таму я папярэдзіў старшыню КДК, каб не было абвінаваўчага ўхілу — толькі па канкрэтным факце», — дадаў ён.
Ці былі памылкі ў рабоце?
Аляксандр Лукашэнка лічыць, што за гады яго прэзідэнцтва ў Беларусі не было дапушчана глабальных памылак. На пытанне аб тым, ці даводзілася яму за гады незалежнасці Беларусі прымаць рашэнне, якое пасля можа здацца памылковым, Аляксандр Лукашэнка адказаў: «Паколькі мы выбралі тактыку «ісці ад жыцця», вырашаючы тыя пытанні, якія трэба вырашаць, мы не дапусцілі глабальных памылак і дзейнічалі, зыходзячы са становішча і сітуацыі».
Пры гэтым, паводле слоў кіраўніка дзяржавы, аднойчы ён злавіў сябе на думцы, што ў свой час Беларусь дарэмна добраахвотна і без усялякіх умоў адмовілася ад валодання ядзернай зброяй, якая была размешчана на яе тэрыторыі. «Мы ж гэта зрабілі абсалютна бясплатна», — заўважыў Прэзідэнт.
Аляксандр Лукашэнка растлумачыў, што для яго пагадзіцца з вывадам ядзернай зброі з краіны было складана, аднак Леанід Кучма аднойчы сказаў яму: «Што ты чапляешся за гэтую зброю? Мы яе абслугоўваць не зможам». «Цяпер, з вышыні пражытых гадоў, разумею: усё б мы абслужылі, усё было б нармальна. Намі б ніхто не панукваў, як цяпер», — сказаў ён.
«Напэўна, былі і іншыя моманты, пра якія я мог бы шкадаваць», — прызнаўся Прэзідэнт. Напрыклад, паводле яго слоў, часам ён праводзіў занадта жорсткую кадравую палітыку. «Але калі бачыў, што няправільна рабіў, прасіў прабачэння, нават публічна», — адзначыў пры гэтым кіраўнік дзяржавы.
А наогул, як адзначыў Прэзідэнт, ён больш ва ўладзе давярае жанчынам. «Яны больш акуратныя, больш асцярожныя, менш авантурныя. Яны ніколі, па вялікім рахунку, у карупцыю не ўвяжуцца. Я ўжо ва ўладзе не першы год. Ведаю, што ёсць розныя жанчыны, але ў пераважнай большасці я давяраю ім больш», — сказаў Прэзідэнт Беларусі.
Жанчыны ва ўладных структурах Беларусі — гэта звычайная з'ява. «У нас у парламенце больш за 30% жанчын», — прывёў прыклад беларускі лідар. Пры гэтым ён адзначыў, што ўсё ж ёсць пасады, якія не зусім падыходзяць жанчынам, таму што на іх вельмі цяжка працаваць. Напрыклад, гэта старшыні аблвыканкамаў. Аднак Прэзідэнт дадаў: «Улічваючы тое, што мужык — галава, а жанчына — шыя, у нас жанчыны вельмі ўплываюць на палітыку».
Гаворачы аб маючых адбыцца ў будучым годзе прэзідэнцкіх выбарах, Аляксандр Лукашэнка сказаў, што не бачыць падстаў адмовіцца ад удзелу ў перадвыбарчай кампаніі ў выпадку адсутнасці праблем са здароўем. «Калі б выбары былі заўтра — так, я ўдзельнічаў бы. Што будзе праз год… Шчыра вам кажу, я спадзяюся, што не перавернецца свет і Беларусь не апынецца дзесьці на дне. Але калі ўсё будзе нармальна, і я буду здаровым, дык у мяне няма падстаў адмовіцца ад перадвыбарчай кампаніі», — сказаў кіраўнік дзяржавы.
Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што пасля 21 года прэзідэнцтва ён спакойна паставіцца да абрання іншага кандыдата. «Не прагаласуюць — ну і добра, у мяне яшчэ ёсць магчымасць пажыць. Калі ў мяне будзе такое здароўе, як сёння, я яшчэ нямала пражыву, займуся якой-небудзь справай. Можа быць, нават адпачну, калі змагу», — сказаў ён.
Беларускі лідар нагадаў пра сваё нядаўняе абяцанне не праводзіць датэрміновых выбараў. «Мне прапаноўвалі на выбары пайсці ў сакавіку, але гэта будзе несумленна», — упэўнены ён. Па словах Аляксандра Лукашэнкі, як бы ні склалася сітуацыя, выбары адбудуцца ў кастрычніку-лістападзе наступнага года.
Супрацоўнікі расійскіх сродкаў масавай інфармацыі пацікавіліся ў Аляксандра Лукашэнкі, хто мог бы тэарэтычна заняць пасаду кіраўніка дзяржавы. Ён адказаў, што канкрэтнага чалавека пакуль назваць не можа, але прызнаўся, што ў вузкім коле ўжо ўздымаў гэтае пытанне. «Не можа быць усё завязана на адным чалавеку. Калі не Лукашэнка, то хто?» — задаўся пытаннем беларускі лідар.
Кажучы пра тое, якімі якасцямі павінен валодаць чалавек, які хоча заняць прэзідэнцкае крэсла ці ўжо заняў яго, Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што такі чалавек павінен мець аўтарытэт сярод людзей. «Не хачу сказаць, што я гэтага дасягнуў, але ў прэзідэнта з народам ёсць пэўная сувязь, якую я не бяруся характарызаваць. Калі ты гаворыш, народ адразу цябе разумее і ўспрымае», — адзначыў ён. «Гэтая рыса павінна быць у чалавеку ад нараджэння. І калі народ яго выбірае, то будзе заўсёды падтрымліваць і дараваць яму памылкі. Я не пра сябе кажу. Я наогул у разважаннях прыйшоў да гэтай высновы», — сказаў Прэзідэнт.
Акрамя таго, насуперак думцы аб тым, што сапраўдным прэзідэнтам не нараджаюцца, а становяцца, Аляксандр Лукашэнка лічыць наадварот. Ён адзначыў, што ў ходзе работы, сапраўды, можна шмат чаму навучыцца, але калі пры нараджэнні ў чалавеку не закладзены адпаведныя здольнасці, стаць сапраўдным прэзідэнтам яму наўрад ці ўдасца.
Аб адносінах з творчай інтэлігенцыяй і нацыянальнай ідэі
Аляксандр Лукашэнка ўпэўнены, што творчую інтэлігенцыю не трэба прымушаць хваліць уладу. «Я нідзе ніколі не прасіў нікога пісаць мае партрэты, каб мяне ўзвялічваць. Больш за тое, я гэта ўспрымаю як падхалімаж і шкодніцтва. Калі толькі табе пачалі падпяваць аднекуль, чакай заўтра бяды. Гэта як карупцыя. Калі толькі яна з'явілася — заўтра чакай бяды», — сказаў ён. «У розныя перыяды для пэўнай часткі інтэлігенцыі было ўласціва ўзвялічванне, стварэнне вобразу лідара. Адзін лідар — спяваюць адно. Тое ж пакаленне творчай інтэлігенцыі: прыходзіць да ўлады іншы лідар — яны і яму пішуць і спяваюць», — адзначыў кіраўнік дзяржавы.
Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што ў такой сітуацыі варта вінаваціць не столькі саму інтэлігенцыю, колькі ўладу, пры якой запатрабаваны такі падыход. «Калі ўлада фактычна плаціць праз каго-небудзь ці сама падштурхоўвае творчую інтэлігенцыю, каб яна апісвала і ўсхваляла цябе і твой курс — вось гэта ў Беларусі забаронена», — сказаў Прэзідэнт.
Закранаючы яшчэ адну тэму — цэнтральную ідэю, вакол якой бы ўсё фарміравалася, Аляксандр Лукашэнка адзначыў: «Нам трэба працаваць, каб выкрышталізаваць гэтую ідэю. Патрэбна такая ідэя, якая была б успрынята ўсім грамадствам і да якой усе імкнуліся б. Але я пакуль не магу назваць гэтую канцэпцыю. Перабіраю розныя варыянты, і ўсе здаюцца правільнымі — ёсць і патрыятызм, і павага да мінулага. Але гэта ва ўсіх краінах. А нам трэба ўласную, адметную ідэю, якая характарызавала б беларускі народ. Раней мы гаварылі аб пабудове незалежнай дзяржавы. Сёння мы канстатуем, што ўжо пабудавалі суверэнную дзяржаву», — адзначыў Аляксандр Лукашэнка.
Прэзідэнт дадаў, што цяпер задача спецыялістаў па ідэалогіі — не дапусціць ганьбавання таго, што зроблена і што падтрымліваецца большасцю народа. «Мне кажуць, што наша ідэалогія — гэта найглыбейшы патрыятызм. Але я не згодзен — патрыятызм зразумелы і без ідэалогіі. Ні мне, ні маім памочнікам не ўдалося прыдумаць чагосьці, што мела б асаблівую вартасць. Але тыя, хто займаюцца ідэалогіяй, лічаць, што дзяржаўная ідэя ёсць», — сказаў беларускі лідар.
Закранаючы ідэалогію, Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу, што гэтае пытанне будзе асабліва актуальнае і ў год святкавання 70‑годдзя Перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне. «Мы вырашылі пабудаваць новы будынак Музея гісторыі ВАВ па некалькіх прычынах. Людзі (асабліва, моладзь) ужо пачалі забываць пра нашу перамогу, пра тое, якой цаной яна нам дасталася. Другая прычына заключаецца ў тым, што ў нас хочуць забраць Перамогу. Прыйдзе час, калі нас будуць вінаваціць, што мы развязалі тую крывавую вайну», — лічыць кіраўнік дзяржавы.
У год святкавання 70‑годдзя Перамогі, па словах Прэзідэнта, важна дайсці да кожнага помніка. «Усе помнікі ў Беларусі, наколькі гэта магчыма, у ідэальным стане. Мы даглядаем за імі. Гэта трэба рабіць пастаянна, рукамі школьнікаў, рукамі мясцовага насельніцтва, каб яны разумелі, што гэта такое, каб яны ўсё памяталі», — падкрэсліў ён.
Паводле БЕЛТА.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
Што за таемнымі дзвярыма?